1 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l
2 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l I. WPROWADZENIE...................................................................................................................................4 Cel i zakres opracowania…………………………………………………………………………………………………………….5 System zarządzania rozwojem województwa……………………………………………………………………………..8 II. WYZWANIA ROZWOJOWE................................................................................................................11 Najważniejsze uwarunkowania społeczno-gospodarcze............................................................................12 Realizacja założeń Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030.........................................25 III. DZIAŁALNOŚĆ ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO - REALIZACJA POLITYK, PROGRAMÓW i STRATEGII WOJEWÓDZKICH....................................................................................28 Rolnictwo i ochrona środowiska...........................................................................................................................29 Transport........................................................................................................................................................................38 Ochrona zdrowia.........................................................................................................................................................50 Wsparcie rozwoju regionalnego...........................................................................................................................69 Integracja społeczna...............................................................................................................................................112 Kultura..........................................................................................................................................................................140 Edukacja i nauka.......................................................................................................................................................151 Kultura fizyczna i turystyka...................................................................................................................................162 IV. REALIZACJA UCHWAŁ SEJMIKU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO..................................172 V. REALIZACJA PROGRAMÓW Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW Z UE........................................................174 VI. REALIZACJA BUDŻETU OBYWATELSKIEGO.................................................................................185 ZAŁĄCZNIKI..........................................................................................................................................187
3 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Szanowni Państwo, rok 2023 umocnił gospodarczą pozycję Dolnego Śląska jako jednego z najdynamiczniej rozwijających się regionów w Polsce. W tym czasie zrealizowano inwestycje wynikające z przyjętej strategii rozwoju oraz odpowiadające na potrzeby mieszkańców. Wiele z nich powstało dzięki dobrej współpracy z administracją rządową. Najważniejszą z nich jest z pewnością autorski projekt walki z wykluczeniem komunikacyjnym w województwie. Dzięki niemu samorząd województwa przejął od PKP ponad 20 linii kolejowych w celu ich rewitalizacji i przywrócenia ruchu pasażerskiego. Do dziś przejęto ponad 300 km tras, a pociągi wróciły już m.in. do Bielawy, Chocianowa, Świeradowa-Zdroju. Niebawem wrócą również do Mysłakowic, Karpacza, Przemkowa i Lwówka Śląskiego. Poprzez realizację tego projektu kilkadziesiąt tysięcy Dolnoślązaków zyskało możliwość komfortowych dojazdów do pracy szkoły czy w celach turystycznych. Wielkimi sukcesami może się również pochwalić samorządowy przewoźnik – Koleje Dolnośląskie. Miniony rok był rekordowy pod wieloma względami m.in. przejechanych kilometrów, przewiezionych pasażerów, a także inwestycji. Spółka, która w ubiegłym roku obchodziła jubileusz 15-lecia istnienia, otworzyła własną, nową halę serwisową w Legnicy oraz uzyskała rządowe dofinansowanie na zakup pociągów, dzięki któremu powiększy swój tabor do ponad 100 pojazdów. Zgodnie z zamierzeniami toczy się również największa inwestycja w obszarze zdrowia – budowa Nowego Szpitala Onkologicznego we Wrocławiu. Zrealizowano już dwa kamienie milowe projektu. Pierwszy, związany był z weryfikacją koncepcji wielobranżowej, drugi dotyczył opracowania wstępnego projektu wyposażenia medycznego szpitala. Aktualnie kończy się trzeci etap, który polegał na opracowaniu projektu budowlanego. W Nowym Szpitalu Onkologicznym pacjenci będą mieli do dyspozycji 671 łóżek w pokojach jedno- i dwuosobowych. Szpital będzie dysponował 14 salami operacyjnymi, które umożliwią przeprowadzenie nawet 10 tysięcy zabiegów rocznie. W roku 2023, dzięki umiejętnemu gospodarowaniu finansami, wypracowana została nadwyżka budżetowa. Natomiast w roku 2024 Województwo Dolnośląskie dysponuje rekordowym, sięgającym 3 miliardów złotych, prorozwojowym budżetem. W roku 2023 Rozpoczęły się także pierwsze nabory z nowej perspektywy unijnej. Dzięki skutecznym negocjacjom Zarządu Województwa Dolnośląskiego, nasze województwo otrzyma w latach 2021-2027 rekordowe wsparcie w ramach Funduszy Europejskich dla Dolnego Śląska. To 11 miliardów złotych, które zostaną wykorzystane na zrównoważony rozwój całego regionu.” Fundusze unijne umożliwią Samorządowi Województwa Dolnośląskiego realizację wielu potrzebnych Dolnoślązakom inwestycji. Znajdą się wśród nich z pewnością te w kapitał ludzki, które w ramach polityki spójności uważane są za jedną z najważniejszych polityk europejskich. To jednak nie wszystko, podobnie jak do tej pory, będziemy nadal wspierać inwestycje podnoszące jakość życia, czyli te z zakresu ochrony środowiska i klimatu oraz inwestycje w infrastrukturę. Zarząd Województwa Dolnośląskiego
4 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
5 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
6 WPROWADZENIE www.umwd.pl l aport o stanie województwa dolnośląskiego za 2023 rok to szósta edycja opracowania, u podstaw którego leży ustawowy obowiązek nałożony na Zarząd Województwa na mocy artykułu 34a ustęp 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Zgodnie z ustawą, Zarząd Województwa każdego roku, do 31 maja, przedstawia Sejmikowi Województwa „ podsumowanie działalności zarządu województwa w roku poprzednim, w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał sejmiku województwa i budżetu obywatelskiego”1. Radni Sejmiku, przyjmując podczas głosowania Raport o stanie województwa, udzielają Zarządowi Województwa wotum zaufania. Przedmiotowy Raport skupia się na zrelacjonowaniu działalności Zarządu Województwa Dolnośląskiego w kontekście realizacji polityk, programów i strategii. Aspekt finansowy zawarty jest w Sprawozdaniu z realizacji budżetu województwa2, które także przedkładane jest Sejmikowi Województwa. Od jego przyjęcia przez Radnych Sejmiku zależy udzielenie Zarządowi Województwa Dolnośląskiego absolutorium. Ustawa o samorządzie województwa określa również zakres prowadzonej przez samorząd polityki rozwoju, wachlarz zadań o charakterze wojewódzkim, a także zakres innych zadań nałożonych na Zarząd Województwa. W niniejszym Raporcie zostały uwzględnione zarówno działania wynikające bezpośrednio z ustawowego zakresu obowiązków nałożonych na Zarząd Województwa, za które ten jest przede wszystkim oceniany, jak również opis innych działań i aktywności mających znaczący wpływ na rozwój regionu. Struktura dokumentu została ustalona mocą uchwały Nr XVI/393/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 26 lutego 2020 r. w sprawie zmiany uchwały Nr VI/101/19 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia szczegółowych wymogów dotyczących opracowania Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Zgodnie z przepisami ww. uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, dokument obligatoryjnie zawiera: I. Wprowadzenie II. Wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego; III. Informacje o realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich; IV. Informacje o realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej; V. Informacje o realizacji budżetu obywatelskiego; VI. Informacje o realizacji uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. W części pierwszej, będącej wprowadzeniem do Raportu, pokrótce przedstawione zostały podstawy prawne opracowywania dokumentu, struktura dokumentu, a także system zarządzania rozwojem regionu. W części kolejnej, przy wykorzystaniu danych statystycznych publikowanych m.in. przez Główny Urząd Statystyczny, zaprezentowane zostały najważniejsze wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego. Dla zapewnienia ich najlepszej oceny wykorzystano zestaw najaktualniejszych dostępnych danych. W części tej zaprezentowano również macierz najważniejszych wskaźników wynikających bezpośrednio z systemu monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. W kolejnych częściach opracowania, zawarte zostały informacje pozyskane od jednostek merytorycznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz innych jednostek działających w ramach struktur samorządu województwa (Załącznik A). Informacje te dotyczą realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich, realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej, realizacji budżetu obywatelskiego oraz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Część Raportu o stanie województwa dolnośląskiego za 2023 rok, odnosząca się do informacji o realizacji polityk, programów oraz Strategii wojewódzkich, oparta została o zapisy Planu Wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 20303 i zaproponowany w nim podział dokumentów wykonawczych na dziedziny oraz przypisanych im koordynatorów. 1 Art. 34a ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. 2 Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa jest sporządzanym co roku, samodzielnym dokumentem, który ze względu na swój charakter można traktować jako komplementarny względem Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa sporządzane jest na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 267 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 3 Uchwała nr 5620/VI/22 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 11 lipca 2022 r. w sprawie zmiany uchwały nr 6146/V/18 Zarządu Województwa Dolnośląskiego dnia 31 października 2018 r. w sprawie przyjęcia Planu wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. R
7 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Opracowanie uzupełnione zostało zestawem załączników, do których należą: - Załącznik A - wykaz jednostek podległych samorządowi województwa (struktura organizacyjna Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, wykaz jednostek organizacyjnych samorządu województwa, wojewódzkich osób prawnych, spółek i innych jednostek będących jednostkami samorządu województwa); - Załącznik B - podział środków RPO WD 2014-2020 na poszczególne Działania w ramach 10 osi priorytetowych programu; - Załącznik C - wykaz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego podjętych w 2023.
8 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
9 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Najważniejszymi dokumentami określającymi politykę rozwoju Dolnego Śląska i wyzwania stojące przed regionem są: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) oraz Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Są one również nadrzędne względem wszystkich pozostałych dokumentów strategicznych, programowych, planistycznych czy finansowych przygotowywanych na poziomie regionalnym. Docelowy katalog programów rozwoju, polityk i strategii oraz ich zakres tematyczny określa Plan wykonawczy Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030, uchwalony przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Plan wykonawczy SRWD 2030 porządkuje działania prowadzące do skutecznej realizacji celów SRWD 2030, efektywnego wydatkowania środków krajowych i europejskich oraz ułatwienia monitoringu osiągniętych postępów. W Planie Wykonawczym SRWD 2030 oprócz katalogu dokumentów wykonawczych wskazani zostali koordynatorzy dziedzin tematycznych, a także jednostki bezpośrednio odpowiedzialne za przygotowanie, realizację oraz monitoring konkretnych programów, polityk czy strategii. Dla skutecznego uporządkowania działań prowadzących do osiągania celów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 opracowana została procedura koordynacji procesu planowania strategicznego opisana w Planie Wykonawczym SRWD 2030; (rysunek 1). Rysunek 1. Schemat koordynacji procesu planowania strategicznego wg Planu wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. (KK ds. SRWD – Komitet Koordynujący ds. Strategii Rozwoju Regionalnego 2030; ZWD – Zarząd Województwa Dolnośląskiego; SWD – Sejmik Województwa Dolnośląskiego) Monitorowanie oraz ewaluacja realizacji działań wynikających z poszczególnych dokumentów wykonawczych odbywa się corocznie. Komórki merytoryczne odpowiedzialne za dokument mają obowiązek przekazać sprawozdanie z realizacji zapisów danego dokumentu do końca marca4 do jednostki odpowiedzialnej za przygotowywanie Raportu o stanie województwa. Otrzymane z komórek merytorycznych informacje o stanie realizacji poszczególnych dokumentów wykonawczych stanowią merytoryczną podstawę do opracowania niniejszego raportu o stanie województwa. Wnioski ze Raportu z realizacji Strategii i raportu rocznego o stanie województwa są podstawą rekomendacji w sprawie realizacji Strategii lub jej aktualizacji; (rysunek 2). 4 W przypadku braku dostępnych danych z realizacji działań poszczególnych dokumentów wykonawczych według stanu na koniec roku, którego dotyczy raport, brane będą pod uwagę ostatnie dostępne dane. POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Rekomendacja KK ds. SRWD po zasięgnięciu opinii właściwego wydziału Decyzja ZWD o przystąpieniu do opracowywania dokumentu Konsultacje społeczne projektu dokumentu prowadzone przez komórkę merytoryczną przygotowującą projekt Rekomendacje KK ds. SRWD po konsultacjach społecznych projektu po zasięgnięciu opinii właściwego Wydziału RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA Przyjęcie dokumentu przez właściwy organ (ZWD lub SWD) Informacja o stanie realizacji dokumentu
10 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Rysunek 2. Schemat zarządzania Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Podmiotem odpowiedzialnym za proces wdrażania SRWD 2030 jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Zadanie to jest realizowane przez jednostkę pomocniczą - Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (UMWD), wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz spółki prawa handlowego z udziałem samorządu województwa. W procesie wdrażania SRWD 2030, Zarząd Województwa Dolnośląskiego jest również wspierany przez inne podmioty z wiodącą rolą Regionalnego Forum Terytorialnego jako głównego gremium opiniodawczodoradczego i zarazem zaplecza eksperckiego. Koncepcja systemu monitorowania i ewaluacji Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 2030 jest zgodna z wnioskami i zaleceniami wynikającymi z dokumentów strategicznych i programowych szczebla krajowego oraz europejskiego. Podstawowymi instrumentami monitoringu, służącymi realizacji efektywnej sprawozdawczości są raporty monitoringowe. Oprócz corocznych Raportów o stanie województwa, w systemie monitoringu SRWD 2030 przewidziano również dwa raporty opracowywane w cyklu trzyletnim: Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego5 oraz Raport z realizacji strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 20306. 5 Najnowszy Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego przyjęto uchwałą Nr 4517/VI/21 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 8 listopada 2021 roku. 6 Najnowszy Raport z realizacji Strategii Województwa Dolnośląskiego 2030 w czerwcu 2022 r. został przekazany Zarządowi Województwa Dolnośląskiego. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Informacja do SWD Rekomendacje dla ZWD Programy/ Polityki/ Plany/ Strategie Informacje o stanie realizacji dokumentów Rekomendacje do SRWD 2030 ROCZNY RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
11 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
12 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
13 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l aprezentowany w niniejszym rozdziale zakres tematyczny danych statystycznych powiązany jest bezpośrednio z zakresem ujętym w diagnozie prospektywnej będącej częścią Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030). Dla zapewnienia porównywalności danych (jednolitej metodologii pozyskiwania i obliczania), dane wykorzystywane przy sporządzaniu niniejszego rozdziału pochodzą z tych samym źródeł, które były wykorzystywane podczas prac nad diagnozą prospektywną SRWD 2030. Głównym źródeł informacji są dane udostępniane przez GUS za pomocą Banku Danych Lokalnych, portalu STRATEG oraz tematycznych opracowań statystycznych. Należy podkreślić, iż celem tego rozdziału nie jest diagnozowanie bieżącej (w 2023 roku) sytuacji społecznogospodarczej w regionie. Roczne przesunięcie danych względem roku raportowania (dane statystyczne za 2022 rok, a podsumowanie działań Zarządu za 2023 rok) pozwala na zaprezentowanie tła społeczno-gospodarczego, na jakim przyszło w 2023 roku działać Zarządowi Województwa Dolnośląskiego. Ponadto, przedstawienie pełnego zakresu danych statystycznych ze wskazanych wcześniej źródeł dla 2023 roku w terminie opracowywania Raportu (I kwartał 2024 roku) jest niemożliwe ze względu na ich ograniczoną dostępność. Województwo dolnośląskie zamieszkiwało w 2022 roku 2 mln 888,0 tys. osób, co stanowiło 7,6% ludności Polski, klasyfikując region na 5. miejscu w kraju pod względem zaludnienia. Nieco ponad połowę mieszkańców stanowiły kobiety (51,9% ludności województwa). Gęstość zaludnienia na Dolnym Śląsku wynosiła 145 osób na 1 km2 i była wyższa od średniej dla Polski (121), klasyfikując województwo na 4. miejscu w Polsce. Wskaźnik urbanizacji kształtował się na poziomie 67,5% (w Polsce 59,6%) i plasował region na 3. miejscu w kraju za województwami: śląskim i zachodniopomorskim. Na Dolnym Śląsku w latach 2017-2022 nastąpił spadek liczby mieszkańców – łącznie przez okres 5 lat ubyło 14,5 tys. osób, co stanowiło 0,5% ogółu populacji (w Polsce spadek wynosił 1,7%). Wprawdzie zaobserwowane w województwie procesy demograficzne są zbieżne z przekształceniami ludnościowymi zachodzącymi w większości polskich regionów (aż w 12 z nich zarejestrowano spadek liczby ludności), ale należy zaznaczyć, że w regionach o zbliżonej do województwa dolnośląskiego strukturze funkcjonalno-przestrzennej (z wyraźnie wykształconym obszarem metropolitalnym) zaznaczył się wzrost liczby mieszkańców m.in. w: mazowieckim (o 2,3%), pomorskim (1,5%), małopolskim (1,1%) i wielkopolskim (0,1%). Fakt ten świadczy o utrwaleniu się niekorzystnej trajektorii zmian demograficznych zachodzących na Dolnym Śląsku. W przestrzeni województwa dolnośląskiego znaczny wzrost liczby ludności notowany jest w gminach należących do obszarów funkcjonalnych ośrodków miejskich – zwłaszcza Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy położone w powiatach: wrocławskim, średzkim, oleśnickim, trzebnickim i oławskim) oraz Legnicko-Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy zlokalizowane w powiatach: lubińskim, głogowskim, legnickim i jaworskim), a także w gminach stref podmiejskich Bolesławca, Jeleniej Góry i Zgorzelca. Zjawisko to wskazuje na trwający intensywny proces suburbanizacji wokół najistotniejszych ośrodków miejskich w regionie. Natomiast problem depopulacji występuje wciąż w południowej części Dolnego Śląska (obszary górskie i podgórskie) oraz w części obszaru położonego na północy regionu (powiaty: górowski, wołowski i milicki; (mapa 1). Z DEMOGRAFIA
14 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 1. Zmiana liczby ludności [2017-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim w 2022 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 17,4% ogółu mieszkańców (w Polsce 18,4%) i była to jedna z najniższych wartości spośród polskich regionów, klasyfikująca województwo na 12. miejscu w kraju. Ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 58,8% populacji – 8. miejsce w kraju (58,7%), a ludność w wieku poprodukcyjnym obejmowała aż 23,9% mieszkańców, 7. miejsce w kraju (22,9%). Należy dodać, że trendy zmian liczby ludności według grup wieku zaobserwowane na Dolnym Śląsku w latach 2017-2022 były niekorzystne – liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się aż o 8,4%, populacja mieszkańców w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o 4,4%, natomiast grupa ludność w wieku przedprodukcyjnym wzrosła zaledwie o 2,2%. Można zatem stwierdzić, że w regionie wciąż zachodzi proces intensywnego starzenia się społeczeństwa. O pogarszającej się sytuacji ludnościowej województwa dolnośląskiego świadczy także ujemny przyrost naturalny. W latach 2017-2022 współczynnik przyrostu naturalnego w ujęciu średniorocznym kształtował się na poziomie -3,6‰ (w Polsce -2,7‰), co klasyfikowało region dopiero na 9. miejscu w kraju. Ponadto w badanym okresie zarysowały się silne dysproporcje pod względem analizowanego zjawiska w układzie miasto-wieś. Na obszarach miejskich średnioroczny przyrost naturalny był zdecydowanie niższy (wynosił -4,3‰) niż na obszarach wiejskich (-2,2‰); (wykres 1). W układzie wewnątrzregionalnym niekorzystna sytuacja demograficzna w zakresie przyrostu naturalnego zaznaczyła się w szczególności w gminach usytuowanych w południowej części województwa (zwłaszcza w gminach podregionu jeleniogórskiego i podregionu wałbrzyskiego), natomiast korzystna sytuacja wystąpiła w gminach położonych wokół ośrodków miejskich: Wrocławia, Oleśnicy, Lubina, Polkowic i Głogowa; (mapa 2).
15 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 2. Przyrost naturalny w gminach województwa dolnośląskiego [2017-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Dolny Śląsk cechował się korzystnym kierunkiem zmian w zakresie salda migracji. W latach 2017-2022 współczynnik salda migracji w ujęciu średniorocznym wynosił 1,4‰, plasując region na 4. miejscu w Polsce (za województwami: mazowieckim, pomorskim i małopolskim). Podobnie jak w przypadku przyrostu naturalnego, także pod względem salda migracji zaznaczyło się wyraźne zróżnicowanie przestrzenne pomiędzy poszczególnymi typami obszarów. Mianowicie, obszary wiejskie w latach 2017-2022 cechowały się dodatnim saldem migracji (wskaźnik w ujęciu średniorocznym wynosił aż 6,8‰), natomiast obszary miejskie zanotowały ujemne saldo migracji -1,2‰). W przestrzeni Dolnego Śląska wyraźnie uwidacznia się tendencja związana z napływem ludności do gmin tworzących bezpośrednie strefy podmiejskie – w szczególności wokół miasta Wrocławia, ale także w otoczeniu innych istotnych ośrodków miejskich tj. Legnicy, Lubina, Głogowa, Bolesławca, Świdnicy, Jeleniej Góry i Zgorzelca, co potwierdza postępujący proces suburbanizacji o względnie dużej intensywności. Natomiast ubytek liczby ludności na skutek migracji zaznaczył się zwłaszcza w południowo-wschodniej części regionu (pasmo strzelińsko-kłodzko), północno-wschodniej części (powiaty: górowski, wołowski i milicki) oraz w środkowozachodniej części województwa (strefy przejściowe poza bezpośrednim oddziaływaniem miast występujące w powiatach: bolesławieckim, jaworskim, średzkim, lwóweckim, złotoryjskim, legnickim i zgorzeleckim; (mapa 3).
16 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 3. Migracje w gminach województwa dolnośląskiego [2017-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Wykres 1. Przyrost rzeczywisty ludności w województwie dolnośląskim [2011-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
17 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Opieka nad dziećmi do lat 3. Na Dolnym Śląsku w 2022 roku opieką w żłobkach objętych było prawie 26% dzieci do lat 3, co stanowiło najwyższą wartość badanego wskaźnika wśród polskich województw. Wartość ta była również wyższa od średniej dla kraju, która wynosiła 18%. Co istotne, w latach 2016-2022 aż w 46 gminach regionu, w których dotąd nie działały żłobki lub kluby dziecięce powstały nowe placówki, a w 63 gminach zanotowano wzrost odsetka dzieci objętych opieką w żłobkach. Łącznie w województwie dolnośląskim żłobki funkcjonowały w ponad 65% gmin; (mapa 4). Mapa 4. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach w gminach województwa dolnośląskiego [2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Edukacja i wychowanie przedszkolne. W województwie dolnośląskim w 2022 roku na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat przypadało 946 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Względem 2016 roku zaobserwowano w regionie wzrost analizowanego zjawiska o ponad 14%. Należy także podkreślić, że wartość miernika dla regionu była wyższa od średniej dla kraju, która wynosiła 927 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat. Najwyższe wartości wskaźnika notowano w gminach miejskich, a także w gminach położonych w otoczeniu większych miast (od 1000 dzieci do maksymalnie 1466 dzieci). Gminy wiejskie lub gminy położone peryferyjnie względem większych aglomeracji miejskich notowały zazwyczaj znacznie niższe wartości wskaźnika (289-500 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat); (mapa 5). KAPITAŁ LUDZKI I INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
18 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 5. Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na 1000 dzieci w wieku 3 5 lat w gminach województwa dolnośląskiego [2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Na Dolnym Śląsku w 2022 roku zdawalność egzaminu maturalnego wynosiła 90,8% (w Polsce 91,1%) i była znacznie wyższa od poziomu osiągniętego w 2016 roku (77%). Analizując zmiany wartości wskaźnika w latach 2016-2022 należy zaznaczyć, że największy spadek miernika odnotowano w 2020 roku (72,3%), a najwyższą wartość osiągnął właśnie w 2022 roku. Spadek poziomu zdawalności egzaminu maturalnego w 2020 roku należy powiązać w negatywnym wpływem pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 na życie społeczne i gospodarcze Polski, w tym na edukację. Do 2022 roku bardzo niekorzystną tendencją był utrzymujący się niższy poziom zdawalności egzaminu maturalnego w województwie dolnośląskim od rejestrowanej średniej zdawalności w Polsce. W 2022 roku średni wynik egzaminu maturalnego uplasował województwo dolnośląskie na 7. miejscu wśród pozostałych regionów. Ochrona zdrowia. W województwie dolnośląskim w 2022 roku w szpitalach ogólnych dysponowano ponad 46 łóżkami w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. Wartość miernika w regionie uległa spadkowi względem roku 2016 o 9,8% (z ponad 51 łóżek), co było trendem ogólnopolskim – średni spadek w kraju wyniósł 10,5%. W badanym okresie (2016-2022) w układzie powiatowym również zanotowano wahania pod względem liczby dostępnych łóżek w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców. W 8 powiatach zaobserwowano przyrost liczby łóżek w szpitalach ogólnych w stosunku do liczby mieszkańców (maksymalnie o ponad 140% w powiecie ząbkowickim), w 18 powiatach zaznaczył się spadek wartości miernika (od -0,2% do -62,5%), a w 2 powiatach nastąpiła likwidacja szpitali (górowski i średzki). Brak szpitali odnotowano w 2 powiatach (legnickim i polkowickim); (mapa 6).
19 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 6. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Na Dolnym Śląsku rzeczywista liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w 2022 roku wynosiła 53 674 osoby, a w stosunku do 2016 roku ich liczba zmalała o prawie 43%. Należy jednak podkreślić, że tożsamy trend uwidocznił się na poziomie krajowym – średnio w Polsce nastąpił spadek rzeczywistej liczby osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej o ponad 43%. W województwie dolnośląskim w 2022 roku, udział ludności zagrożonej ubóstwem po transferach społecznych wynosił 9% i była to druga najniższa wartość spośród wszystkich województw (po 7,8% w województwie śląskim). Wartość wskaźnika względem roku poprzedniego zmalała o 0,9 p.p. Na poziomie kraju średnia wartość odsetka osób zagrożonych ubóstwem w 2022 roku była wyższa od regionalnej i wyniosła 13,7% (spadek o 1,1 p.p. względem roku poprzedniego). Na Dolnym Śląsku wartość wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w wieku 16-64 lat w 2022 roku wahała się od 30,2% (I kwartał) do 37,4% (IV kwartał). W kraju wartości oscylowały między 29,8% (I i III kwartał) a 30,6% (II kwartał). W analizowanym okresie (2016-2022) w województwie dolnośląskim wskaźnik przybierał skrajne wartości od 19,1% (I kwartał 2018 r.) do 40,9% (III kwartał 2020 r.). Ogólny trend, jaki zaznaczył się w latach 2016-2022, można uznać za wzrostowy. W regionie w 2022 roku w rejestrach powiatowych urzędów pracy pozostawało 4901 osób z niepełnosprawnością, co stanowiło ponad 9% ogólnej liczby zarejestrowanych bezrobotnych na Dolnym Śląsku. W układzie wewnątrzregionalnym najwięcej bezrobotnych z niepełnosprawnościami było zarejestrowanych we Wrocławiu (585 osób), powiecie kłodzkim (385 osób), świdnickim (292 osoby), Legnicy (252 osoby), powiecie oleśnickim (237 osób), Wałbrzychu (219 osób) oraz powiecie dzierżoniowskim (202 osoby), najmniej natomiast w powiatach: wołowskim (74 osoby), kamiennogórskim (75 osób), milickim (83 osoby), lwóweckim (84 osoby, wrocławskim (87 osób) i legnickim (88 osób). Wśród zarejestrowanych w urzędzie pracy osób z niepełnosprawnością, w 2022 roku 686 osób posiadało prawo do zasiłku, co stanowiło ponad 34% osób mniej niż w 2016 roku.
20 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l W 2022 roku na 1000 zarejestrowanych w urzędach pracy osób z niepełnosprawnościami, przypadało 66 ofert pracy, a w 2016 roku było takich ofert 67. W latach 2016-2022 średnio w Polsce zanotowano spadek liczby ofert dla osób z niepełnosprawnościami o ok. 33%. Na Dolnym Śląsku w 2022 roku największy ruch turystyczny koncentrował się we Wrocławiu oraz w powiatach górskich (w Sudetach), zaliczonych do obszarów o najwyższym stopniu rozwoju funkcji turystycznej w Polsce. W badanym okresie z bazy noclegowej województwa skorzystało ponad 3,7 mln turystów, co stanowiło prawie 11% liczby turystów w kraju. Analiza zjawiska w latach 2016-2022 wskazuje na spadek liczby osób odwiedzjących Dolny Śląsk o 21,5%. W 2022 roku wzrost liczby turystów względem 2016 roku odnotowano w powiatach: wrocławskim (82,4%), bolesławieckim (72,6%), dzierżoniowskim (65,2%), kamiennogórskim (52,6%), karkonoskim (48,2%) oraz lubańskim (46,6%). Największy spadek liczby turystów wystąpił w powiecie milickim (-25,5%), Wałbrzychu (-16,8%), lubińskim (-14,8%) oraz lwóweckim (-8,0%)7; (mapa 7). Mapa 7. Turyści korzystający z obiektów noclegowych w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2022]8. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 7 Dane objęte tajemnicą statystyczną dla powiatów: górowskiego, polkowickiego, wołowskiego i strzelińskiego oraz częściowo (za 2016 r.) dla głogowskiego. TURYSTYKA
21 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l W województwie dolnośląskim udział zarejestrowanych bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2022 roku wyniósł 3,2% (średnio w Polsce było to 3,7%). Od 2016 roku wartość badanego wskaźnika obniżyła się o 1,6 p.p. Wartości poniżej średniej dla województwa w 2022 roku wystąpiły w 61 gminach Dolnego Śląska; (mapa 8). Niskie wartości przyjęły gminy powiatów: wrocławskiego, trzebnickiego, oleśnickiego, bolesławieckiego, jak i sam Wrocław (1,6%), Długołęka (0,9%), Czernica (1,1%), Kąty Wrocławskie (1,1%), Kobierzyce (1,1%), Siechnice (1,1%), Żórawina (1,3%), Bolesławiec (gmina wiejska 1,6%), Wisznia Mała (1,6%), Jordanów Śląski (1,6%), Nowogrodziec (1,8%), Lubin (1,8%), Bolesławiec (gmina miejska 1,9%), Oleśnica (gmina wiejska 1,9%), Mietków (1,9%), Zawidów (1,9%), Oborniki Śląskie (2,0%). Najwyższe wartości wskaźnik przyjął w gminach: Bolków (9,7%), Wińsko (9,5%), Świerzawa (9,5%), Wojcieszów (8,8%), Międzylesie (8,3%), Pielgrzymka (8,2%), Jemielno (7,6%), Bystrzyca Kłodzka (7,6%), Chojnów (7,6%) oraz Wołów (7,5%). Mapa 8. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach Dolnego Śląska [2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W 2022 roku9 w województwie dolnośląskim wygenerowano 8,6% produktu krajowego brutto ogółem (263 119 mln zł). Dolny Śląsk zajął pod tym względem 4. miejsce, po województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Dynamika PKB ogółem w porównaniu do roku poprzedniego wyniosła ok. 118%. Natomiast w przeliczeniu na 1 mieszkańca, z wartością ok. 91 tys. zł, tj. 112% średniej krajowej, region uplasował się na 2. miejscu w kraju. Zgodnie z najaktualniejszymi dostępnymi danymi dla podregionów, w 2021 roku, największy udział w generowaniu PKB w regionie miały podregiony: miasta Wrocław (34,0%), wrocławski (21,7%), legnicko-głogowski (17,8%) oraz 9 Dane dla 2022 r. to szacunki wstępne GUS. Brak danych dla 2022 r. na poziomie podregionów. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO RYNEK PRACY
22 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l wałbrzyski (13,7%) i jeleniogórski (12,8%). Pod względem wygenerowanej wartości podregiony te ulokowały się odpowiednio na miejscu 5., 11., 17., 34. i 38. z 73 w kraju. W latach 2016-2021 wszystkie dolnośląskie podregiony charakteryzowały się wzrostem PKB per capita: miasto Wrocław (42,0%), wrocławski (52,1%), legnicko-głogowski (39,0%), wałbrzyski 36,8%), jeleniogórski (36,2%), przy 43,6% w kraju. Na Dolnym Śląsku w 2022 roku do rejestru REGON wpisanych było 410,9 tys. podmiotów gospodarczych ogółem, tj. 8,6% przedsiębiorstw w kraju, a ich liczba w latach 2016-2022 zwiększyła się o 18,2%. W układzie lokalnym najwięcej podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców prowadziło działalność w mieście Wrocław i powiecie karkonoskim, zdominowanym przez turystykę i działalności jej towarzyszące. We wszystkich powiatach w latach 2016-2022 zaznaczył się wzrost liczby podmiotów gospodarczych w odniesieniu do liczby mieszkańców, najwyższy w powiatach lwóweckim i górowskim, a najniższy w powiecie głogowskim oraz mieście Jelenia Góra; (mapa 9). Mapa 9. Podmioty gospodarcze w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim udział nakładów inwestycyjnych w nakładach ogółem ponoszonych na działalność B+R w 2022 roku wyniósł 12,8% (Polska 15,9%), co klasyfikowało region dopiero na 13. miejscu w kraju. Dodatkowo w latach 2016-2022 nastąpił spadek wartości analizowanego wskaźnika o 3,8 p.p. (Polska -3,0 p.p.). Średni udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw na Dolnym Śląsku w 2022 roku wyniósł 37,6% (Polska 32,2%), co uplasowało region na 2. miejscu w kraju, za województwem podkarpackim (39,0%). Warto zaznaczyć, że w regionie w stosunku do 2016 roku nastąpił wzrost wskaźnika o 24,2 p.p. (Polska 16,1 p.p.). Średni PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ
23 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l udział przedsiębiorstw, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną z sektora usług wyniósł w województwie dolnośląskim 18,2% (Polska 13,0%), a przedsiębiorstw przemysłowych 21,4% (Polska 20,2%). W województwie dolnośląskim dochody budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2022 roku wyniosły średnio blisko 8714 zł (w Polsce 8500 zł). W regionie w latach 2016-2022 odnotowano wzrost dochodów o ponad 65%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się powiaty: polkowicki (11 583 zł), milicki (9443 zł), kłodzki (9405 zł), karkonoski (9387 zł), legnicki (9356 zł) oraz lubiński (8344 zł). Natomiast najniższą wartością dochodów budżetów samorządów gmin i powiatów cechowały się jednostki: powiat dzierżoniowski (7364 zł), świdnicki (7750 zł), Jelenia Góra (7759 zł) i Legnica (7871 zł); (mapa 10). Mapa 10. Dochody ogółem budżetów gmin i powiatów w województwie dolnośląskim [2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim wydatki budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2021 roku wyniosły średnio 9038 zł (w Polsce 8740 zł). W regionie w latach 2016-2022 odnotowano wzrost wydatków o ponad 75%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się powiaty usytuowane w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym: polkowicki (10 682 zł) i lubiński (10 093 zł) oraz powiat ząbkowicki (10 014 zł). Najniższe wartości analizowanych wydatków wystąpiły w powiatach: dzierżoniowskim (7717 zł), bolesławieckim (7840 zł), oławskim (8094 zł), Jeleniej Górze (8116 zł) oraz świdnickim (8123 zł); (mapa 11). FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
24 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 11. Wydatki ogółem budżetów gmin i powiatów w województwie dolnośląskim [2022]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
25 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l
26 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l a potrzeby monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) stworzona została macierz wskaźników ilościowych, odnoszących się do rezultatów realizacji każdego z jej celów strategicznych. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030 stanowi zatem doskonałe uzupełnienie dla wskazania najważniejszych wyzwań rozwojowych stojących przed regionem. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na stosunkowo krótki okres obowiązywania Strategii (od 2018 roku) wnioskowanie w zakresie uwidaczniających się tendencji badanych zjawisk ma charakter uproszczony (tabela 1). W ramach realizacji celu 1 „Efektywne wykorzystanie gospodarczego potencjału regionu” większość wskaźników monitorujących cechuje się wzrostem wartości. Szczególnie korzystna sytuacja uwidacznia się pod względem wartości produktu krajowego brutto per capita (wskaźnik 1.1.), liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON (wskaźnik 1.3.), poziomu nakładów na działalność badawczo-rozwojową (wskaźnik 1.4) oraz udziału przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej (1.6.) W odniesieniu do realizacji celu 2 „Poprawa jakości i dostępności usług publicznych” prawie wszystkie wskaźniki monitorujące charakteryzują się korzystnym kierunkiem zmian wartości. Szczególnie dobra sytuacja zaznacza się w obszarze opieki nad dziećmi w żłobkach i przedszkolach (wskaźnik 2.2. i 2.4.), w którym to mierniki osiągnęły wartości docelowe nie tylko dla 2020 roku, ale także dla 2030 roku. Niepokojącym zjawiskiem w ramach analizowanego celu są wahania wartości liczby zgonów niemowląt (wskaźnik 2.6.), który wzrósł w 2022 roku względem 2016 roku. Analizując realizację celu 3 „Wzmocnienie regionalnego kapitału ludzkiego i społecznego”, należy stwierdzić, że prawie wszystkie wskaźniki monitorujące wyróżniają się korzystnym trendem zmian wartości. Wyraźne zmiany in plus obserwuje się w zakresie aktywności obywatelskiej (wskaźnik 3.1.), odsetka osób w wieku 25-64 lata uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu (wskaźnik 3.2.), liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych (wskaźnik 3.6.), a także w zakresie aktywizacji ludności w wieku 25-64 lata na rynku pracy (wskaźnik 3.7.). W każdym z wymienionych obszarów wartości wskaźników monitorujących osiągnęły stan docelowy przewidziany dla 2020 roku. W 2022 roku docelową wartość dla 2030 osiągnął również wskaźnik zdawalności matur (wskaźnik 3.5.). W ramach realizacji celu 4 „Odpowiedzialne wykorzystanie zasobów i ochrona walorów środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego” większość wskaźników wykazuje pozytywny trend zmian. Korzystna sytuacja występuje m.in. w przypadku wolumenu odpadów komunalnych zebranych selektywnie (wskaźnik 4.5.), czy wzrostu udziału energii z odnawialnych źródeł (wskaźnik 4.2.). Korzystnym zjawiskiem, jest również spadek udziału gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji w powierzchni ogółem (wskaźnik 4.1.). W większości przypadków wartości wskaźników osiągnęły zakładane wartości dla 2020 roku. Odnosząc się do realizacji celu 5 „Wzmocnienie przestrzennej spójności regionu” należy podkreślić, że wszystkie wskaźniki monitorujące cechuje korzystna tendencja zmian ich wartości. W szczególności pozytywne zmiany uwidaczniają się pod względem długości dróg ekspresowych i autostrad (wskaźnik 5.1.), spadku liczby wypadków drogowych (wskaźnik 5.5.), czy liczby miast obsługiwanych regionalnym transportem kolejowym (wskaźnik 5.7.). Widać wyraźny wzrost wartości wskaźników, które rok wcześniej notowały jeszcze niże wartości ze względu na przedłużającą się sytuację pandemiczną. Dotyczy to wskaźników charakteryzujących liczbę pasażerów korzystających z transportu kolejowego (wskaźnik 5.3.) oraz pasażerów w transporcie lotniczym (wskaźnik 5.4.). Tabela 1. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030. Lp. Cel strategiczny Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika [jednostka] Źródło Tendencja 2010-2016 Tendencja 2016-2022 Wartości wskaźników w latach 2016 2022 2020* 2030* 1. EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE GOSPODARCZEGO POTENCJAŁU REGIONU 1.1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca [zł] GUS ▲ ▲ 53 754 90 980(a) 59 000 75 000 1.2. Relacja skrajnych wartości (liczona jako iloraz maksymalnej i minimalnej wartości) PKB brutto na 1 mieszkańca [zł] w podregionach GUS ▲ ▲ 2,23 2,29 (2021) 2,15 2,05 1.3. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności GUS ▲ ▲ 1 244 1 479 1 325 1 500 1.4. Nakłady na B+R w relacji do PKB oraz nakłady przedsiębiorstw na B+R w relacji do PKB GUS ▲ ▲ 0,69 0,46 1,48 0,95 1,10 0,70 2,00 1,80 1.5. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach przemysłowych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem [%] GUS ▲ ▼ 11,05 4,4 (2021) 12,40 16,00 1.6. Udział przedsiębiorstw przemysłowych/usługowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw [%] GUS ▼ ▼ ▲ ▲ 6,2 3,3 9,9 7,3 6,4 4,1 7,0 6,0 2. P O P R 2.1. Budynki mieszkalne podłączone do kanalizacji w % ogółu budynków mieszkalnych [%] GUS ▲ ▲ 59,2 61,5 63,5 73,0 N
27 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l Lp. Cel strategiczny Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika [jednostka] Źródło Tendencja 2010-2016 Tendencja 2016-2022 Wartości wskaźników w latach 2016 2022 2020* 2030* 2.2. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach [%] GUS ▲ ▲ 12,5 25,8 16,5 20,0 2.3. Liczba miejsc w placówkach stacjonarnej pomocy społecznej [szt.] GUS ▲ ▲ 8 223 9 767 8 700 9 800 2.4. Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym [%] GUS ▲ ▲ 81,9 94,6 84,0 89,0 2.5. Odsetek przedsiębiorstw sektora niefinansowego wykorzystujących Internet w kontaktach z administracją publiczną [%] GUS ▲ ▲ (20162017) 95,5 96,5 (2017) 97,0 99,0 2.6. Zgony niemowląt na 1000 urodzeń żywych GUS ▼ ▲ 3,8 3,9 3,6 3,3 2.7. Liczba uczestników imprez masowych ogółem (artystycznorozrywkowych, sportowych i interdyscyplinarnych) [tys. os.] GUS ▼ ▲ 2 176 2 239 2 220 2 300 3. WZMOCNIENIE REGIONALNEGO KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 3.1. Frekwencja w wyborach do organów jednostek samorządu terytorialnego (I tura) [%] GUS - ▲ (20142018) 44,8 (2014) 53,2 (2018) 47,0 51,0 3.2. Osoby w wieku 25-64 lata uczestniczące w kształceniu lub szkoleniu [%] GUS ▼ ▲ 4,3 11,4 4,8 5,5 3.3. Wskaźnik zagrożenia ubóstwem relatywnym [%] GUS ▼ ▼ (20162019) 10,5 8,4 (2019) 10,0 9,0 3.4. Liczba kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka na 10 tys. mieszkańców [os.] GUS ▼ ▼ 43,5 27,7 42,0 39,0 3.5. Zdawalność egzaminów maturalnych [%] GUS ▼ ▲ 77,0 90,8 78,5 82,0 3.6. Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszkańców GUS ▲ ▲ 40,4 46 42,5 46,0 3.7. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata wg BAEL [%] GUS ▲ ▲ 71 76,5 71 73 3.8. Liczba widzów i słuchaczy teatrów i instytucji muzycznych na 1000 mieszkańców (wg miejsca prezentacji) GUS ▲ ▼ 716 311 725 750 4. ODPOWIEDZIALNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW I OCHRONA WALORÓW ŚRODOWISKA NATURALNEGO I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1. Udział gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji w powierzchni ogółem [%] GUS ▲ ▼ 0,40 0,32 0,35 0,20 4.2. Udział energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej ogółem [%] GUS ▲ ▲ 6,5 10,3 9,5 22,0 4.3. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych SO2 / NOx [kg na 1 mieszkańca] GUS ▼ ▼ ▼ 6,9 3,8 3,5 4,3 6,0 3,5 4,8 2,9 ▲ 4.4. Klasa stref dla pyłów zawieszonych PM 10 (wartość średniodobowa): WIOŚ - aglomeracja wrocławska ▼ ▲ C A B A - miasto Legnica ▼ ▲ C A B A - miasto Wałbrzych ▼ ● A A A A - strefa dolnośląska ▼ ● C C B A 4.5. Udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie w ilości odpadów komunalnych ogółem [%] GUS ▲ ▲ 21,3 37,2 24,5 35,0 4.6. Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni ogółem [%] GUS ▲ ● 18,6 18,6 18,6 18,8 4.7. Odpady wytworzone w ciągu roku (nagromadzone z wyłączeniem odpadów komunalnych) [tys. ton] GUS ▲ ▲ 35 579 35 895 34 000 32 600 5. WZMOCNIENIE PRZESTRZENNEJ SPÓJNOŚCI REGIONU 5.1. Długość dróg ekspresowych i autostrad na 10 tys. ludności [km] GUS ▲ ▲ 0,99 1,52 1,05 1,67 5.2. Udział mieszkańców w strefie dostępności do 30 minut od węzłów autostrad i dróg ekspresowych w ogólnej liczbie ludności [%] IRT ▲ ▲ 63 80(b) 65 79 5.3. Liczba pasażerów odprawianych w transporcie kolejowym (Koleje Dolnośląskie, Przewozy Regionalne) [mln os.] UMW D ▲ ▲ 19,8 28,2 - - 5.4. Ruch pasażerów w portach lotniczych - przyjazdy i wyjazdy [tys. os.] GUS ▲ ▲ 2 371 2 868 2 700 4 000 5.5. Wypadki drogowe na 100 tys. ludności [osoba] GUS ▲ ▼ 80 64,6 67 50 5.6. Długość czynnych linii kolejowych w województwie GUS ▲ ▲ 1 750 1 804 1 850 2 050 5.7. Liczba miast obsługiwanych regionalnym transportem kolejowym IRT ▲ ▲ 53 63 57 83 Oznaczenia: a – szacunki wstępne; b – dane uaktualniono w związku z pozyskaniem bazy adresowej powiązanej z bazą danych PESEL (inne niż dotąd wyniki w szacowaniu ludności); * – wartość oczekiwana; kolor szary – tendencja korzystna; kolor czerwony – tendencja niekorzystna. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego
28 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego.
29 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l
30 III. ROLNICTWO I OCHRONA ŚRODOWISKA www.umwd.pl l Zarząd Województwa Dolnośląskiego realizuje swoje zadania i obowiązki oraz wypełnia uchwały podjęte przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego, poprzez kierowanie oraz inicjowanie pracy w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Dolnośląskiego, a także w innych jednostkach podległych samorządowi województwa. Jednostka koordynująca: Departament Obszarów Wiejskich i Zasobów Naturalnych oraz Departament Ochrony Środowiska A. Realizacja dokumentów wykonawczych Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego Wydział Instrumentów Środowiskowych Informacje podane w sprawozdaniu dotyczące realizacji Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska pochodzą z GUS i na chwilę sporządzania opracowania dostępne były dane wyłącznie do końca roku 2022. Nie jest znana data publikacji kompletnych danych GUS za 2023 rok, w latach poprzednich udostępnienie tych informacji następowało w III kwartale. Działania związane z ograniczeniem niskiej emisji realizowane w 2023 roku przez gminy i powiaty wiązały się m.in. z likwidacją konwencjonalnych źródeł ciepła lub wymianą na inne z zastosowaniem paliwa gazowego lub energii elektrycznej w budynkach mieszkalnych, publicznych i usługowych oraz termomodernizacją budynków mieszkalnych, publicznych i usługowych. Na terenie Dolnego Śląska (wg danych GUS) w 2022 roku działało 135 zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, czyli tyle samo co w 2018 roku. Około połowa ww. zakładów wyposażona jest w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych lub/i gazowych, w tym m.in. cyklony, filtry tkaninowe, elektrofiltry, urządzenia mokre, z których większość charakteryzuje się wysoką skutecznością działania. W porównaniu do roku 2021, w roku 2022 w województwie dolnośląskim odnotowano 6% wzrost wielkości zanieczyszczeń gazowych emitowanych do powietrza przez ww. zakłady (z 15 105 772 ton na rok do 16 047 570 ton na rok). Niemniej w 2022 roku, 96,2% wytworzonych zanieczyszczeń gazowych ogółem zostało zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń (wzrost o ok. 0,01% w stosunku do roku 2021). Wielkość zanieczyszczeń pyłowych emitowanych przez zakłady do powietrza w 2022 roku spadła o 5% w stosunku do roku 2021 (z 1402 ton na rok do 1331 ton na rok), przy czym 99,9% wytworzonych pyłów ogółem zostało zatrzymanych lub zneutralizowanych w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń. Z dostępnych na stronie GUS danych ujętych w bazie danych lokalnych wynika, że nakłady poniesione w 2022 roku na środki trwałe służące ochronie środowiska związane z ochroną powietrza atmosferycznego i klimatu na terenie Dolnego Śląska, w stosunku do roku 2021 wzrosły o około 130% i wyniosły 557 640,4 tys. zł, z czego 86 851,2 tys. zł przeznaczono na redukcję zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Brak danych w GUS odnośnie udziału w ww. kwocie nakładów poniesionych na zapobieganie zanieczyszczeniom w tym na wdrażanie nowych technik i technologii spalania paliw wraz z modernizacją kotłowni i ciepłowni. Programy ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego Wydział Instrumentów Środowiskowych Na terenie województwa dolnośląskiego obowiązuje Program ochrony powietrza przyjęty uchwałą XXI/505/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 16 lipca 2020r. Dokument określa działania naprawcze, których realizacja ma obniżyć stężenia substancji w powietrzu oraz prowadzenie edukacji ekologicznej (kod działania: DsEdEk), za których realizację odpowiedzialny jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego (poprzez IRT) oraz jednostki samorządu terytorialnego. W ramach zadania należy wziąć udział w min. 2 ogólnopolskich akcjach edukacyjnych oraz prowadzić min. 2 akcje edukacyjne. Tematyka akcji edukacyjnych powinna dotyczyć: promowania wymiany źródeł ciepła, termomodernizacji, wspierania zachowań proekologicznych w zakresie ogrzewania indywidualnego i przyzwyczajeń transportowych. Termin składania sprawozdań z realizacji ww. działania przez jednostki samorządowe: do 15 lutego za poprzedni rok sprawozdawczy. Na dzień 2 lutego 2024 roku sprawozdania z realizacji działania w 2023 roku z ww. działania złożyło 27 samorządów gminnych i 6 jednostek powiatowych. Ogółem samorządy gminne: wzięły udział w 43 ogólnopolskich akcjach edukacyjnych oraz przeprowadziły 251 akcji edukacyjnych na terenie swoich gmin dot. czystości powietrza. Samorządy powiatowe: wzięły udział w 4 ogólnopolskich akcjach edukacyjnych oraz przeprowadziły 6 akcji edukacyjnych na terenie swoich powiatów dot. czystości powietrza. Deklarowany koszt realizacji działania wyniósł: 178 084,96 zł. W 2023 roku przygotowano Uchwałę Nr LVII/1201/23 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 13 lipca 2023 roku w sprawie aktualizacji programu ochrony powietrza dla stref w województwie dolnośląskim, w których
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3