1 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l
2 SPIS TREŚCI www.umwd.pl l I. WPROWADZENIE..................................................................................................... ..............................4 Cel i zakres opracowania…………………………………………………………………………………………………………….5 System zarządzania rozwojem województwa……………………………………………………………………………..8 II. WYZWANIA ROZWOJOWE....................................................................................................... .........11 Najważniejsze uwarunkowania społeczno-gospodarcze............................................................................12 Realizacja założeń Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030.........................................28 III. DZIAŁALNOŚĆ ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO - REALIZACJA POLITYK, PROGRAMÓW i STRATEGII WOJEWÓDZKICH....................................................................................31 Rolnictwo i ochrona środowiska...........................................................................................................................32 Transport........................................................................................................................................................................43 Ochrona zdrowia.........................................................................................................................................................54 Wsparcie rozwoju regionalnego...........................................................................................................................72 Integracja społeczna...............................................................................................................................................114 Kultura..........................................................................................................................................................................137 Edukacja i nauka.......................................................................................................................................................146 Kultura fizyczna i turystyka...................................................................................................................................158 IV. REALIZACJA UCHWAŁ SEJMIKU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO..................................165 V. REALIZACJA PROGRAMÓW Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW Z UE........................................................167 VI. REALIZACJA BUDŻETU OBYWATELSKIEGO.................................................................................177 ZAŁĄCZNIKI..........................................................................................................................................179
3 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Szanowni Państwo Ubiegły rok był kontynuacją dynamicznego tempa rozwoju regionu. Pomimo wcześniejszego, trudnego i pełnego wyzwań okresu pandemii koronawirusa, samorząd województwa realizował wiele inwestycji o charakterze regionalnym. Dodatkowa, samorządowa pomoc dla dolnośląskiej gospodarki – warty około miliarda złotych Dolnośląski Pakiet Gospodarczy – skierowany do dolnośląskich przedsiębiorców pozwolił im nie tylko przetrwać ten trudny czas, ale w wielu przypadkach wręcz rozwinąć dotychczasową działalność. Podejmowane przez zarząd województwa decyzje i inwestycje, wynikające z przyjętej strategii rozwoju regionu, odpowiadają na potrzeby mieszkańców Dolnego Śląska. Część z nich uzyskała także gwarancje dofinansowania rządowego, co pokazuje dobrą współpracę regionalnego samorządu z administracją rządową. Znalazły się wśród nich obwodnice miast, m.in.: Bolesławca, Dzierżoniowa, Obornik Śląskich czy Boguszowa Gorc. Oddane do użytkowania zostały także dwa kolejne etapy Wschodniej Obwodnicy Wrocławia. Nie zwalniają tempa również inwestycje kolejowe – dzięki kontynuacji autorskiego planu rewitalizowania i przywracania ruchu pasażerskiego na nieczynnych liniach kolejowych pociągi wróciły do Chocianowa i Świdnicy, a prace rewitalizacyjne trwają na trasach do Mysłakowic i Karpacza oraz między Gryfowem Śląskim, Mirskiem i Świeradowem-Zdrój. Pociągi samorządowego, regionalnego przewoźnika, Kolei Dolnośląskich pojawiły się także na popularnej „Nadodrzance”, trasie łączącej Wrocław z Głogowem, podnosząc znacznie poziom usług oferowanych wcześniej na tej linii przez Polregio. Nie zabrakło również ważnych decyzji w obszarze zdrowia, jak budowa Centrum Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży w Lubinie, czy największej w historii regionu inwestycji – budowy Nowego Szpitala Onkologicznego we Wrocławiu. Samorząd województwa mocno wspiera też przedsiębiorców umożliwiając im poprzez projekt „Going Global - Dolnośląska Dyplomacja Gospodarcza” udział w zagranicznych misjach gospodarczych, dzięki którym zyskują oni szansę rozwijania swojej działalności na światowych rynkach. Rok 2022 został silnie naznaczony tragedią wojenną wynikającą z rosyjskiej agresji na niepodległą Ukrainę. Również w tej sytuacji samorząd województwa zgromadził wszelkie dostępne siły, aby okazać swoje wsparcie i pomoc. Z budżetu województwa na pomoc Ukrainie przekazano w sumie ok 4,5 miliona złotych, kolejnych ponad 105 milionów złotych pochodziło ze środków europejskich, a decyzją Sejmiku Województwa Dolnośląskiego na rok 2023 zarezerwowano w regionalnym budżecie na ten cel 23 miliony złotych. Wśród wielu form wsparcia jakiego Samorządu Województwa Dolnośląskiego udzielił Ukrainie znalazły się kursujące do Przemyśla pociągi humanitarne Kolei Dolnośląskich, które zapewniły transport na Dolny Śląsk uciekającym przed wojną uchodźców z Ukrainy. To również darmowe przejazdy pociągami KD dla wszystkich obywateli Ukrainy, przekazanie dla ukraińskich szpitali w pełni wyposażonych karetek pogotowia oraz utworzenie Międzynarodowego HUBu pomocy humanitarnej koordynującego przekazywanie wsparcia rzeczowego dla Ukrainy od regionów partnerskich Dolnego Śląska. Rok 2022 przyniósł również najważniejszą decyzję dotyczącą unijnego wsparcia na najbliższe lata. Dzięki skutecznym negocjacjom Zarządu Województwa Dolnośląskiego, nasze województwo otrzyma w latach 2022-2027 rekordowe wsparcie w ramach Funduszy Europejskich dla Dolnego Śląska. To 11 miliardów złotych, które zostaną wykorzystane na zrównoważony rozwój całego regionu. Zarząd Województwa odniósł ogromny sukces negocjacyjny i pomnożył niemal dwukrotnie wyjściowe środki przeznaczone dla nas w ramach FEDŚ. Z wyjściowej kwoty 870 mln euro pochodzącej z Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ostatecznie otrzymamy 1 miliard 735 mln euro. Jednocześnie uzyskaliśmy drugą (po Śląsku) co do wielkości kwotę wsparcia dla regionu węglowego - 581 mln euro. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, bo tak nazywa się nowy unijny instrument, w ramach którego będą dostępne te pieniądze, będzie miał za zadanie wesprzeć rozwój subregionu wałbrzyskiego. Fundusze unijne umożliwią Samorządowi Województwa Dolnośląskiego realizację wielu potrzebnych Dolnoślązakom inwestycji. Znajdą się wśród nich z pewnością te w kapitał ludzki, które w ramach polityki spójności uważane są za jedną z najważniejszych polityk europejskich. To jednak nie wszystko, podobnie jak do tej pory, będziemy nadal wspierać inwestycje podnoszące jakość życia, czyli te z zakresu ochrony środowiska i klimatu oraz inwestycje w infrastrukturę. Zarząd Województwa Dolnośląskiego
4 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
5 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
6 WPROWADZENIE www.umwd.pl l aport o stanie województwa dolnośląskiego 2022 to piąta edycja opracowania, u podstaw którego leży ustawowy obowiązek nałożony na Zarząd Województwa na mocy artykułu 34a ustęp 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa. Według przepisów ustawy, Zarząd Województwa każdego roku, do 31 maja, ma obowiązek przedstawić przed Sejmikiem Województwa „ podsumowanie działalności zarządu województwa w roku poprzednim, w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał sejmiku województwa i budżetu obywatelskiego”1. Radni Sejmiku, przyjmując podczas głosowania Raport o stanie województwa, udzielają Zarządowi Województwa wotum zaufania. Przedmiotowy Raport skupia się na zrelacjonowaniu działalności Zarządu Województwa Dolnośląskiego w kontekście realizacji polityk, programów i strategii. Aspekt finansowy zawarty jest w Sprawozdaniu z realizacji budżetu województwa2, które także przedkładane jest Sejmikowi Województwa. Od jego przyjęcia przez Radnych Sejmiku zależy udzielenie Zarządowi Województwa Dolnośląskiego absolutorium. Ustawa o samorządzie województwa określa również zakres prowadzonej przez samorząd polityki rozwoju, wachlarz zadań o charakterze wojewódzkim, a także zakres innych zadań nałożonych na Zarząd Województwa. W niniejszym Raporcie zostały uwzględnione zarówno działania wynikające bezpośrednio z ustawowego zakresu obowiązków nałożonych na Zarząd Województwa, za które ten jest przede wszystkim oceniany, jak również opis innych działań i aktywności mających znaczący wpływ na rozwój regionu. Struktura dokumentu została ustalona mocą uchwały Nr XVI/393/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 26 lutego 2020 r. w sprawie zmiany uchwały Nr VI/101/19 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie określenia szczegółowych wymogów dotyczących opracowania Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Zgodnie z przepisami Uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, dokument obligatoryjnie zawiera: I. Wprowadzenie; II. Wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego; III. Informacje o realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich; IV. Informacje o realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej; V. Informacje o realizacji budżetu obywatelskiego; VI. Informacje o realizacji uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. W części pierwszej, będącej wprowadzeniem do Raportu, pokrótce przedstawione zostały podstawy prawne opracowywania dokumentu, struktura dokumentu, a także system zarządzania rozwojem regionu. W części kolejnej, przy wykorzystaniu danych statystycznych publikowanych m.in. przez Główny Urząd Statystyczny, zaprezentowane zostały najważniejsze wyzwania rozwojowe województwa dolnośląskiego. Dla zapewnienia ich najlepszej oceny wykorzystano zestaw najaktualniejszych dostępnych danych. W części tej zaprezentowano również macierz najważniejszych wskaźników wynikających bezpośrednio z systemu monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. W kolejnych częściach opracowania, zawarte zostały informacje pozyskane od jednostek merytorycznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego oraz innych jednostek działających w ramach struktur samorządu województwa (Załącznik A). Informacje te dotyczą realizacji polityk, programów i strategii wojewódzkich, realizacji programów z udziałem środków Unii Europejskiej, realizacji budżetu obywatelskiego oraz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Część Raportu o stanie województwa dolnośląskiego 2021, odnosząca się do informacji o realizacji polityk, programów oraz Strategii wojewódzkich, oparta została o przepisy Planu Wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 20303 i zaproponowany w nim podział dokumentów wykonawczych na dziedziny oraz przypisanych im koordynatorów. Opracowanie uzupełnione zostało zestawem załączników, do których należą: 1 Art. 34a ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa. 2 Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa jest sporządzanym co roku, samodzielnym dokumentem, który ze względu na swój charakter można traktować jako komplementarny względem Raportu o stanie województwa dolnośląskiego. Sprawozdanie z realizacji budżetu województwa sporządzane jest na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa oraz art. 267 ust. 1 pkt 1, ust. 2 i ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. 3 Uchwała nr 5620/VI/22 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 11 lipca 2022 r. w sprawie zmiany uchwały nr 6146/V/18 Zarządu Województwa Dolnośląskiego dnia 31 października 2018 r. w sprawie przyjęcia Planu wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. R
7 WPROWADZENIE www.umwd.pl l - Załącznik A - wykaz jednostek podległych samorządowi województwa (struktura organizacyjna Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego, wykaz jednostek organizacyjnych samorządu województwa, wojewódzkich osób prawnych, spółek i innych jednostek będących jednostkami samorządu województwa); - Załącznik B - podział środków RPO WD 2014-2020 na poszczególne Działania w ramach 10 osi priorytetowych programu; - Załącznik C - wykaz uchwał Sejmiku Województwa Dolnośląskiego podjętych w 2022.
8 WPROWADZENIE www.umwd.pl l
9 WPROWADZENIE www.umwd.pl l ajważniejszymi dokumentami określającymi politykę rozwoju Dolnego Śląska i wyzwania stojące przed regionem są: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) oraz Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Są one również nadrzędne względem wszystkich pozostałych dokumentów strategicznych, programowych, planistycznych czy finansowych przygotowywanych na poziomie regionalnym. Docelowy katalog programów rozwoju, polityk i strategii oraz ich zakres tematyczny określa Plan wykonawczy Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030, uchwalony przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Plan Wykonawczy SRWD 2030 porządkuje działania prowadzące do skutecznej realizacji celów SRWD 2030, efektywnego wydatkowania środków krajowych i europejskich oraz ułatwienia monitoringu osiągniętych postępów. W Planie Wykonawczym SRWD 2030 oprócz katalogu dokumentów wykonawczych wskazani zostali koordynatorzy dziedzin tematycznych, a także jednostki bezpośrednio odpowiedzialne za przygotowanie, realizację oraz monitoring konkretnych programów, polityk czy strategii. Dla skutecznego uporządkowania działań prowadzących do osiągania celów Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 opracowana została procedura koordynacji procesu planowania strategicznego opisana w Planie Wykonawczym SRWD 2030; (rysunek 1). Rysunek 1. Schemat koordynacji procesu planowania strategicznego wg Planu Wykonawczego Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. (KK ds. SRWD – Komitet Koordynujący ds. Strategii Rozwoju Regionalnego 2030; ZWD – Zarząd Województwa Dolnośląskiego; SWD – Sejmik Województwa Dolnośląskiego) Monitorowanie oraz ewaluacja realizacji działań wynikających z poszczególnych dokumentów wykonawczych odbywać się będzie corocznie. Komórki merytoryczne odpowiedzialne za dokument mają obowiązek przekazać sprawozdanie z realizacji zapisów danego dokumentu do końca marca4 do jednostki odpowiedzialnej za przygotowywanie Raportu o stanie województwa. Otrzymane z komórek merytorycznych informacje o stanie realizacji poszczególnych dokumentów wykonawczych stanowią merytoryczną podstawę do opracowania niniejszego raportu o stanie województwa. Wnioski ze sprawozdania z realizacji Strategii i raportu rocznego o stanie województwa są podstawą rekomendacji w sprawie realizacji Strategii lub jej aktualizacji; (rysunek 2). 4 W przypadku braku dostępnych danych z realizacji działań poszczególnych dokumentów wykonawczych według stanu na koniec roku, którego dotyczy raport, brane będą pod uwagę ostatnie dostępne dane. N POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Rekomendacja KK ds. SRWD po zasięgnięciu opinii właściwego wydziału Decyzja ZWD o przystąpieniu do opracowywania dokumentu Konsultacje społeczne projektu dokumentu prowadzone przez komórkę merytoryczną przygotowującą projekt Rekomendacje KK ds. SRWD po konsultacjach społecznych projektu po zasięgnięciu opinii właściwego Wydziału RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA Przyjęcie dokumentu przez właściwy organ (ZWD lub SWD) Informacja o stanie realizacji dokumentu
10 WPROWADZENIE www.umwd.pl l Rysunek 2. Schemat zarządzania Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego. Podmiotem odpowiedzialnym za proces wdrażania SRWD 2030 jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Zadanie to jest realizowane przez jednostkę pomocniczą - Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego (UMWD), wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz spółki prawa handlowego z udziałem samorządu województwa. W procesie wdrażania SRWD 2030, Zarząd Województwa Dolnośląskiego jest również wspierany przez inne podmioty z wiodącą rolą Regionalnego Forum Terytorialnego jako głównego gremium opiniodawczodoradczego i zarazem zaplecza eksperckiego. Koncepcja systemu monitorowania i ewaluacji Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 2030 jest zgodna z wnioskami i zaleceniami wynikającymi z dokumentów strategicznych i programowych szczebla krajowego oraz europejskiego. Podstawowymi instrumentami monitoringu, służącymi realizacji efektywnej sprawozdawczości są raporty monitoringowe. Oprócz corocznych Raportów o stanie województwa, w systemie monitoringu SRWD 2030 przewidziano również dwa raporty opracowywane w cyklu trzyletnim: Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego5 oraz Raport z realizacji strategii rozwoju województwa dolnośląskiego 20306. 5 Najnowszy Raport o stanie zagospodarowania przestrzennego i rozwoju społeczno-gospodarczym województwa dolnośląskiego przyjęto uchwałą Nr 4517/VI/21 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia 8 listopada 2021 roku. 6 Najnowszy Raport z realizacji Strategii Województwa Dolnośląskiego 2030 ukończono i przekazano 10 czerwca 2022 r. Zarządowi Województwa Dolnośląskiego. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 POTRZEBA OPRACOWANIA DOKUMENTU Informacja do SWD Rekomendacje dla ZWD Programy/ Polityki/ Plany/ Strategie Informacje o stanie realizacji dokumentów Rekomendacje do SRWD 2030 ROCZNY RAPORT O STANIE WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
11 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
12 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l
13 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l aprezentowany w niniejszym rozdziale zakres tematyczny danych statystycznych bezpośrednio powiązany jest z zakresem ujętym w diagnozie prospektywnej będącej częścią Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030). Takie podejście pozwala na ciągłe monitorowanie zachodzących zmian w sytuacji społecznogospodarczej w regionie względem roku wyjściowego dla SRWD 2030, tj., 2016. Co więcej, dla zapewnienia porównywalności danych (jednolitej metodologii pozyskiwania i obliczania), dane wykorzystywane przy sporządzaniu niniejszego rozdziału pochodzą z tych samym źródeł, które były wykorzystywane podczas prac nad diagnozą prospektywną SRWD 2030. Głównym źródeł informacji są dane udostępniane przez GUS za pomocą Banku Danych Lokalnych, portalu STRATEG oraz tematycznych opracowań statystycznych. Należy podkreślić, iż celem tego rozdziału nie jest diagnozowanie bieżącej (w 2022 roku) sytuacji społecznogospodarczej w regionie. Roczne przesunięcie danych względem roku raportowania (dane statystyczne za 2021 rok, a podsumowanie działań Zarządu za 2022 rok) pozwala na zaprezentowanie tła społeczno-gospodarczego, na jakim przyszło w 2022 roku działać Zarządowi Województwa Dolnośląskiego. Ponadto, przedstawienie pełnego zakresu danych statystycznych ze wskazanych wczesnej źródeł dla 2022 w terminie opracowywania Raportu (I kwartał 2023 roku) jest niemożliwe ze względu na ich ograniczoną dostępność. Województwo dolnośląskie zamieszkiwało w 2021 roku 2 mln 897,7 tys. osób, co stanowiło 7,6% ludności Polski, klasyfikując region na 5. miejscu w kraju pod względem zaludnienia. Nieco ponad połowę mieszkańców stanowiły kobiety (51,9% ludności województwa). Gęstość zaludnienia na Dolnym Śląsku wynosiła 145 osób na 1 km2 i była wyższa od średniej dla Polski (121), klasyfikując województwo na 4. miejscu w Polsce. Wskaźnik urbanizacji kształtował się na poziomie 67,8% (w Polsce 59,7%) i plasował region na 3. miejscu w kraju za województwami: śląskim i zachodniopomorskim. Na Dolnym Śląsku w latach 2016-2021 nastąpił spadek liczby mieszkańców – łącznie przez okres 5 lat ubyło 6,0 tys. osób, co stanowiło 0,2% ogółu populacji (w Polsce spadek wynosił 1,4%). Wprawdzie zaobserwowane w województwie procesy demograficzne są zbieżne z przekształceniami ludnościowymi zachodzącymi w większości polskich regionów (aż w 12 z nich zarejestrowano spadek liczby ludności), ale należy zaznaczyć, że w regionach o zbliżonej do województwa dolnośląskiego strukturze funkcjonalno-przestrzennej (z wyraźnie wykształconym obszarem metropolitalnym) zaznaczył się wzrost liczby mieszkańców m.in. w: mazowieckim (o 2,7%), pomorskim (1,9%), małopolskim (1,4%) i wielkopolskim (0,5%). Fakt ten świadczy o utrwaleniu się niekorzystnej trajektorii zmian demograficznych zachodzących na Dolnym Śląsku. W przestrzeni województwa dolnośląskiego znaczny wzrost liczby ludności notowany jest w gminach należących do obszarów funkcjonalnych ośrodków miejskich – zwłaszcza Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy położone w powiatach: oleśnickim, trzebnickim, średzkim i wrocławskim) oraz Legnicko-Głogowskiego Obszaru Funkcjonalnego (gminy zlokalizowane w powiatach: głogowskim, legnickim, polkowickim i lubińskim), a także w gminach stref podmiejskich Bolesławca i Jeleniej Góry. Zjawisko to wskazuje na trwający intensywny proces suburbanizacji wokół najistotniejszych ośrodków miejskich w regionie. Natomiast problem depopulacji występuje wciąż w południowej części Dolnego Śląska (obszary górskie i podgórskie) oraz w części obszaru położonego na północy regionu (powiaty: górowski i wołowski; (mapa 1). Z DEMOGRAFIA
14 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 1. Zmiana liczby ludności [2016-2021] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim w 2021 roku ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 17,3% ogółu mieszkańców (w Polsce 18,4%) i była to jedna z najniższych wartości spośród polskich regionów, klasyfikująca województwo na 13. miejscu w kraju. Ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 59,2% populacji – 8. miejsce w kraju (59,1%), a ludność w wieku poprodukcyjnym obejmowała aż 23,5% mieszkańców, 5. miejsce w kraju (22,5%). Należy dodać, że trendy zmian liczby ludności według grup wieku zaobserwowane na Dolnym Śląsku w latach 2016-2021 były niekorzystne – liczba ludności w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się aż o 10,7%, populacja mieszkańców w wieku produkcyjnym zmniejszyła się o 4,8%, natomiast grupa ludność w wieku przedprodukcyjnym wzrosła zaledwie o 2,9%. Można zatem stwierdzić, że w regionie wciąż zachodzi proces intensywnego starzenia się społeczeństwa. O pogarszającej się sytuacji ludnościowej województwa dolnośląskiego świadczy także ujemny przyrost naturalny. W latach 2016-2021 współczynnik przyrostu naturalnego w ujęciu średniorocznym kształtował się na poziomie -2,9‰ (w Polsce -1,9‰), co klasyfikowało region dopiero na 10. miejscu w kraju. Ponadto w badanym okresie zarysowały się silne dysproporcje pod względem analizowanego zjawiska w układzie miasto-wieś. Na obszarach miejskich średnioroczny przyrost naturalny był zdecydowanie niższy (wynosił -3,6‰) niż na obszarach wiejskich (-1,5‰); (wykres 1). W układzie wewnątrzregionalnym niekorzystna sytuacja demograficzna w zakresie przyrostu naturalnego zaznaczyła się w szczególności w gminach usytuowanych w południowej części województwa (zwłaszcza w gminach podregionu jeleniogórskiego i podregionu wałbrzyskiego), natomiast korzystna sytuacja wystąpiła w gminach położonych wokół ośrodków miejskich: Wrocławia, Oleśnicy, Lubina, Polkowic i Bolesławca; (mapa 2).
15 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 2. Przyrost naturalny w gminach województwa dolnośląskiego [2016-2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Dolny Śląsk cechował się korzystnym kierunkiem zmian w zakresie salda migracji. W latach 2016-2021 współczynnik salda migracji w ujęciu średniorocznym wynosił 1,3‰, plasując region na 4. miejscu w Polsce (za województwami: mazowieckim, pomorskim i małopolskim). Podobnie jak w przypadku przyrostu naturalnego, także pod względem salda migracji zaznaczyło się wyraźne zróżnicowanie przestrzenne pomiędzy poszczególnymi typami obszarów. Mianowicie, obszary wiejskie w latach 2016-2021 cechowały się dodatnim saldem migracji (wskaźnik w ujęciu średniorocznym wynosił 6,2‰), natomiast obszary miejskie zanotowały ujemne saldo migracji (-1,0‰); (mapa 3). W przestrzeni Dolnego Śląska wyraźnie uwidacznia się tendencja związana z napływem ludności do gmin tworzących bezpośrednie strefy podmiejskie – w szczególności wokół miasta Wrocławia, ale także w otoczeniu innych istotnych ośrodków miejskich tj. Legnicy, Lubina, Głogowa, Bolesławca, Świdnicy i Jeleniej Góry, co potwierdza postępujący proces suburbanizacji o względnie dużej intensywności. Natomiast ubytek liczby ludności na skutek migracji zaznaczył się zwłaszcza w południowo-wschodniej części regionu (pasmo strzelińsko-kłodzko), północno-wschodniej części (powiaty: górowski, wołowski i milicki) oraz w środkowozachodniej części województwa (strefy przejściowe poza bezpośrednim oddziaływaniem miast występujące w powiatach: bolesławieckim, jaworskim, lwóweckim, lubańskim, złotoryjskim i zgorzeleckim.
16 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 3. Migracje w gminach województwa dolnośląskiego [2016-2021] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Wykres 1. Przyrost rzeczywisty ludności w województwie dolnośląskim [2011-2021] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
17 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Opieka nad dziećmi do lat 3. Na Dolnym Śląsku w 2021 roku opieką w żłobkach objętych było pond 23% dzieci do lat 3, co stanowiło najwyższą wartość badanego wskaźnika wśród polskich województw. Był on również wyższy od średniej dla kraju, która wynosiła 15,5%. Co istotne, w latach 2016-2021 aż w 45 gminach regionu, w których dotąd nie działały żłobki lub kluby dziecięce powstały nowe placówki, a w 107 gminach zanotowano wzrost odsetka dzieci objętych opieką w żłobkach. Łącznie w województwie dolnośląskim żłobki funkcjonowały w ponad 65% gmin; (mapa 4). Mapa 4. Odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach w gminach województwa dolnośląskiego [2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Edukacja i wychowanie przedszkolne. W województwie dolnośląskim w 2021 roku na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat przypadało 892 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Względem 2016 roku zaobserwowano w regionie wzrost analizowanego zjawiska o prawie 9%. Należy także podkreślić, że wartość miernika dla regionu była wyższa od średniej dla kraju, która wynosiła 883 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat. Najwyższe wartości wskaźnika notowano w gminach miejskich, a także w gminach położonych w otoczeniu większych miast (od 1000 dzieci do maksymalnie 1378 dzieci). Gminy wiejskie lub gminy położone peryferyjnie względem większych aglomeracji miejskich notowały zazwyczaj znacznie niższe wartości wskaźnika (257-500 dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym na 1000 dzieci w wieku 3-5 lat); (mapa 5). KAPITAŁ LUDZKI I INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
18 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 5. Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego na 1000 dzieci w wieku 3 5 lat w gminach województwa dolnośląskiego [2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Na Dolnym Śląsku w 2021 roku zdawalność egzaminu maturalnego wynosiła 74,8% (w Polsce 78,2) i była znacznie niższa od poziomu osiągniętego w 2016 roku (77%). Analizując zmiany wartości wskaźnika w latach 2016-2021 należy zaznaczyć, że największy spadek miernika odnotowano w 2020 roku (72,3%), a najwyższą wartość osiągnął w 2019 roku (78,7%). Spadek poziomu zdawalności egzaminu maturalnego w 2020 roku należy powiązać w negatywnym wpływem pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 na życie społeczne i gospodarcze Polski, w tym na edukację. Niekorzystną tendencją w badanym okresie jest wciąż utrzymujący się niższy poziom zdawalności egzaminu maturalnego w województwie dolnośląskim od rejestrowanej średniej zdawalności w Polsce. Ochrona zdrowia. W województwie dolnośląskim w 2021 roku w szpitalach ogólnych dysponowano ponad 46 łóżkami w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. Wartość miernika w regionie uległa spadkowi względem roku 2016, kiedy to wynosiła 51 łóżek (spadek o 9,8%; trend ogólnopolski, spadek średniej krajowej o 8,5%). W badanym okresie (2016-2021) w układzie powiatowym również zanotowano wahania pod względem liczby dostępnych łóżek w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców. W 9 powiatach zaobserwowano przyrost liczby łóżek w szpitalach ogólnych w stosunku do liczby mieszkańców (maksymalnie o ponad 60% w powiecie ząbkowickim), w 17 powiatach zaznaczył się spadek wartości miernika (od -0,6% do -61,8%), a w 2 powiatach nastąpiła likwidacja szpitali (górowski i średzki). Brak szpitali odnotowano także w 2 innych powiatach (legnicki i polkowicki); (mapa 6).
19 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 6. Liczba łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Na Dolnym Śląsku rzeczywista liczba osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej w 2021 roku wynosiła 57 953 osób. W stosunku do 2016 roku liczba takich osób zmalała o ponad 38%. Należy jednak podkreślić, że tożsamy trend uwidocznił się na poziomie krajowym – średnio w Polsce nastąpił spadek rzeczywistej liczby osób, którym przyznano świadczenia pomocy społecznej o ponad 39%. W województwie dolnośląskim w 2021 roku, udział ludności zagrożonej ubóstwem po transferach społecznych wynosił 9,9% i była to najniższa wartość spośród wszystkich województw. Wartość wskaźnika względem roku poprzedniego zmalała o 0,4 punktu procentowego. Na poziomie kraju średnia wartość odsetka osób zagrożonych ubóstwem w 2021 roku była wyższa od regionalnej i wyniosła 14,8% (bez zmiany względem roku poprzedniego). Na Dolnym Śląsku wartość wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w wieku 16-64 lat w 2021 wahała się od 29,2% (I kwartał) do 39,9% (IV kwartał). W kraju wartość ta wynosiła od 27,1% (I kwartał) do 30,2% (III kwartał). W analizowanym okresie (2016-2021) w województwie dolnośląskim wskaźnik przybierał skrajne wartości od 19,1% (I kwartał 2018 r.) do 40,9% (III kwartał 2020 r.). Ogólny trend, jaki zaznaczył się w latach 2016-2021, można uznać za wzrostowy. W regionie w 2021 roku w rejestrach powiatowych urzędów pracy pozostawały 5022 osoby z niepełnosprawnością, co stanowiło 8,6% ogólnej liczby bezrobotnych na Dolnym Śląsku. W układzie wewnątrzregionalnym najwięcej bezrobotnych z niepełnosprawnościami było zarejestrowanych we Wrocławiu (618 osoby), powiecie kłodzkim (406 osoby), Legnicy (271 osób), świdnickim (265 osób) oraz powiecie oleśnickim (259 osób), najmniej natomiast w powiatach: wołowskim (65 osób), kamiennogórskim (75 osób), lwóweckim (84 osób), milickim (88 osób) i wrocławskim (97 osób). Wśród zarejestrowanych w urzędzie pracy osób z niepełnosprawnością, w 2021 roku 633 osoby posiadały prawo do zasiłku, co stanowiło prawie 40% osób mniej niż w 2016 roku. W 2021 roku na 1000 zarejestrowanych w urzędach pracy osób z niepełnosprawnościami, przypadały 83 oferty pracy. W 2016 roku było takich ofert 67. w Polsce w latach 2016-2021 zanotowano spadek liczby ofert dla osób z niepełnosprawnościami o ok. 16%.
20 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Na Dolnym Śląsku w 2021 roku największy ruch turystyczny koncentrował się we Wrocławiu oraz w powiatach górskich (w Sudetach), zaliczonych do obszarów o najwyższym stopniu rozwoju funkcji turystycznej w Polsce. W badanym okresie z bazy noclegowej województwa skorzystało ponad 2,4 mln turystów, co stanowiło ponad 11% liczby krajowych turystów. Analiza zjawiska w latach 2016-2020 wskazuje na spadek liczby osób odwiedzjących Dolny Śląsk o 21,1%. W 2021 roku wzrost liczby turystów względem 2016 roku odnotowano w powiatach: kamiennogórskim (21,7%), dzierżoniowskim (17,8%), lubańskim (7,7%), bolesławieckim (6,8%), karkonoskim (3,1%) oraz ząbkowickim (0,9%). Największy spadek liczby turystów wystąpił w powiecie średzkim (78,9%), mieście Wałbrzychu (54,1%), powiecie milickim (51,8%) i mieście Legnica (42,7)7; (mapa 7). Mapa 7. Turyści korzystający z obiektów noclegowych w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2021]8. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. 7 Dane objęte tajemnicą statystyczną dla powiatów: górowskiego, polkowickiego, głogowskiego, wołowskiego i strzelińskiego. TURYSTYKA
21 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l W 2021 roku w województwie dolnośląskim wygenerowano 8,4% produktu krajowego brutto ogółem (221 041 mln zł). Dolny Śląsk zajął pod tym względem 4. miejsce, po województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Dynamika PKB ogółem w porównaniu do roku poprzedniego wyniosła 113%. Natomiast w przeliczeniu na 1 mieszkańca, z wartością 76,1 tys. zł, tj. 110,3% średniej krajowej, region uplasował się na 2. miejscu w kraju. Zgodnie z najaktualniejszymi dostępnymi danymi dla podregionów, w 2020 roku, największy udział w generowaniu PKB w regionie miały podregiony: miasta Wrocław (34,6%), wrocławski (20,2%), legnickogłogowski (17,8%) oraz wałbrzyski (14,0%) i jeleniogórski (13,4%). Pod względem wygenerowanej wartości podregiony te ulokowały się odpowiednio na miejscu 3, 11, 17, 32 i 37 z 73 w kraju. W latach 2016-2020 wszystkie dolnośląskie podregiony charakteryzowały się wzrostem PKB per capita: miasto Wrocław (25,0%), wrocławski (24,7%), legnicko-głogowskim (21,1%), wałbrzyski (20,7%), jeleniogórski (24,4%), co jednak było wzrostem niższym niż przeciętnie w kraju (26,3%). W województwie dolnośląskim udział zarejestrowanych bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2021 roku wyniósł 3,4% (średnio w Polsce było to 4,0%). Od 2016 roku wartość badanego wskaźnika obniżyła się o 1,4 p.p. Wartości poniżej średniej dla województwa w 2021 r. wystąpiły w 57 gminach Dolnego Śląska; (mapa 8). Niskie wartości przyjęły gminy powiatów wrocławskiego, trzebnickiego oraz oleśnickiego jak i sam Wrocław (1,9%), m.in.: Długołęka (1,3%), Kąty Wrocławskie (1,3%), Kobierzyce (1,4%), Siechnice (1,4%), Czernica (1,5%), Wisznia Mała (1,6%), Jordanów Śląski (1,6%), Żórawina (1,7%), Oborniki Śląskie (2,0%). Niskimi wartościami odznaczyła się również gmina wiejska i miejska Lubin (odpowiednia 1,6% i 2,2%), gmina Żarów (2,1%) oraz gmina wiejska Świdnica (2,6%). Najwyższe wartości wskaźnik przyjął w gminach: Bolków (9,7%), Jemielno (9,6%), Świerzawa (9,2%), Wińsko (9,1%), Międzylesie (8,75), Wojcieszów (8,7%), Pielgrzymka (8,2%) oraz Wołów (8,1%). PRODUKT KRAJOWY BRUTTO RYNEK PRACY
22 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 8. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w gminach Dolnego Śląska [2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Na Dolnym Śląsku w 2021 roku do rejestru REGON wpisanych było 410,9 tys. podmiotów gospodarczych ogółem, tj. 8,5% przedsiębiorstw w kraju, a ich liczba w latach 2016-2021 zwiększyła się o 13,7%. W układzie lokalnym najwięcej podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców prowadziło działalność w mieście Wrocław i powiecie karkonoskim, zdominowanym przez turystykę i działalności jej towarzyszące. We wszystkich powiatach w latach 2016-2021 zaznaczył się wzrost liczby podmiotów gospodarczych w odniesieniu do liczby mieszkańców, najwyższy w powiatach lwóweckim i górowskim, a najniższy w miastach Wrocław i Jelenia Góra; (mapa 9). PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I INNOWACYJNOŚĆ
23 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 9. Podmioty gospodarcze w powiatach województwa dolnośląskiego [2016-2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim udział nakładów inwestycyjnych w nakładach ogółem ponoszonych na działalność B+R w 2021 roku wyniósł 12,6% (Polska 15,6%), co klasyfikowało region dopiero na 14. miejscu w kraju. Dodatkowo w latach 2016-2021 nastąpił spadek wartości analizowanego wskaźnika o 4 p.p. (Polska -3,1 p.p.). Średni udział przedsiębiorstw innowacyjnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw na Dolnym Śląsku w 2021 roku wyniósł 22,7% (Polska 20,9%), co uplasowało region na 5. miejscu w kraju, za województwami: mazowieckim (24,7%), pomorskim (23,7%), podlaskim (23,1%) i podkarpackim (22,9%). Warto zaznaczyć, że w regionie w stosunku do 2016 roku nastąpił wzrost wskaźnika o 9,3 p.p. (Polska 4,8 p.p.). Średni udział przedsiębiorstw, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną z sektora usług wyniósł w województwie dolnośląskim 16,5% (Polska 13,6%), a przedsiębiorstw przemysłowych 17,7% (Polska 18,2%).
24 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l W województwie dolnośląskim średnio dochody budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2021 roku wyniosły blisko 8266 zł (w Polsce 8193 zł). W regionie w latach 2016-2021 odnotowano wzrost dochodów o ponad 57%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się: powiat polkowicki (10 246 zł), m. Wrocław (9185 zł) oraz lubiński (8750 zł). Natomiast najniższą wartością dochodów budżetów samorządów gmin i powiatu cechowały się jednostki: powiat dzierżoniowski (6875 zł), oleśnicki (7370 zł), bolesławiecki (7376 zł), oławski (7505 zł) oraz strzeliński (7567 zł); (mapa 10). Mapa 10. Dochody budżetów gmin i powiatów ogółem w województwie dolnośląskim [2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. W województwie dolnośląskim średnio wydatki budżetów gmin i powiatów ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2021 roku wyniosły 7808 zł (w Polsce 7786 zł). W regionie w latach 2016-2021 odnotowano wzrost wydatków o ponad 52%. W układzie wewnątrzregionalnym najwyższymi wartościami wskaźnika wyróżniały się powiaty usytuowane w Legnicko-Głogowskim Obszarze Funkcjonalnym (powiat polkowicki – 10 410 zł, lubiński (8913 zł) i głogowski – 8233 zł) oraz m. Wrocław (8913 zł). Najniższe wartości analizowanych wydatków wystąpiły w powiatach: dzierżoniowskim (6197 zł), lwóweckim (6886 zł), trzebnicki (6979 zł) oraz bolesławieckim (6993 zł); (mapa 11). FINANSE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
25 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 11. Wydatki budżetów gmin i powiatów ogółem w województwie dolnośląskim [2021]. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego. Instytut Rozwoju Terytorialnego we Wrocławiu od marca 2020 r. prowadzi stały monitoring sytuacji epidemicznej w województwie dolnośląskim związanej z rozprzestrzenianiem się koronawirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę układu oddechowego COVID-19. Raportowanie opiera się o dane statystyczne publikowane przez Ministerstwo Zdrowia w dwóch układach przestrzennych: regionalnym i powiatowym. W I kwartale 2023 roku ukazał się również przygotowany w Instytucie Rozwoju Terytorialnego raport pt. „Pandemia COVID-19 i jej wpływ na wybrane zjawiska demograficzne i społeczno-gospodarcze w województwie dolnośląskim”. W okresie od 6 marca 2020 r. do 31 grudnia 2022 r. w województwie dolnośląskim zanotowano 478 686 przypadków zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2. W tym samym okresie czasu według statystyk Ministerstwa Zdrowia na COVID-19 oraz COVID-19 współwystępujący z innymi chorobami zmarło 7576 osób w regionie. Biorąc pod uwagę rozkład czasowy nowych zakażeń w województwie dolnośląskim, podobnie jak w Polsce, można wyróżnić 6 okresów wzrostów zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2; (wykres 2). Problematyczne jest wydzielenie I fali na wiosnę 2020 roku, kiedy to notowane wartości zakażeń SARS-CoV-2 i zgonów powiązanych z COVID-19 utrzymywały się na wielokrotnie niższym poziomie w porównaniu do fal od II do V. Tym samym przez część specjalistów nie jest ona wydzielana jako osobna fala zakażeń SARS-CoV-2. MONITORING SYTUACJI EPIDEMICZNEJ
26 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Wykres 2. Liczba dziennych zakażeń SARS-CoV-2 w województwie dolnośląskim w okresie od 6.03.2020 r. do 31.12.2022 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia. Podczas wspomnianego pierwszego okresu wzrostu zakażeń ich największą liczbę obserwowano w kwietniu oraz maju. W przypadku następnych fal COVID-19 szczyty zakażeń SARS-CoV-2 występowały w województwie dolnośląskim w następujących miesiącach: II fala - listopad 2020 roku, III fala - marzec/kwiecień 2021 roku, IV fala - listopad/grudzień 2021 roku, V fala - styczeń/luty 2022 roku. Najwyższa liczba zakażeń koronawirusem została odnotowana podczas trwania V fali COVID-19, co było związane z początkiem rozprzestrzeniania się wariantu Omikron, który charakteryzował się większą zakaźnością od wcześniej powszechnie występujących wariantów. Podobnie jak w przypadku I fali COVID-19 w pewnym stopniu podobny problem występuje przy wydzieleniu VI wzrostu liczby zakażeń SARS-CoV-2. Charakteryzował się on wyraźnie niższymi wartościami dziennych zakażeń w porównaniu do fal od II do V oraz wyraźnym wypłaszczeniem. W jego przypadku podwyższone wartości zakażeń notowano od lipca do października 2022 roku ze szczytowymi wartościami występującymi w sierpniu. Poza pomniejszymi różnicami można przyjąć, że przebiegi krzywych liczby zakażeń SARS-CoV-2 dla województwa dolnośląskiego i Polski były w dużej mierze zbieżne ze sobą. W ujęciu powiatowym najwyższą wartością bezwzględną zakażeń SARS-CoV-2 w przedziale czasowym od 6 marca 2020 r. do 31 grudnia 2022 r. charakteryzował się Wrocław (142 301 zakażeń) zdecydowanie wyróżniając się na tle pozostałych jednostek. Dla drugiego pod tym względem powiatu wrocławskiego odnotowano wartość o ponad 100 000 zakażeń niższą – 35 333. Najmniejsza liczba zakażeń w ujęciu bezwzględnym wystąpiła w powiecie górowskim (4 404) i kamiennogórskim (4 891) nie przekraczając 5 000 zakażeń. Biorąc pod uwagę wartości w ujęciu względnym przedstawiające liczbę zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców można dostrzec pewne przestrzenne prawidłowości w kształtowaniu się tego zjawiska w województwie dolnośląskim. Najwyższe wartości wspomnianego wskaźnika wystąpiły we Wrocławiu (211,0 zakażeń/1000 mieszkańców) oraz powiatach: wrocławskim (197,5), milickim (181,9), strzelińskim (177,1), oławskim (176,0) i bolesławieckim (173,4); (mapa 12). Tylko w wymienionych powyżej jednostkach odnotowano wartości wskaźnika wyższe od średniej wojewódzkiej, która wyniosła 165,2 zakażeń/1000 mieszkańców. Najniższe wartości analizowany wskaźnik przyjął natomiast w powiatach: kamiennogórskim (118,6 zakażeń/1000 mieszkańców), lwóweckim (127,7), karkonoskim (128,1), kłodzkim (128,5), złotoryjskim (128,5) oraz dzierżoniowskim (128,8). Na podstawie powyższego opisu można stwierdzić, że najwyższymi wartościami liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców charakteryzował się w głównej mierze Wrocław oraz obszar w jego pobliżu posiadający silne powiązania społeczno-gospodarcze z nim. Zgrupowanie powiatów o wysokich wartościach wystąpiło także w pasie od powiatu bolesławieckiego na zachodzie po powiat wołowski na wschodzie. Najniższymi wartościami liczby zakażeń na 1000 mieszkańców cechowały się kolei powiaty położone w południowej części regionu. 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 4 000 4 500 5 000 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 4.10 4.11 4.12 zakażenia SARS-CoV-2 2020 2021 2022
27 II. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZE www.umwd.pl l Mapa 12. Potwierdzone przypadki zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego od 6.03.2020 r. do 31.12.2022 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia.
28 II. MONITORING REALIZACJI SRWD 2030 www.umwd.pl l
29 II. MONITORING REALIZACJI SRWD 2030 www.umwd.pl l a potrzeby monitoringu Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030 (SRWD 2030) stworzona została macierz wskaźników ilościowych, odnoszących się do rezultatów realizacji każdego z celów strategicznych SRWD 2030. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030 stanowi zatem doskonałe uzupełnienie dla wskazania najważniejszych wyzwań rozwojowych stojących przed regionem. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na stosunkowo krótki okres obowiązywania Strategii (od 2018 roku) wnioskowanie w zakresie uwidaczniających się tendencji badanych zjawisk ma charakter uproszczony (tabela 1). W ramach realizacji celu 1 „Efektywne wykorzystanie gospodarczego potencjału regionu” większość wskaźników monitorujących cechuje się wzrostem wartości. Szczególnie korzystna sytuacja uwidacznia się pod względem wartości produktu krajowego brutto per capita (wskaźnik 1.1.), liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON (wskaźnik 1.3.), poziomu nakładów na działalność badawczo-rozwojową (wskaźnik 1.4) oraz udziału przedsiębiorstw współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej (1.6.) W odniesieniu do realizacji celu 2 „Poprawa jakości i dostępności usług publicznych” prawie wszystkie wskaźniki monitorujące charakteryzują się korzystnym kierunkiem zmian wartości. Szczególnie dobra sytuacja zaznacza się w obszarze opieki nad dziećmi w żłobkach i przedszkolach (wskaźnik 2.2. i 2.4.), w którym to mierniki osiągnęły wartości docelowe nie tylko dla 2020 roku, ale także dla 2030 roku. Niepokojącym zjawiskiem w ramach analizowanego celu są wahania wartości liczby zgonów niemowląt (wskaźnik 2.6.), który w 2021 roku zanotował znaczny wzrost wartości. Analizując realizację celu 3 „Wzmocnienie regionalnego kapitału ludzkiego i społecznego”, należy stwierdzić, że prawie wszystkie wskaźniki monitorujące wyróżniają się korzystnym trendem zmian wartości. Wyraźne zmiany in plus obserwuje się w zakresie aktywności obywatelskiej (wskaźnik 3.1.), odsetka osób w wieku 25-64 lata uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu (wskaźnik 3.2.), liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych (wskaźnik 3.6.), a także w zakresie aktywizacji ludności w wieku 25-64 lata na rynku pracy (wskaźnik 3.7.). W każdym z wymienionych obszarów wartości wskaźników monitorujących osiągnęły stan docelowy przewidziany dla 2020 roku. Negatywną tendencją charakteryzuje się wskaźnik zdawalności matur (wskaźnik 3.5.), który nadal jest niższy od średniej dla kraju, a ponadto pozostaje niższy od zakładanych wartości dla 2020 i 2030 roku. W ramach realizacji celu 4 „Odpowiedzialne wykorzystanie zasobów i ochrona walorów środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego” większość wskaźników wykazuje pozytywny trend zmian. Korzystna sytuacja występuje m.in. w przypadku wolumenu odpadów komunalnych zebranych selektywnie (wskaźnik 4.5), czy wzrostu udziału energii z odnawialnych źródeł (wskaźnik 4.2.). Korzystnym zjawiskiem, jest również spadek udziału gruntów zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji w powierzchni ogółem (wskaźnik 4.1.). W większości przypadków wartości wskaźników osiągnęły zakładane wartości dla 2020 roku. Odnosząc się do realizacji celu 5 „Wzmocnienie przestrzennej spójności regionu” należy podkreślić, że niemal wszystkie wskaźniki monitorujące cechuje korzystna tendencja zmian ich wartości. W szczególności pozytywne zmiany uwidaczniają się pod względem długości dróg ekspresowych i autostrad (wskaźnik 5.1.), spadku liczby wypadków drogowych (wskaźnik 5.5.), czy liczby miast obsługiwanych regionalnym transportem kolejowym (wskaźnik 5.7.). Ze względu na przedłużającą się sytuację pandemiczną część wskaźników nadal zanotowała wyraźnie niższe wartości względem lat poprzednich, co można zaobserwować w przypadku liczby pasażerów korzystających z transportu kolejowego (wskaźnik 5.3.) oraz pasażerów w transporcie lotniczym (wskaźnik 5.4.). Tabela 1. Macierz wskaźników monitorujących realizację SRWD 2030. Lp. Cel strategiczny Nr wskaźnika Nazwa wskaźnika [jednostka] Źródło Tendencja 2010-2016 Tendencja 2016-2021 (a) Wartości wskaźników w latach 2016 2021 2020* 2030* 1. EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE GOSPODARCZEGO POTENCJAŁU REGIONU 1.1. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca [zł] GUS ▲ ▲ 53 754 76 186 (b) 59 000 75 000 1.2. Relacja skrajnych wartości (liczona jako iloraz maksymalnej i minimalnej wartości) PKB brutto na 1 mieszkańca [zł] w podregionach GUS ▲ ▲ 2,23 - 2,15 2,05 1.3. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności GUS ▲ ▲ 1 244 1 418 1 325 1 500 1.4. Nakłady na B+R w relacji do PKB oraz nakłady przedsiębiorstw na B+R w relacji do PKB GUS ▲ ▲ 0,69 0,46 1,39 0,84 1,10 0,70 2,00 1,80 1.5. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przedsiębiorstwach przemysłowych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem [%] GUS ▲ ▼ 11,05 4,4 12,40 16,00 1.6. Udział przedsiębiorstw przemysłowych/usługowych współpracujących w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw [%] GUS ▼ ▼ ▲ ▲ 6,2 3,3 6,3 3,9 6,4 4,1 7,0 6,0 N
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3