Obszar Sudetów i Karpat zajmuje wyjątkową pozycję w przestrzeni Europy Centralnej, wynikającą z unikatowych uwarunkowań geograficzno - przyrodniczych oraz złożonego rysu historyczno-kulturowego. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w politykach regionów, które, chcąc wykorzystać istniejący potencjał, coraz ważniejszą rolę przypisują turystyce jako kluczowemu elementowi rozwoju gospodarczego.
Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, mając na względzie potrzebę wsparcia obszarów niedoinwestowanych i peryferyjnych Dolnego Śląska, a jednocześnie znając ich potencjał turystyczny, już w 2002 r. podjęło się zadania wyznaczenia trasy turystycznej dla zmotoryzowanych, która przebiega przez obszary górskie i podgórskie Sudetów. Celem opracowania było określenie kierunków i zasad zagospodarowania Drogi Śródsudeckiej, wskazanie obszaru potencjalnie aktywizowanego przez Drogę oraz terenów powiązanych z nią funkcjonalnie. W efekcie, sporządzony został strategiczny dokument „Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Drogi Śródsudeckiej”, który ułatwia podejmowanie szeregu lokalnych przedsięwzięć, zmierzających do realizacji jego celów, przy współfinansowaniu ze środków Unii Europejskiej. Spektakularne wydaje się to, że idea Drogi Śródsudeckiej znalazła swój oddźwięk w politykach gmin położonych na jej przebiegu, które, dostrzegając szansę rozwoju turystyki właśnie w oparciu o Drogę Śródsudecką, podejmują działania zmierzające do jej realizacji. Trasa Drogi Śródsudeckiej, pomimo niedługiego czasu, jest rozpoznawalna, a władze i mieszkańcy gmin identyfikują się z nią.
Sukces idei spowodował, że również Województwo Opolskie, podążając za koncepcją połączenia najcenniejszych obszarów w sieć turystyczną, zaproponowało przebieg trasy turystycznej dla zmotoryzowanych na swoim obszarze (Droga Sudecka), natomiast Republika Czeska przedstawiła koncepcję trasy dla zmotoryzowanych w „Studium zagospodarowania przestrzennego pogranicza czesko – polskiego”, która przebiega przez czeskie regiony położone wzdłuż granicy czesko – polskiej.
Mnogość atrakcyjnych zjawisk przyrodniczych, wielobarwność krajobrazów oraz bogactwo kulturowe obszaru stały się inspiracją do podjęcia próby poprowadzenia transgranicznej trasy turystycznej, która łączyłaby pasma Sudetów i Karpat. Szansą na podjęcie działań okazał się międzynarodowy projekt ED-CIII „Via Regia”, który objął obszar pozostający w oddziaływaniu III Korytarza Paneuropejskiego. W efekcie prac zostało wykonane niniejsze opracowanie oraz została wyznaczona trasa o nazwie Via Montana.
„Studium rozwoju turystycznej drogi dla zmotoryzowanych Via Montana” jest finalnym rezultatem działań, podjętych przez Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu (w imieniu Województwa Dolnośląskiego), w ramach międzynarodowego projektu ED-CIII „Via Regia” - akcji 5.4 (Development of tourist route).
Projekt o pełnej nazwie „European Development Corridor C-III”, był realizowany w ramach Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG IIIB CADSES i finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Projekt rozpoczął się w lipcu 2005 r. i trwał do końca pierwszego kwartału 2008 r.
Cele opracowania
- wypromowanie trasy turystycznej dla zmotoryzowanych - Via Montana - jako atrakcji konkurencyjnej w obszarze Środkowej Europy,
- wskazanie możliwości rozwoju i promocji pasma turystycznego Via Montana jako obszaru aktywizacji społeczno-gospodarczej terenów górskich i pogórza Sudetów i Karpat, w oparciu o sektor turystyki.
Zakres opracowania
- Obszar czterech krajów:
RFN (tereny w Saksonii i Turyngii),
Polska (województwa dolnośląskie, opolskie, śląskie, małopolskie i podkarpackie),
Republika Czeska (kraj morawsko-śląski, olomuniecki, pardubicki, kralowohradecki, liberecki oraz ujski),
Słowacja (kraj preszowski, żylinski, trenczyński i koszycki).
- Ogółem powierzchnia ok. 130 000 km2,
- Długość granic państwowych ok 1564 km,
- 154 jednostek NUTS 4 (Polska, Republika Czeska i Słowacja) oraz 42 jednostek NUTS 3 (Niemcy).
