1 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l
2 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l I. WPROWADZENIE..................................................................................................... ..............................4 Cel i zakres opracowania…………………………………………………………………………………………………………….5 System zarządzania rozwojem województwa……………………………………………………………………………..8 II. WYZWANIA ROZWOJOWE....................................................................................................... .........11 Najważniejsze uwarunkowania społeczno-gospodarcze............................................................................12 Realizacja założeń Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030.........................................25 III. DZIAŁALNOŚĆ ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO - REALIZACJA POLITYK, PROGRAMÓW i STRATEGII WOJEWÓDZKICH....................................................................................28 Rolnictwo i ochrona środowiska...........................................................................................................................29 Transport........................................................................................................................................................................39 Ochrona zdrowia.........................................................................................................................................................49 Wsparcie rozwoju regionalnego...........................................................................................................................60 Integracja społeczna..................................................................................................................................................95 Kultura..........................................................................................................................................................................112 Edukacja i nauka.......................................................................................................................................................119 Kultura fizyczna i turystyka...................................................................................................................................124 Przeciwdziałanie skutkom pandemii COVID-19…………………………………………………………………......131 IV. REALIZACJA UCHWAŁ SEJMIKU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO..................................138 V. REALIZACJA PROGRAMÓW Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW Z UE........................................................140 VI. REALIZACJA BUDŻETU OBYWATELSKIEGO.................................................................................148 ZAŁĄCZNIKI..........................................................................................................................................150
3 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Szanowni Państwo Przed Państwem kolejny, czwarty już, Raport o Stanie Województwa - opracowanie podsumowujące działania samorządu województwa oraz podległych mu instytucji w 2021 roku. Ostatnie miesiące, naznaczone pandemią koronawirusa, nie wstrzymały realizacji polityki rozwoju nakreślonej przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego. W konsekwencji, już od kilku lat, Dolny Śląsk jest jednym z najszybciej rozwijających się regionów w całej Unii Europejskiej oraz liderem pod względem przyrostu zatrudnienia. Dużą rolę odegrało w tym procesie skuteczne wykorzystywanie funduszy europejskich. Według danych na koniec marca 2022 podpisaliśmy przeszło 6000 umów o dofinansowanie projektów, w ramach których wypłacono beneficjentom ponad 9,6 miliarda złotych. Ten wynik plasuje nas w czołówce najlepszych województw w Polsce pod względem wartości środków UE zaangażowanych w umowach o dofinansowanie projektów oraz poziomu wypłaconych beneficjentom środków. Oznacza to, że jako samorząd województwa, działamy mądrze i efektywnie. Biorąc pod uwagę trudne uwarunkowania ostatnich lat, to wynik bardzo dobry. Mimo spowolnienia gospodarczego w naszym kraju i w Europie, dolnośląski samorząd nie zrezygnował z wyznaczonych celów inwestycyjnych. W toku są zaplanowane wcześniej modernizacje dróg wojewódzkich, budowa obwodnic dolnośląskich miast, a także działania projektowe dotyczące dalszego rozwoju sieci dróg szybkiego ruchu w regionie. Jednocześnie wchodzimy w kolejne etapy ważnych przedsięwzięć w służbie zdrowia, rozbudowie infrastruktury sportowej w regionie, a także konsekwentnie przejmujemy od PKP kolejne nieużywane linie kolejowe i rozbudowujemy tabor naszego regionalnego przewoźnika – Kolei Dolnośląskich. Analizy dotyczące przyszłości naszego regionu wskazują, że w dużej mierze dalszy jego rozwój wiązać się będzie z gospodarką opartą na wiedzy i wzrostem konkurencyjności przedsiębiorstw. Konieczność współpracy sektora nauki i biznesu, powiązanie między lokalnymi badaniami i rozwojem nowych specjalizacji gospodarczych, a także konieczność rozwoju systemu finansowania innowacyjnych przedsięwzięć stanowić będą o sile regionalnej gospodarki w przyszłości. Dlatego tak ważny jest kształt nowego budżetu unijnego dla Dolnego Śląska na lata 2021-2027, który z sukcesami negocjujemy z przedstawicielami Komisji Europejskiej. Dzięki temu w najbliższych latach Dolny Śląsk będzie miał łącznie do dyspozycji przeszło 1,67 miliarda euro w ramach funduszy rozwoju regionalnego i europejskiego funduszu społecznego. To kwota podwojona w porównaniu do pierwotnej propozycji, która została przedstawiona naszemu regionowi, a jej zwiększenie było możliwe dzięki skutecznym negocjacjom samorządu województwa. Ponadto nasz region otrzyma dodatkowo 556 milionów euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji – skierowanego do podregionu wałbrzyskiego. W sumie kwota 2,2 miliarda euro będzie ogromnym impulsem dla zrównoważonego rozwoju całego regionu i umożliwi realizację wielu oczekiwanych przez Dolnoślązaków inwestycji. Zarząd Województwa Dolnośląskiego
4 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
5 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
6 WPROWADZENIE www.umwd.pl l aport o stanie województwa dolnośląskiego 2021 to czwarta edycja opracowania, u podstaw którego leży ustawowy obowiązek nałożony na Zarząd Województwa na mocy artykułu 34a ustęp 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Według przepisów ustawy, Zarząd Województwa każdego roku, do 31 maja, ma obowiązek przedstawić przed Sejmikiem Województwa „ podsumowanie działalności zarządu województwa w roku poprzednim, w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał sejmiku województwa i budżetu obywatelskiego”1. Radni Sejmiku, przyjmując podczas głosowania Raport o stanie województwa, udzielają Zarządowi Województwa wotum zaufania. Przedmiotowy Raport skupia się na zrelacjonowaniu działalności Zarządu Województwa Dolnośląskiego w kontekście realizacji polityk, programów i strategii. Aspekt finansowy zawarty jest w Sprawozdaniu z realizacji budżetu województwa2, które także przedkładane jest Sejmikowi Województwa. Od jego przyjęcia przez Radnych Sejmiku zależy udzielenie Zarządowi Województwa Dolnośląskiego absolutorium. Ustawa o samorządzie województwa określa również zakres prowadzonej przez samorząd polityki rozwoju, wachlarz zadań o charakterze wojewódzkim, a także zakres innych zadań nałożonych na Zarząd Województwa. W niniejszym Raporcie zostały uwzględnione zarówno działania wynikające bezpośrednio z ustawowego zakresu obowiązków nałożonych na Zarząd Województwa, za które ten jest przede wszystkim oceniany, jak również opis innych działań i aktywności mających znaczący wpływ na rozwój regionu. Struktura dokumentu została ustalona mocą uchwały Nr XVI/393/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 26 lutego 2020 r. w sprawie zmiany uchwały Nr VI/101/19 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia szczegółowych wymogów dotyczących opracowania Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Zgodnie z przepisami Uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, dokument obligatoryjnie zawiera: I. Wprowadzenie; II. Wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego; III. Informacje o realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich; IV. Informacje o realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej; V. Informacje o realizacji budżetu obywatelskiego; VI. Informacje o realizacji uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. W części pierwszej, będącej wprowadzeniem do Raportu, pokrótce przedstawione zostały podstawy prawne opracowywania dokumentu, struktura dokumentu, a także system zarządzania rozwojem regionu. W części kolejnej, przy wykorzystaniu danych statystycznych publikowanych m.in. przez Główny Urząd Statystyczny, zaprezentowane zostały najważniejsze wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego. Dla zapewnienia ich najlepszej oceny wykorzystano zestaw najaktualniejszych dostępnych danych. W części tej zaprezentowano również macierz najważniejszych wskaźników wynikających bezpośrednio z systemu monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. W kolejnych częściach opracowania, zawarte zostały informacje pozyskane od jednostek merytorycznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz innych jednostek działających w ramach struktur samorządu województwa (Załącznik A). Informacje te dotyczą realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich, realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej, realizacji budżetu obywatelskiego oraz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. W części tej, znajduje się również podrozdział, odnoszący się do działań podjętych w ramach zapobiegania negatywnym skutkom pandemii COVID-19, która rozpoczęła się wiosną 2020 roku. Część Raportu o stanie województwa dolnośląskiego 2021, odnosząca się do informacji o realizacji polityk, programów oraz Strategii wojewódzkich, oparta została o przepisy Planu Wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 20303 i zaproponowany w nim podział dokumentów wykonawczych na dziedziny oraz przypisanych im koordynatorów. 1 Art. 34a ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. 2 Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa jest sporządzanym co roku, samodzielnym dokumentem, który ze względu na swój charakter można traktować jako komplementarny względem Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa sporządzane jest na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 267 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 3 W roku sprawozdawczym - 2021, obowiązywał Plan Wykonawczy SRWD 2030 przyjęty przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego 12 listopada 2020 r. uchwałą nr 2978/VI/20. W dniu 28 marca 2022 roku uchwałą Zarządu Województwa Dolnośląskiego nr 5087/VI/22 przyjęto aktualizację Planu Wykonawczego. Części 1. oraz 3. niniejszego Raportu opierają się na Planie Wykonawczym obowiązującym w 2021 roku (przyjętym 12 listopada 2020 r.), za wyjątkiem struktury organizacyjnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego (wskazań koordynatorów dziedzin) – tutaj zastosowano zapisy zaktualizowanego Planu Wykonawczego (przyjętego 28 marca 2022 r.). R
7 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Opracowanie uzupełnione zostało zestawem załączników, do których należą: - Załącznik A - wykaz jednostek podległych samorządowi województwa (struktura organizacyjna Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, wykaz jednostek organizacyjnych samorządu województwa, wojewódzkich osób prawnych, spółek i innych jednostek będących jednostkami samorządu województwa); - Załącznik B - podział środków RPO WD 2014-2020 na poszczególne Działania w ramach 10 osi priorytetowych programu; - Załącznik C - wykaz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego podjętych w 2021 roku.
8 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
9 WPROWADZENIE www.umwd.pl l ajważniejszymi dokumentami określającymi politykę rozwoju Dolnego Śląska i wyzwania stojące przed regionem są: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) oraz Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Są one również nadrzędne względem wszystkich pozostałych dokumentów strategicznych, programowych, planistycznych czy finansowych przygotowywanych na poziomie regionalnym. Docelowy katalog programów rozwoju, polityk i strategii oraz ich zakres tematyczny określa Plan wykonawczy Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030, uchwalony przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Plan Wykonawczy SRWD 2030 porządkuje działania prowadzące do skutecznej realizacji celów SRWD 2030, efektywnego wydatkowania środków krajowych i europejskich oraz ułatwienia monitoringu osiągniętych postępów. W Planie Wykonawczym SRWD 2030 oprócz katalogu dokumentów wykonawczych wskazani zostali koordynatorzy dziedzin tematycznych, a także jednostki bezpośrednio odpowiedzialne za przygotowanie, realizację oraz monitoring konkretnych programów, polityk czy strategii. Dla skutecznego uporządkowania działań prowadzących do osiągania celów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 opracowana została procedura koordynacji procesu planowania strategicznego opisana w Planie Wykonawczym SRWD 2030 (Rycina 1). Rysunek 1. Schemat koordynacji procesu planowania strategicznego wg Planu Wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. (KK ds. SRWD – Komitet Koordynujący ds. Strategii Rozwoju Regionalnego 2030; ZWD – Zarząd Województwa Dolnośląskiego; SWD – Sejmik Województwa Dolnośląskiego) Monitorowanie oraz ewaluacja realizacji działań wynikających z poszczególnych dokumentów wykonawczych odbywać się będzie corocznie. Komórki merytoryczne odpowiedzialne za dokument mają obowiązek przekazać sprawozdanie z realizacji zapisów danego dokumentu do końca marca4 do jednostki odpowiedzialnej za przygotowywanie Raportu o stanie województwa. Otrzymane z komórek merytorycznych informacje o stanie realizacji poszczególnych dokumentów wykonawczych stanowią merytoryczną podstawę do opracowania niniejszego raportu o stanie województwa. Wnioski ze sprawozdania z realizacji Strategii i raportu rocznego o stanie województwa są podstawą rekomendacji w sprawie realizacji Strategii lub jej aktualizacji. 4 W przypadku braku dostępnych danych z realizacji działań poszczególnych dokumentów wykonawczych według stanu na koniec roku, którego dotyczy raport, brane będą pod uwagę ostatnie dostępne dane. N POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Rekomendacja KK ds. SRWD po zasięgnięciu opinii właściwego wydziału Decyzja ZWD o przystąpieniu do opracowywania dokumentu Konsultacje społeczne projektu dokumentu prowadzone przez komórkę merytoryczną przygotowującą projekt Rekomendacje KK ds. SRWD po konsultacjach społecznych projektu po zasięgnięciu opinii właściwego Wydziału RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA Przyjęcie dokumentu przez właściwy organ (ZWD lub SWD) Informacja o stanie realizacji dokumentu
10 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Rysunek 2. Schemat zarządzania Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Podmiotem odpowiedzialnym za proces wdrażania SRWD 2030 jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Zadanie to jest realizowane przez jednostkę pomocniczą - Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (UMWD), wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz spółki prawa handlowego z udziałem samorządu województwa. W procesie wdrażania SRWD 2030, Zarząd Województwa Dolnośląskiego jest również wspierany przez inne podmioty z wiodącą rolą Regionalnego Forum Terytorialnego jako głównego gremium opiniodawczodoradczego i zarazem zaplecza eksperckiego. Koncepcja systemu monitorowania i ewaluacji Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 2030 jest zgodna z wnioskami i zaleceniami wynikającymi z dokumentów strategicznych i programowych szczebla krajowego oraz europejskiego. Podstawowymi instrumentami monitoringu, służącymi realizacji efektywnej sprawozdawczości są raporty monitoringowe. Oprócz corocznych Raportów o stanie województwa, w systemie monitoringu SRWD 2030 przewidziano również dwa raporty opracowywane w cyklu trzyletnim: Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego5 oraz Raport z realizacji strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 20306. 5 Najnowszy Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego przyjęto uchwałą Nr 4517/VI/21 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 8 listopada 2021 roku. 6 Aktualnie prowadzone są prace nad opracowaniem Raportu z realizacji Strategii Województwa Dolnośląskiego 2030. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Informacja do SWD Rekomendacje dla ZWD Programy/ Polityki/ Plany/ Strategie Roczny raport realizacji działań SRWD 2030 Rekomendacja KK ds. SRWD po zasięgnięciu opinii właściwego wy Rekomendacje do SRWD 2030 ROCZNY RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
11 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
12 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
13 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l aprezentowany w niniejszym rozdziale zakres tematyczny danych statystycznych bezpośrednio powiązany jest z zakresem ujętym w diagnozie prospektywnej będącej częścią Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030). Takie podejście pozwala na ciągłe monitorowanie zachodzących zmian w sytuacji społecznogospodarczej w regionie względem roku wyjściowego dla SRWD 2030, tj., 2016. Co więcej, dla zapewnienia porównywalności danych (jednolitej metodologii pozyskiwania i obliczania), dane wykorzystywane przy sporządzaniu niniejszego rozdziału pochodzą z tych samym źródeł, które były wykorzystywane podczas prac nad diagnozą prospektywną SRWD 2030. Głównym źródeł informacji są dane udostępniane przez GUS za pomocą Banku Danych Lokalnych, portalu STRATEG oraz tematycznych opracowań statystycznych. Należy podkreślić, iż celem tego rozdziału nie jest diagnozowanie bieżącej (w 2021 roku) sytuacji społecznogospodarczej w regionie. Roczne przesunięcie danych względem roku raportowania (dane statystyczne za 2020 rok, a podsumowanie działań Zarządu za 2021 rok) pozwala na zaprezentowanie tła społeczno-gospodarczego, na jakim przyszło w 2021 roku działać Zarządowi Województwa Dolnośląskiego. Ponadto, przedstawienie pełnego zakresu danych statystycznych ze wskazanych wczesnej źródeł dla 2021 w terminie opracowywania Raportu (I kwartał 2022 roku) jest niemożliwe ze względu na ich ograniczoną dostępność. Województwo dolnośląskie zamieszkiwało w 2020 roku 2 mln 891,3 tys. osób, co stanowiło 7,6% ludności Polski, klasyfikując region na 5. miejscu w kraju pod względem zaludnienia. Nieco ponad połowę mieszkańców stanowiły kobiety (51,9% ludności województwa). Gęstość zaludnienia na Dolnym Śląsku wynosiła 145 osób na 1 km2 i była wyższa od średniej dla Polski (122), klasyfikując województwo na 4. miejscu w Polsce. Wskaźnik urbanizacji kształtował się na poziomie 68,2% (w Polsce 59,9%) i plasował region na 3. miejscu w kraju za województwami: śląskim i zachodniopomorskim. Na Dolnym Śląsku w latach 2016-2020 nastąpił spadek liczby mieszkańców – łącznie przez okres 5 lat ubyło 12,4 tys. osób, co stanowiło 0,4% ogółu populacji (w Polsce spadek wynosił -0,4%). Wprawdzie zaobserwowane w województwie procesy demograficzne są zbieżne z przekształceniami ludnościowymi zachodzącymi w większości polskich regionów (aż w 12 z nich zarejestrowano spadek liczby ludności), ale należy zaznaczyć, że w regionach o zbliżonej do województwa dolnośląskiego strukturze funkcjonalno-przestrzennej (z wyraźnie wykształconym obszarem metropolitalnym) zaznaczył się wzrost liczby mieszkańców m.in. w: pomorskim (o 1,3%), mazowieckim (1,1%), małopolskim (0,8%) i wielkopolskim (0,4%). Fakt ten świadczy o utrwaleniu się niekorzystnej trajektorii zmian demograficznych zachodzących na Dolnym Śląsku. W przestrzeni województwa dolnośląskiego znaczny wzrost liczby ludności notowany jest w gminach należących do obszarów funkcjonalnych ośrodków miejskich – zwłaszcza Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy położone w powiatach: oleśnickim, trzebnickim, średzkim i wrocławskim) oraz Legnicko-Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy zlokalizowane w powiatach: głogowskim, legnickim, polkowickim i lubińskim), a także w gminach stref podmiejskich Bolesławca i Jeleniej Góry. Zjawisko to wskazuje na trwający intensywny proces suburbanizacji wokół najistotniejszych ośrodków miejskich w regionie. Natomiast problem depopulacji występuje wciąż w południowej części Dolnego Śląska (obszary górskie i podgórskie) oraz w części obszaru położonego na północy regionu (powiaty: górowski i milicki); (mapa 1). Z DEMOGRAFIA
14 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 1. Zmiana liczby ludności [2016-2020] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim w 2020 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 17,2% ogółu mieszkańców (w Polsce 18,2%) i była to jedna z najniższych wartości spośród polskich regionów, klasyfikująca województwo na 13. miejscu w kraju. Ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 59,2% populacji – dopiero 13. miejsce w kraju (59,5%), a ludność w wieku poprodukcyjnym obejmowała aż 23,6% mieszkańców, 4. miejsce w kraju (22,3%). Należy dodać, że trendy zmian liczby ludności według grup wieku zaobserwowane na Dolnym Śląsku w latach 2016-2020 były niekorzystne – liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się aż o 10,8%, populacja mieszkańców w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o 5,0%, natomiast grupa ludność w wieku przedprodukcyjnym wzrosła zaledwie o 2,1%. Można zatem stwierdzić, że w regionie wciąż zachodzi proces intensywnego starzenia się społeczeństwa. O pogarszającej się sytuacji ludnościowej województwa dolnośląskiego świadczy także ujemny przyrost naturalny. W latach 2016-2020 współczynnik przyrostu naturalnego w ujęciu średniorocznym kształtował się na poziomie -2,6‰ (w Polsce -1,7‰), co klasyfikowało region dopiero na 11. miejscu w kraju. Ponadto w badanym okresie zarysowały się silne dysproporcje pod względem analizowanego zjawiska w układzie miasto-wieś. Na obszarach miejskich średnioroczny przyrost naturalny był zdecydowanie niższy (wynosił -3,1‰) niż na obszarach wiejskich (-0,7‰); (wykres 1). W układzie wewnątrzregionalnym niekorzystna sytuacja demograficzna w zakresie przyrostu naturalnego zaznaczyła się w szczególności w gminach usytuowanych w południowej części województwa (zwłaszcza w gminach podregionu jeleniogórskiego i podregionu wałbrzyskiego), natomiast korzystna sytuacja wystąpiła w gminach położonych wokół ośrodków miejskich: Wrocławia, Lubina, Polkowic, Trzebnicy i Bolesławca (mapa 2).
15 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 2. Przyrost naturalny w gminach województwa dolnośląskiego [2016-2020] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Dolny Śląsk cechował się korzystnym kierunkiem zmian w zakresie salda migracji. W latach 2016-2020 współczynnik salda migracji w ujęciu średniorocznym wynosił 1,1‰, plasując region na 4. miejscu w Polsce (za województwami: mazowieckim, pomorskim i małopolskim). Podobnie jak w przypadku przyrostu naturalnego, także pod względem salda migracji zaznaczyło się wyraźne zróżnicowanie przestrzenne pomiędzy poszczególnymi typami obszarów. Mianowicie, obszary wiejskie w latach 2016-2020 cechowały się dodatnim saldem migracji (wskaźnik w ujęciu średniorocznym wynosił 5,3‰), natomiast obszary miejskie zanotowały ujemne saldo migracji (-0,7‰); (wykres 1). W przestrzeni Dolnego Śląska wyraźnie uwidacznia się tendencja związana z napływem ludności do gmin tworzących bezpośrednie strefy podmiejskie – w szczególności wokół miasta Wrocławia, ale także w otoczeniu innych istotnych ośrodków miejskich tj. Legnicy, Lubina, Głogowa, Bolesławca i Jeleniej Góry, co potwierdza postępujący proces suburbanizacji o względnie dużej intensywności. Natomiast ubytek liczby ludności na skutek migracji zaznaczył się zwłaszcza w południowo-wschodniej części regionu (pasmo strzelińsko-kłodzko), północno-wschodniej części (powiaty: górowski i wołowski) oraz w środkowo-zachodniej części województwa (strefy przejściowe poza bezpośrednim oddziaływaniem miast występujące w powiatach: bolesławieckim, jaworskim, lwóweckim, lubańskim, złotoryjskim i zgorzeleckim.
16 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 3. Migracje w gminach województwa dolnośląskiego [2016-2020] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Wykres 1. Przyrost rzeczywisty ludności w województwie dolnośląskim [2011-2020] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. -5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Współczynniki: przyrostu rzeczywistego (PR), przyrostu naturalnego (PN), salda migracji (SM) [‰] Lata PR - ogółem PN - ogółem SM - ogółem PR - miasto PN - miasto SM - miasto PR - wieś PN - wieś SM - wieś
17 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Opieka nad dziećmi do lat 3. Na Dolnym Śląsku w 2020 roku opieką w żłobkach objętych było 20% dzieci do lat 3, co stanowiło najwyższą wartość badanego wskaźnika wśród polskich województw. Był on również wyższy od średniej dla kraju, która wynosiła 12,8%. Co istotne, w latach 2016-2020 aż w 40 gminach regionu powstały nowe żłobki, a w 96 gminach zanotowano wzrost odsetka dzieci objętych opieką w żłobkach. Łącznie w województwie dolnośląskim żłobki funkcjonowały w prawie 61% gmin (mapa 4). Mapa 4. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach w gminach województwa dolnośląskiego [2020]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Edukacja i wychowanie przedszkolne. W województwie dolnośląskim w 2020 roku na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat przypadało 888 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Względem 2016 roku zaobserwowano wzrost analizowanego zjawiska o ponad 8%. Należy także podkreślić, że wartość miernika dla regionu była wyższa od średniej dla kraju, która wynosiła 872 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat. Najwyższe wartości wskaźnika notowano w gminach miejskich, a także w gminach położonych w otoczeniu większych miast (od 1000 dzieci do maksymalnie 1261 dzieci). Gminy wiejskie lub gminy położone peryferyjnie względem większych aglomeracji miejskich notowały zazwyczaj znacznie niższe wartości wskaźnika (267-500 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat); (mapa 5). KAPITAŁ LUDZKI I INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
18 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 5. Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na 1000 dzieci w wieku 3 5 lat w gminach województwa dolnośląskiego [2020]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Na Dolnym Śląsku w 2020 roku zdawalność egzaminu maturalnego wynosiła 72,3% (w Polsce 74%) i była znacznie niższa od poziomu osiągniętego w 2016 roku (77%). Analizując zmiany wartości wskaźnika w latach 2016-2020 należy zaznaczyć, że oprócz niewielkiego spadku miernika odnotowanego w 2017 roku (76,1%), wskaźnik rósł do 2019 roku. Spadek poziomu zdawalności egzaminu maturalnego w 2020 roku należy powiązać w negatywnym wpływem pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 na życie społeczne i gospodarcze Polski, w tym na edukację. W czasie pandemii część zajęć lekcyjnych została zawieszona czasowo, a z biegiem czasu uczniowie przeszli na naukę w trybie zdalnym. Zmiana formy prowadzenia zajęć lekcyjnych wiązała się niestety często ze spadkiem jakości kształcenia (szczególnie w początkowej fazie pandemii), a także z problemami adaptacyjnymi u uczniów (spadek motywacji, zniechęcenie, brak pewności co do terminu egzaminu). Wszystkie te wydarzenia mogły mieć niekorzystny wpływ na maturzystów. Niekorzystną tendencją w badanym okresie jest wciąż utrzymujący się niższy poziom zdawalności egzaminu maturalnego w województwie dolnośląskim od rejestrowanej średniej zdawalności w Polsce. Ochrona zdrowia. W województwie dolnośląskim w 2020 roku w szpitalach ogólnych dysponowano około 46 łóżkami w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. Wartość miernika w regionie uległa spadkowi względem roku 2016, kiedy to wynosiła 51 łóżek (spadek o 10,4%; trend ogólnopolski, spadek średniej krajowej o 9,8%). W badanym okresie (2016-2020) w układzie powiatowym również zanotowano wahania pod względem liczby dostępnych łóżek w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców. W 5 powiatach zaobserwowano przyrost liczby łóżek w szpitalach ogólnych w stosunku do liczby mieszkańców (maksymalnie o ponad 55% w powiecie ząbkowickim), w 21 powiatach zaznaczył się spadek wartości miernika (od -1,7% do -63,3%), a w 2 powiatach nastąpiła likwidacja szpitali (górowski i średzki). Brak szpitali odnotowano także w 2 innych powiatach (legnicki i polkowicki); (mapa 6).
19 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 6. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2020]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Na Dolnym Śląsku rzeczywista liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w 2020 roku wynosiła 63 569 osób. W stosunku do 2016 roku liczba takich osób zmalała o ponad 32%. Należy jednak podkreślić, że tożsamy trend uwidocznił się na poziomie krajowym – średnio w Polsce nastąpił spadek rzeczywistej liczby osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej o ponad 31%. W województwie dolnośląskim w 2020 roku, udział ludności zagrożonej ubóstwem po transferach społecznych wynosił 11,3%. Wartość wskaźnika względem roku poprzedniego wzrosła o 0,3 punktu procentowego.7 W skali kraju wartość odsetka osób zagrożonych ubóstwem w 2020 roku była wyższa od regionalnej i wyniosła 14,8%. W odróżnieniu od wartości wskaźnika dla województwa dolnośląskiego, wartość dla kraju względem roku poprzedniego zanotowała spadek o 0,6 punktu procentowego. Na Dolnym Śląsku wartość wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w wieku 16-64 lat w 2020 wahała się od 27,2% (II kwartał) do 40,9% (III kwartał). W kraju wartość ta wynosiła od 25,3% (II kwartał) do 27,6% (III kwartał). W analizowanym okresie (2016-2020) w województwie dolnośląskim wskaźnik przybierał skrajne wartości od 18,6% (I kwartał 2018 r.) do 40,9% (III kwartał 2020 r.). Ogólny trend, jaki zaznaczył się w latach 2016-2020, można uznać za wzrostowy. W regionie w 2020 roku w rejestrach powiatowych urzędów pracy pozostawały 4619 osoby z niepełnosprawnością, co stanowiło 6,7% ogólnej liczby bezrobotnych na Dolnym Śląsku. W układzie wewnątrzregionalnym najwięcej bezrobotnych z niepełnosprawnościami było zarejestrowanych we Wrocławiu (562 osoby), powiecie kłodzkim (343 osoby), świdnickim (247 osób) oraz powiecie oleśnickim i Legnicy (po 238 osób), najmniej natomiast w powiatach: wołowskim (70 osób), lwóweckim (71 osób), wrocławskim (74 osoby) i jaworskim (78 osób). Wśród 7 Brak danych dot. poziomu ubóstwa wg relatywnej granicy wynika z faktu, iż GUS nie opublikował danych dotyczących zasięgów ubóstwa za 2020 rok według województw. Zostały one pozyskane w ramach reprezentacyjnego badania ankietowego, realizowanego w trudnych warunkach panującej pandemii COVID – 19. Charakteryzują się one niższą precyzją niż w latach poprzednich, co negatywnie wpłynęło na ich wiarygodność.
20 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l zarejestrowanych w urzędzie pracy osób z niepełnosprawnością, w 2020 roku 784 osoby posiadały prawo do zasiłku, co stanowiło prawie 25% osób mniej niż w 2016 roku. W 2020 roku na 1000 zarejestrowanych w urzędach pracy osób z niepełnosprawnościami, przypadało 45 ofert pracy. W 2016 roku było takich ofert 67. Spadek liczby ofert dla osób z niepełnosprawnościami jest trendem ogólnokrajowym, w Polsce w latach 2016-2020 spadek wyniósł ok. 36%. Tylko w trzech województwach wartość wskaźnika w analizowanym okresie wzrosła. Ze względu na wybuch pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, rok 2020 był wyjątkowy, ponieważ wiele dziedzin życia społeczno-gospodarczego zostało dotkliwie doświadczonych negatywnymi skutkami pandemii. Jedną z dziedzin, która ucierpiała najbardziej była turystyka. Ze względu na wprowadzenie ograniczeń w przemieszczaniu się i korzystaniu z obiektów zbiorowego zakwaterowania dane dla 2020 roku wyraźnie pokazują jak znaczący był to kryzys. Na Dolnym Śląsku w 2020 roku największy ruch turystyczny koncentrował się we Wrocławiu oraz w powiatach górskich (w Sudetach), zaliczonych do obszarów o najwyższym stopniu rozwoju funkcji turystycznej w Polsce. W badanym okresie z bazy noclegowej województwa skorzystało ponad 2,1 mln turystów, co stanowiło ponad 11% liczby krajowych turystów. Analiza zjawiska w latach 2016-2020 wskazuje na spadek liczby osób odwiedzjących Dolny Śląsk o prawie 33%. W 2020 roku jedynie w powiecie legnickim zaobserwowano niewielki wzrost liczby turystów względem 2016 roku (o ok. 2%). Największy spadek liczby turystów odnotowano w powiecie średzkim i milickim, mieście Legnica oraz powiecie trzebnickim i świdnickim (od 50% do ponad 80%)8. (mapa 7). Mapa 7. Turyści korzystający z obiektów noclegowych w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2020]9. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 8 Dane objęte tajemnicą statystyczną dla powiatów: górowskiego, polkowickiego, strzelińskiego i wołowskiego. 9 W przypadku powiatu głogowskiego zmiana obejmuje lata 2017-2020. TURYSTYKA
21 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l W województwie dolnośląskim średnio dochody budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2020 roku wyniosły blisko 7393 zł (w Polsce 7421 zł). W regionie w latach 2016-2020 odnotowano wzrost dochodów o blisko 41%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się: powiat wrocławski (9113 zł), polkowicki (9069 zł) oraz Wrocław (8062 zł). Natomiast najniższą wartością dochodów budżetów samorządów gmin i powiatu cechowały się jednostki: powiat dzierżoniowski (6237 zł), lubański (6502 zł), kamiennogórskiego (6519 zł), lwówecki (6665 zł), oleśnicki (6670 zł) oraz świdnicki (6686 zł) (mapa 8). Mapa 8. Dochody budżetów gmin i powiatów ogółem w województwie dolnośląskim [2020]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim średnio wydatki budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2020 roku wyniosły 7213 zł (w Polsce 7305 zł). W regionie w latach 2016-2020 odnotowano wzrost wydatków o prawie 41%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się powiaty usytuowane w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym (powiat polkowicki – 8863 zł i głogowski – 7562 zł) oraz powiat wrocławski (8450 zł), Wrocław (8462 zł) oraz Wałbrzych (7550 zł). Najniższe wartości analizowanych wydatków wystąpiły w powiatach: dzierżoniowskim (5798 zł), bolesławieckim (6216 zł) oraz lubańskim (6268 zł) (mapa 9). FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
22 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 9. Wydatki budżetów gmin i powiatów ogółem w województwie dolnośląskim [2020]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Instytut Rozwoju Terytorialnego we Wrocławiu od marca 2020 r. prowadzi stały monitoring sytuacji epidemicznej w województwie dolnośląskim związanej z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę układu oddechowego COVID-19. Raportowanie opiera się o dane statystyczne publikowane przez Ministerstwo Zdrowia w dwóch układach przestrzennych: regionalnym i powiatowym. Raporty są publikowane na profilu FB IRT. W okresie od 6 marca 2020 r. do 21 lutego 2022 r. w województwie dolnośląskim zanotowano 422 706 przypadków zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2. W tym samym okresie czasu według statystyk Ministerstwa Zdrowia na COVID-19 oraz COVID-19 współwystępujący z innymi chorobami zmarło 7018 osób w regionie. Biorąc pod uwagę rozkład czasowy nowych zakażeń w województwie dolnośląskim podobnie jak w Polsce można wyróżnić 5 fal, podczas których następowała kumulacja liczby zakażeń. Pierwsza niewielka, wypłaszczona fala miała miejsce w okresie wiosennym 2020 roku (wykres 2). Podczas niej dzienna liczba nowych zakażeń nie przekroczyła ani razu wartości 100. Największą tygodniową liczbę nowych zakażeń odnotowano w tygodniu od 4 do 9 maja 2020 roku (357) oraz od 13 do 19 kwietnia (347 zakażeń). W okresie letnim 2020 roku w województwie dolnośląskim podobnie jak w całym kraju liczba nowych zakażeń utrzymywała się na bardzo niskim poziomie. Zdecydowany ich przyrost zaobserwowano w okresie jesiennym 2020 roku ze szczytem drugiej fali, który nastąpił na Dolnym Śląsku w tygodniu od 9 do 15 listopada 2020 roku, kiedy to odnotowano 16 401 zakażeń. Rekordowa dzienna liczba zakażeń podczas drugiej fali miała miejsce 13 listopada 2020 roku i wyniosła 2823. Okres od połowy listopada 2020 roku do lutego 2021 roku cechował się niższymi wartościami opisywanego zjawiska. Od końca lutego 2021 roku ponownie liczba dobowych i tygodniowych zakażeń zaczęła wzrastać dając początek trzeciej fali zakażeń. Jej punkt kulminacyjny w regionie nastąpił w tygodniu od 29 marca do 4 kwietnia 2021 roku, kiedy odnotowano 18 189 nowych zakażeń. Największy dzienny przyrost miał miejsce dnia 1 kwietnia 2021 roku, w którym zakażenie zdiagnozowano MONITORING SYTUACJI EPIDEMICZNEJ
23 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l u 3302 osób w województwie dolnośląskim. W okresie letnim i wczesnojesiennym 2021 roku liczba potwierdzonych przypadków zakażeń podobnie jak w 2020 roku kształtowała się na bardzo niskim poziomie. Czwarta fala zakażeń wirusem SARS-CoV-2 swój szczyt w województwie dolnośląskim osiągnęła w tygodniu od 6 do 12 grudnia 2021 roku, w którym to odnotowano 14 413 zakażeń. Fala ta wystąpiła o około miesiąc później w porównaniu do jesiennej 2. fali z 2020 roku. Największa dzienna liczba zakażeń – 2576 nowych przypadków – podczas 4. fali miała miejsce 9 grudnia 2021 roku. Ze względu na wysoką zakaźność i tym samym szybkie rozprzestrzenianie się nowego szczepu Omikron koronawirusa SARS-CoV-2 po 4. fali zakażeń województwo dolnośląskie bezpośrednio weszło w kolejną piątą już falę zakażeń. Podczas jej trwania szczyt zakażeń wystąpił w tygodniu od 24 do 30 stycznia 2022 roku, kiedy to przez 7 dni odnotowano ich aż 27 811. Z kolei dzienny rekord zakażeń podczas 5. fali miał miejsce 28 stycznia – 4786 zakażeń. Tym samym podczas 5. fali stwierdzono zarówno tygodniowy jak i dzienny rekord zakażeń od początku trwania pandemii COVID-19. Rozprzestrzenianie się koronawirusa SARS-CoV-2 na Dolnym Śląsku wykazuje z pewnymi niewielkimi odstępstwami podobieństwo z sytuacją ogólnokrajową. Wykres 2. Liczba nowych dziennych zakażeń SARS-CoV-2 w województwie dolnośląskim w okresie od 6.03.2020 r. do 21.02.2022 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia. Biorąc pod uwagę liczbę przypadków zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców w województwie dolnośląskim w ujęciu powiatowym można zauważyć pewne przestrzenne zależności. Od 6 marca 2020 r. do 21 lutego 2022 r. najwięcej potwierdzonych zakażeń na 1000 mieszkańców odnotowano w powiatach: wrocławskim (208,7 zakażeń/1000 mieszkańców), m. Wrocław (191,8), oławskim (163,8), milickim (161,9), strzelińskim (156,4) i średzkim (155,7) (mapa 10). Oprócz powiatu milickiego do powiatów o najwyższych wartościach analizowanego wskaźnika należały Wrocław oraz powiaty położone w stosunkowo niewielkiej odległości od niego, posiadające silne powiązania społeczno-gospodarcze ze stolicą regionu. Najmniejszą liczbę zakażeń na 1000 mieszkańców odnotowano z kolei w powiatach: kamiennogórskim (100,5), lwóweckim (102,4), złotoryjskim (105,1), górowskim (106,9), karkonoskim (108,6) i kłodzkim (110,5). Poza powiatem górowskim wspomniane jednostki administracyjne położone są w południowej części regionu. 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 4 000 4 500 5 000 6.03 24.03 11.04 29.04 17.05 4.06 22.06 10.07 28.07 15.08 2.09 20.09 8.10 26.10 13.11 1.12 19.12 6.01 24.01 11.02 1.03 19.03 6.04 24.04 12.05 30.05 17.06 5.07 23.07 10.08 28.08 15.09 3.10 21.10 8.11 26.11 14.12 1.01 19.01 6.02 2020 2021 2022 Data linia trendu
24 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 10. Potwierdzone przypadki zakażeń SARS-CoV-2 w powiatach województwa dolnośląskiego na 1000 mieszkańców od 6.03.2020 r. do 21.02.2022 r.. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia. Obecnie w Instytucie Rozwoju Terytorialnego rozpoczynają się prace nad poszerzonym raportem dotyczącym przebiegu pandemii COVID-19 oraz jej wpływu na zjawiska demograficzne, społeczne i gospodarcze w województwie dolnośląskim.
25 II. MONITORING REALIZACJI SRWD 2030 www.umwd.pl l
26 II. MONITORING REALIZACJI SRWD 2030 www.umwd.pl l a potrzeby monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) stworzona została macierz wskaźników ilościowych, odnoszących się do rezultatów realizacji każdego z celów strategicznych SRWD 2030. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030 stanowi zatem doskonałe uzupełnienie dla wskazania najważniejszych wyzwań rozwojowych stojących przed regionem. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na stosunkowo krótki okres obowiązywania Strategii (od 2018 roku) wnioskowanie w zakresie uwidaczniających się tendencji badanych zjawisk ma charakter uproszczony (tabela 1). W ramach realizacji celu 1 „Efektywne wykorzystanie gospodarczego potencjału regionu” większość wskaźników monitorujących cechuje się wzrostem wartości. Szczególnie korzystna sytuacja uwidacznia się pod względem wartości produktu krajowego brutto per capita (wskaźnik 1.1.), poziomu nakładów na działalność badawczorozwojową (wskaźnik 1.4) oraz udziału przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej (1.6.) W odniesieniu do realizacji celu 2 „Poprawa jakości i dostępności usług publicznych” wszystkie wskaźniki monitorujące charakteryzują się korzystnym kierunkiem zmian wartości. Szczególnie dobra sytuacja zaznacza się w obszarze opieki nad dziećmi w żłobkach i przedszkolach (wskaźnik 2.2. i 2.4.), w którym to mierniki osiągnęły wartości docelowe dla 2020 roku, a w przypadku opieki żłobkowej nawet dla 2030 roku. Niepokojącym zjawiskiem w ramach analizowanego celu są wahania wartości liczby zgonów niemowląt (wskaźnik 2.6.). zaznaczyć należy jednak, że w 2020 roku wartość wskaźnika znacznie spadła względem roku poprzedniego i osiągnęła zakładaną dla 2020 roku wartość. Analizując realizację celu 3 „Wzmocnienie regionalnego kapitału ludzkiego i społecznego”, należy stwierdzić, że prawie wszystkie wskaźniki monitorujące wyróżniają się korzystnym trendem zmian wartości. Wyraźne zmiany in plus obserwuje się w zakresie aktywności obywatelskiej (wskaźnik 3.1.), liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych (wskaźnik 3.6.), a także w zakresie aktywizacji ludności w wieku 25-64 lata na rynku pracy (wskaźnik 3.7.). W każdym z wymienionych obszarów wartości wskaźników monitorujących osiągnęły stan docelowy przewidziany dla 2020 roku. Negatywną tendencją charakteryzuje się wskaźnik zdawalności matur (wskaźnik 3.5.), który w 2020 roku znacznie się obniżył względem lat poprzednich (negatywny wpływ pandemii na edukację). W ramach realizacji celu 4 „Odpowiedzialne wykorzystanie zasobów i ochrona walorów środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego” większość wskaźników wykazuje pozytywny trend zmian. Korzystna sytuacja występuje m.in. w przypadku wolumenu odpadów komunalnych zebranych selektywnie (wskaźnik 4.5), czy wzrostu udziału energii z odnawialnych źródeł (wskaźnik 4.2.). Korzystnym zjawiskiem, jest również spadek wartości wskaźników monitorujących zanieczyszczenie gazowe powietrza (wskaźnik 4.3.). W większości przypadków wartości wskaźników osiągnęły zakładane wartości dla 2020 roku. Odnosząc się do realizacji celu 5 „Wzmocnienie przestrzennej spójności regionu” należy podkreślić, że niemal wszystkie wskaźniki monitorujące cechuje korzystna tendencja zmian ich wartości. W szczególności pozytywne zmiany uwidaczniają się pod względem długości dróg ekspresowych i autostrad (wskaźnik 5.1.), spadku liczby wypadków drogowych (wskaźnik 5.5.), czy liczby miast obsługiwanych regionalnym transportem kolejowym (wskaźnik 5.7.). Ze względu na sytuację pandemiczną część wskaźników zanotowała wyraźny spadek wartości względem lat poprzednich, szczególnie wyraźny w przypadku liczby pasażerów korzystających z transportu kolejowego (wskaźnik 5.3.), a także w zakresie ruchu pasażerów w transporcie lotniczym (wskaźnik 5.4.). Tabela 1. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030. Lp. Cel strategiczny Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika [jednostka] Źródło Tendencja 2010-2016 Tendencja 2016-2020 (a) Wartości wskaźników w latach 2016 2020 2020* 2030* 1. EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE GOSPODARCZEGO POTENCJAŁU REGIONU 1.1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca [zł] GUS ▲ ▲ 53 754 67148 (b) 59 000 75 000 1.2. Relacja skrajnych wartości (liczona jako iloraz maksymalnej i minimalnej wartości) PKB brutto na 1 mieszkańca [zł] w podregionach GUS ▲ ▲ 2,23 - 2,15 2,05 1.3. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności GUS ▲ ▲ 1 244 1370 1 325 1 500 1.4. Nakłady na B+R w relacji do PKB oraz nakłady przedsiębiorstw na B+R w relacji do PKB GUS ▲ ▲ 0,69 0,46 - - 1,10 0,70 2,00 1,80 1.5. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach przemysłowych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem [%] GUS ▲ ▼ 11,05 4,8 12,40 16,00 1.6. Udział przedsiębiorstw przemysłowych/usługowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw [%] GUS ▼ ▼ ▲ ▲ 6,2 3,3 9,2 4,8 6,4 4,1 7,0 6,0 N
27 II. MONITORING REALIZACJI SRWD 2030 www.umwd.pl l Lp. Cel strategiczny Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika [jednostka] Źródło Tendencja 2010-2016 Tendencja 2016-2020 (a) Wartości wskaźników w latach 2016 2020 2020* 2030* 2. POPRAWA JAKOŚCI I DOSTĘPNOŚCI USŁUG PUBLICZNYCH 2.1. Budynki mieszkalne podłączone do kanalizacji w % ogółu budynków mieszkalnych [%] GUS ▲ ▲ 59,2 61,0 63,5 73,0 2.2. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach [%] GUS ▲ ▲ 12,5 20,0 16,5 20,0 2.3. Liczba miejsc w placówkach stacjonarnej pomocy społecznej [szt.] GUS ▲ ▲ 8 223 8465 8 700 9 800 2.4. Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym [%] GUS ▲ ▲ 81,9 88,8 84,0 89,0 2.5. Odsetek przedsiębiorstw sektora niefinansowego wykorzystujących Internet w kontaktach z administracją publiczną [%] GUS ▲ ▲ 95,5 - 97,0 99,0 2.6. Zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych GUS ▼ ▼ 3,8 3,5 3,6 3,3 2.7. Liczba uczestników imprez masowych ogółem (artystycznorozrywkowych, sportowych i interdyscyplinarnych) [tys. os.] GUS ▼ ▲ 2 176 494,5 2 220 2 300 3. WZMOCNIENIE REGIONALNEGO KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 3.1. Frekwencja w wyborach do organów jednostek samorządu terytorialnego (I tura) [%] GUS - ▲ 44,8 (d) - 47,0 51,0 3.2. Osoby w wieku 25-64 lata uczestniczące w kształceniu lub szkoleniu [%] GUS ▼ ▲ 4,3 4,9 4,8 5,5 3.3. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym [%] GUS ▼ ▼ 10,5 - 10,0 9,0 3.4. Liczba kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka na 10 tys. mieszkańców [os.] GUS ▼ ▼ 43,5 34,3 42,0 39,0 3.5. Zdawalność egzaminów maturalnych [%] GUS ▼ ▼ 77,0 72,3 78,5 82,0 3.6. Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszkańców GUS ▲ ▲ 40,4 43 42,5 46,0 3.7. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata wg BAEL [%] GUS ▲ ▲ 71 75,7 71 73 3.8. Liczba widzów i słuchaczy teatrów i instytucji muzycznych na 1000 mieszkańców (wg miejsca prezentacji) GUS ▲ ▼ 716 127 725 750 4. ODPOWIEDZIALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW I OCHRONA WALORÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1. Udział gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji w powierzchni ogółem [%] GUS ▲ ▼ 0,40 0,32 0,35 0,20 4.2. Udział energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem [%] GUS ▲ ▲ 6,5 10,2 9,5 22,0 4.3. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych SO2 / NOx [kg na 1 mieszkańca] GUS ▼ ▼ ▼ ▼ 6,9 3,8 3,1 3,3 6,0 3,5 4,8 2,9 4.4. Klasa stref dla pyłów zawieszonych PM 10 (wartość średniodobowa): (e) WIOŚ - aglomeracja wrocławska ▼ ▲ C - B A - miasto Legnica ▼ ● C - B A - miasto Wałbrzych ▼ ● A - A A - strefa dolnośląska ▼ ● C - B A 4.5. Udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie w ilości odpadów komunalnych ogółem [%] GUS ▲ ▲ 21,3 33,9 24,5 35,0 4.6. Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem [%] GUS ▲ ● 18,6 18,6 18,6 18,8 4.7. Odpady wytworzone w ciągu roku (nagromadzone z wyłączeniem odpadów komunalnych) [tys. ton] GUS ▲ ▼ 35 579 33 315 34 000 32 600 5. WZMOCNIENIE PRZESTRZENNEJ SPÓJNOŚCI REGIONU 5.1. Długość dróg ekspresowych i autostrad na 10 tys. ludności [km] GUS ▲ ▲ 0,99 1,47 1,05 1,67 5.2. Udział mieszkańców w strefie dostępności do 30 minut od węzłów autostrad i dróg ekspresowych w ogólnej liczbie ludności [%] IRT ▲ ▲ 63 77 65 79 5.3. Liczba pasażerów odprawianych w transporcie kolejowym (Koleje Dolnośląskie, Przewozy Regionalne) [mln os.] UMW D ▲ ▲ 19,8 17,3 - - 5.4. Ruch pasażerów w portach lotniczych - przyjazdy i wyjazdy [tys. os.] GUS ▲ ▲ 2 371 1003 2 700 4 000 5.5. Wypadki drogowe na 100 tys. ludności [osoba] GUS ▲ ▼ 80 54,4 67 50 5.6. Długość czynnych linii kolejowych w województwie GUS ▲ ▼ 1 750 1742 1 850 2 050 5.7. Liczba miast obsługiwanych regionalnym transportem kolejowym IRT ▲ ▲ 53 58 57 83 Oznaczenia: a – w przypadku braku danych dla 2020 roku tendencja dotyczy lat 2016-2019; b – szacunki wstępne; c – dane dla 2014 roku; d - coroczna ocena jakości powietrza dokonywana jest w terminie do 30 kwietnia roku następnego; * – wartość oczekiwana; kolor szary – tendencja korzystna; kolor czerwony – tendencja niekorzystna. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3