IRT Wrocław - irt.wroc.pl

W dniach  23 września (Lądek-Zdrój) oraz 24 września (Polanica-Zdrój) odbyły się warsztaty pt. Zagospodarowanie przestrzenne i użytkowanie gruntów a potencjalne zagrożenia dla zasobów wód leczniczych uzdrowiska.

Warsztaty zorganizowane były przez Panów Burmistrzów Romana Kaczmarczyka i  Mateusza Jellina oraz IRT w ramach międzynarodowego projektu Healing Places. Ich celem było przedyskutowanie zagadnień związanych z ochroną wód leczniczych w kontekście planowania i zagospodarowania przestrzennego.

Na początku Małgorzata Markowska z Głównego Instytutu Górnictwa przedstawiła zakres tematyczny projektu Healing Places, w ramach którego realizowane są m.in. akcje pilotażowe w uzdrowiskach krajów partnerskich z Europy Środkowej, które skupiają się na działaniach wspierających w praktyce zrównoważone wykorzystanie zasobów wód mineralnych i termalnych (więcej o projekcie: https://www.interreg-central.eu/Content.Node/HealingPlaces.html) 

Tłem dla właściwej debaty był aspekt prawny zarządzania wodami leczniczymi i termalnymi w Polsce. Obowiązujące regulacje w tym zakresie przedstawiła Anna Dudziuk-Dudzik z IRT, która zasygnalizowała w ich niektóre nieścisłości i punkty sporne.   

Bardzo istotną kwestią dla debaty o ochronie złóż jest rozpoznanie struktury hydrologicznej wód leczniczych Lądka-Zdroju i Polanicy-Zdroju. Zagadnienie to przybliżył prof. dr hab. Wojciech Ciężkowski z Politechniki Wrocławskiej, w prezentacji  przygotowanej wraz z dr Barbarą Kiełczawą (PWr).  Omówił  on m.in. definicję złóż wód leczniczych i podział struktur hydrologicznych Sudetów,  podział wód według mineralizacji oraz współczynników farmakodynamicznych, budowę geologiczną podłoża i charakterystykę złóż w omawianych miejscowościach w tym ich wiek, obszar zasilania oraz prędkość przepływu wód. Zwrócił również uwagę na współzależności, jakim podlegają wody lecznicze z poszczególnych ujęć.

Rozpatrując zagrożenia dla wód, konieczne jest przeanalizowanie obecnego i planowanego zagospodarowania terenu. Analizy w tym kontekście przedstawił Witold Warczewski z IRT. Przy wykorzystaniu narządzi GIS, w oparciu o obszary zasilania wód leczniczych Lądka-Zdroju i Polanicy-Zdroju, oraz na podstawie ustaleń kierunków rozwoju gmin, zawartych w Studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, skonfrontował zasięg złóż wód leczniczych, strefy ochrony uzdrowiskowej oraz obszary zasilania wód i ich naziemne zagospodarowanie. Analiza miała na celu zobrazowanie potencjalnych zagrożeń dla wód, zwłaszcza w obszarach zasilania, które niejednokrotnie znajdują się poza granicami gminy uzdrowiskowej, a tym samym nie podlegają żadnej ochronie. W podsumowaniu zwrócił uwagę na następujące kwestie: brak przepisów określających relacje pomiędzy zasadami zagospodarowania terenu a ochroną złóż wód leczniczych i termalnych (w szczególności dla obszarów zasilania i obszarów spływu wód),  brak obowiązku przeprowadzenia analizy wpływu oddziaływania planowanego zagospodarowania terenu oraz planowanego przedsięwzięcia na stan i ochronę złóż wód leczniczych i termalnych poza granicami złoża, brak wymogu ścisłej współpracy gmin sąsiednich przy określaniu zakresu ochrony środowiska oraz tworzeniu kierunków rozwoju dla obszarów wymagających ochrony stanu i zasobów złóż wód leczniczych i termalnych.

Paweł Łabaj z Głównego Instytutu Górnictwa zaprezentował prototyp narzędzia, wykonanego w ramach projektu Healing Places, służącego do zintegrowanej oceny bieżących i przyszłych presji na zasoby wód termalnych i mineralnych w miejscowościach uzdrowiskowych. Narzędzie wykorzystuje algorytmy związane z wyznaczaniem dwóch istotnych korelacji - wpływu rozwoju branży uzdrowiskowej i turystycznej na dostępność zasobów wód leczniczych w aspekcie ilościowym oraz wpływu rozwoju gmin uzdrowiskowych oraz  wpływu zmian w zagospodarowaniu powierzchni terenu na zagrożenie jakości zasobów wód leczniczych. Przewidywane zastosowanie narzędzia to wykorzystanie w procesie formułowania planów i strategii zrównoważonego rozwoju uzdrowisk oraz przy podejmowaniu decyzji o lokalizacji inwestycji bazujących na potencjale przyrodniczym.

W dyskusjach podsumowujących uczestnicy warsztatów omawiali możliwe scenariusze dla poprawy bezpieczeństwa wód, zarówno w kontekście ilościowym jak i jakościowym. Jednym z proponowanych rozwiązań mogłaby być zmiana legislacyjna, polegająca na powiązaniu prawa geologicznego i górniczego z prawem wodnym w zakresie regulacji dotyczących złóż wód leczniczych i termalnych. W konsekwencji, złoże wód leczniczych lub termalnych traktowane byłoby jak swoisty rodzaj zbiornika wód podziemnych, w szczególności w zakresie jego ochrony. Bardzo ważnym krokiem ochronnym byłoby również ustalenie zasad zagospodarowania dla obszarów zasilania i spływu wód zasilających złoża wód leczniczych i termalnych oraz większa kontrola nad indywidualnymi odwiertami na cele bytowe.

Podziękowania

Instytut Rozwoju Terytorialnego składa serdeczne podziękowania Burmistrzowi uzdrowiska Lądek-Zdrój Panu Romanowi Kaczmarczykowi oraz Burmistrzowi uzdrowiska Polanica-Zdrój Mateuszowi Jellinowi za zorganizowanie warsztatów pt. Zagospodarowanie przestrzenne i użytkowanie gruntów a potencjalne zagrożenia dla zasobów wód mineralnych uzdrowiska w dniach 23 i 24 września