Na przełomie października i listopada br. w ramach projektu „Rekomendacje dla planowania rozwoju w górskim obszarze funkcjonalnym określonym w SRWD 2030” odbyły się badania ankietowe pn. „Problemy i mocne strony w górskim obszarze funkcjonalnym (GOF)”. Badanie stanowiło element prac w ramach zaplanowanych spotkań warsztatowych. Uczestnikami ankiety byli mieszkańcy, samorządy i organizacje funkcjonujące na obszarze górskim. Ankieta przeprowadzona została z wykorzystaniem wielu kanałów informacyjnych, w tym m.in. poprzez stronę www, fb oraz pocztę elektroniczną. Wpłynęło 17 odpowiedzi – m.in. od osób fizycznych, stowarzyszeń, gmin oraz Parku Narodowego Gór Stołowych.
Celem ankiety było przede wszystkim zebranie informacji na temat problemów i barier rozwojowych, z którymi borykają się mieszkańcy, samorządy, organizacje i inne podmioty funkcjonujące w górskim obszarze funkcjonalnym oraz poznanie mocnych stron tego obszaru. Zakres badania obejmował tematykę transportu indywidualnego i zbiorowego, turystyki, osadnictwa, sfery społeczno-gospodarczej oraz środowiska przyrodniczego i kulturowego.
Analiza ankiet wykazała, że bardzo istotnym zagadnieniem (zarówno w zakresie problemów jak i potencjałów rozwoju) jawią się badanym kwestie transportu i dostępności. Podstawowym problemem jest słabo rozwinięta komunikacja publiczna, która w dodatku nie jest powiązana z ofertą turystyczną (jako przykład podawano połączenie Szklarskiej Poręby i Świeradowa-Zdroju). Równocześnie jednak jako bardzo dużą szansę wskazywano trwające obecnie odtwarzanie połączeń kolejowych w rejonach górskich. Duże znaczenie ankietowani przypisali także infrastrukturze rowerowej. Pomimo wskazywanych fragmentarycznie braków, część respondentów funkcjonujące już elementy oceniła jako istotny potencjał rozwojowy. W szczególności dotyczyło to singletracków oraz turystycznych tras rowerowych.
W części badania dotyczącej sfery społeczno-gospodarczej, ankietowani najczęściej podkreślali problem odpływu mieszkańców z obszarów peryferyjnych do dużych miast (przede wszystkim Wrocławia). Zjawisko to dotyczy zwłaszcza młodzieży, przez co w mniejszych ośrodkach obserwuje się zintensyfikowane starzenie społeczeństwa. Jako przyczyny wskazywano kwestie braku atrakcyjnych uczelni wyższych, ale również słabości zatrudnienia (brak dużych przedsiębiorców, niestabilność pracy w branży turystycznej). Istotnym problemem dla części ankietowanych było bezrobocie - w 2020 r. na obszarze GOF udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wyniósł 5,4% przy średniej dla województwa 4,0%. Jako potencjały ankietowani wskazywali: przygraniczne położenie, bliskość niemieckiego i czeskiego rynku pracy oraz lokalizację stref ekonomicznych w Nowej Rudzie, Wałbrzychu i na Ziemi Kłodzkiej (w tym dostęp do instytucji otoczenia biznesu).
W zakresie turystyki najczęściej wskazywanym problemem było zagospodarowanie turystyczne. Zgłaszane postulaty różniły się terytorialnie: w niektórych rejonach brakuje infrastruktury turystycznej, w innych podkreśla się narastającą presję turystyczną, której należy aktywnie przeciwdziałać. Generalnie, obserwuje się koncentrację turystyki i kumulację odwiedzających na bardzo niewielkich obszarach uznawanych za najbardziej atrakcyjne (np. Szczeliniec Wielki czy Błędne Skały). Jako mocne strony turystyki uznaje się: dużą liczbę atrakcji, bogatą ofertę warsztatów rękodzielniczych i edukacyjnych oraz wysoki poziom bazy noclegowej.
W odniesieniu do sieci osadniczej i mieszkalnictwa ankietowani za najważniejszy problem uznali rozproszoną i nowopowstającą zabudowę (presję urbanistyczną na tereny cenne przyrodniczo), która zaburza krajobraz wiejski oraz może prowadzić do licznych problemów związanych z utrzymaniem infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Potencjał dostrzegany jest natomiast w funkcjonowaniu i dostępności do usług, w szczególności lokalnej infrastruktury społecznej i kulturalnej w całym górskim obszarze funkcjonalnym.
W zakresie środowiska przyrodniczego najczęściej wskazywano na zanieczyszczenie powietrza. Jego jakość jest istotnym problemem dla przyszłości miejscowości uzdrowiskowych. Duże zanieczyszczenie występuje przy tym niemal na całym obszarze GOF, zwłaszcza w miejscowościach położonych w dolinach. W zakresie dóbr kulturowych, przede wszystkim zwracano uwagę na postępującą degradację i niszczenie zabytkowej zabudowy regionu. Jako mocną stronę w zakresie walorów przyrodniczych i kulturowych ankietowani wskazywali obecność obszarów cennych przyrodniczo takich jak Park Narodowy Gór Stołowych, Karkonoski Park Narodowy oraz obszary Natura 2000. Potencjał upatrywany jest również w bogatej historii regionu, jego dziedzictwie kulturowym, obiektach zabytkowych oraz obecności miejscowości uzdrowiskowych i wypoczynkowych.
Podsumowując, informacje uzyskane z badania ankietowego pozwoliły pilotażowo skonfrontować posiadaną wiedzę planistyczną z problemami i mocnymi stronami postrzeganymi przez mieszkańców, działaczy, samorządy i jednostki GOF-u. Dalsze prace, w tym zaplanowane warsztaty, pozwolą dokonać oceny czynników warunkujących rozwój tego obszaru oraz stanowiących dla niego szanse na przyszłość.
