MARZEC 2016 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Załącznik do Uchwały Nr ..................../........./16 Zarządu Województwa Dolnośląskiego z dnia ....................................... 2016 r.
Opracowanie: KO PROJEKTY Katarzyna Chojnacka wraz z zespołem: Michał Jurewicz Adam Beim Agnieszka Guźniczak-Beim Data publikacji: marzec 2016 r. Autorzy zdjęć i rysunków: Filip Basara - okładka opracowania, okładka rozdziału 1, 2, 3 oraz zdjęcie nr 8, 17; Bartosz Skórzewski, stowarzyszenie Rowerowy Szczecin - zdjęcia nr 16, 21, 22, 33, 35, 40, 42, 44, 54; Agnieszka Jurewicz, stowarzyszenie POMBA - zdjęcie nr 5, oraz wszystkie z rozdziału 10 wraz ze schematami; Daniel Chojnacki, stowarzyszenie Miasta dla Rowerów - pozostałe zdjęcia; Piotr Knapiński stowarzyszenie Miasta dla Rowerów - rysunek 2.6 Korekta/konsultacje: Marcin Hyła, Miasta dla Rowewrów Piotr Knapiński, Miasta dla Rowerów Skład: Dorota Sitnik INSTYTUT ROZWOJU TERYTORIALNEGO UL. Świdnicka 12/16 50-068 Wrocław www.irt.wroc.pl tel/fax +48 71 374 95 00 Maciej Zathey - Dyrektor IRT Przemysław Malczewski - Z-ca Dyrektora IRT Aleksandra Sieradzka-Stasiak - Koordynator projektu Dolnośląskiej Polityki Rowerowej
3 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO PRZEDMOWA Rower odgrywa coraz większą rolę w naszym życiu. Zarówno jako środek transportu jak i sposób na spędzanie wolnego czasu. Coraz chętniej korzystają z niego mieszkańcy miast, miasteczek i wsi. Rower stanowi już dziś ważny element systemu transportowego nowoczesnego społeczeństwa. Rozwój ruchu rowerowego w województwie dolnośląskim wymaga w związku z tym wsparcia i koordynacji. Celem działania Zarządu Województwa Dolnośląskiego jest podniesienie bezpieczeństwa, komfortu i atrakcyjności podróży na rowerze odbywanej w różnych celach od rekreacji po dojazdy do pracy. Natomiast Dolny Śląsk ze względu na swoją atrakcyjność krajobrazową i zróżnicowanie terenowe stanowi ogromny potencjał dla rozwoju ruchu rowerowego. Dlatego właśnie oddaję do Państwa użytku Standardy projektowe i wykonawcze dla infrastruktury rowerowej województwa dolnośląskiego. Dzięki nim powstające trasy rowerowe będą czerpały z najlepszych europejskich wzorców, a w konsekwencji lepiej służyły nam i turystom. Powstanie Standardów związane jest z aktywną realizacją Polityki rowerowej województwa dolnośląskiego i dedykowane jest w pierwszym rzędzie wszystkim jednostkom administracji publicznej oraz podmiotom zaangażowanym w tworzenie i rozwój infrastruktury transportu rowerowego na Dolnym Śląsku. Kolejnym wsparciem, nad którym już w tej chwili trwają prace, będzie Koncepcja sieci tras rowerowych w województwie dolnośląskim, a zatem istotne wsparcie planistyczne dla działań prowadzonych na szczeblu lokalnym w województwie dolnośląskim. Wierzę, że rower może przynieść dla naszego województwa i jegomieszkańcówwiele korzyści. Na krótkich dystansach jest najszybszym i niezawodnym środkiem transportu. Zapewnia codzienną dawkę ruchu, dzięki której pracownicy dojeżdżający roweremdo pracy rzadziej chorują oraz nie stoją w korkach. Badania przeprowadzone w Danii potwierdzają, że płyną liczne korzyści finansowe dla miasta oraz samych jeżdżących za każdy przejechany rowerem kilometr. Wynika to z wielu czynników, takich jak budowa infrastruktury, jej utrzymanie, koszty związane z emisją CO2 czy oszczędność związana z ograniczeniem korzystania z samochodu. Wiele regionów europejskich udowodniło, że rower może pełnić ważną rolę transportowo - ekonomiczną. Uważam, że województwo dolnośląskie ma ku temu szczególne uwarunkowania. Jako Marszałek Województwa deklaruję moje osobiste zaangażowanie oraz czynne wsparcie dla rozwoju systemu tras rowerowych na terenie Dolnego Śląska. Cezary Przybylski Marszałek Województwa Dolnośląskiego
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 4 4 SPIS TREŚCI PRZEDMOWA....................................................................................................................................................................................................................................................3 SPIS TREŚCI........................................................................................................................................................................................................................................................4 OPISY ROZDZIAŁÓW......................................................................................................................................................................................................................................6 WSTĘP..................................................................................................................................................................................................................................................................7 PODSTAWOWE DEFINICJE............................................................................................................................................................................................................................8 1. ZASADY STOSOWANIA STANDARDÓW............................................................................................................................................................................................14 1.1 Zakres stosowania Standardów..........................................................................................................................................................................................14 1.2 Proces konsultacyjny projektów infrastrukturalnych.................................................................................................................................................14 1.3 Odstępstwa od Standardów................................................................................................................................................................................................14 2. ZROZUMIEĆ ROWERZYSTĘ...................................................................................................................................................................................................................20 2.1 Pięć podstawowych wymogów bezpiecznej i funkcjonalnej infrastruktury......................................................................................................20 2.2 Wymagania i charakterystyka rowerzysty.......................................................................................................................................................................20 2.3 Podstawowe cechy jazdy na rowerze...............................................................................................................................................................................20 2.4 Wymiary roweru i rowerzysty..............................................................................................................................................................................................22 3. TRASY ROWEROWE - HIERARCHIZACJA, PODSTAWOWEWYMAGANIA, SPOSOBY PROWADZENIA RUCHU ROWEROWEGO...........................................................................................................................................................................26 3.1 Hierarchizacja oraz podstawowe wymagania dla sieci tras rowerowych............................................................................................................26 3.1.1 Główne trasy rowerowe.....................................................................................................................................................................................27 3.1.2 Pozostałe komunikacyjne trasy rowerowe..................................................................................................................................................28 3.1.3 Główne turystyczne trasy rowerowe.............................................................................................................................................................28 3.1.4 Pozostałe turystyczne trasy rowerowe.........................................................................................................................................................29 3.2 Sposoby prowadzenia ruchu rowerowego.....................................................................................................................................................................30 3.2.1 Ruch rowerowy na jezdni na zasadach ogólnych......................................................................................................................................30 3.2.2 Ruch rowerowy w jezdni na pasach ruchu dla rowerów........................................................................................................................30 3.2.3 Ruch rowerowy poza jezdnią na drogach dla rowerów..........................................................................................................................32 3.3 Kryteria doboru infrastruktury rowerowej......................................................................................................................................................................33 4 TRASY ROWEROWE - WYMAGANIA TECHNICZNE.........................................................................................................................................................................37 4.1 Wymagania techniczne dla dróg dla rowerów..............................................................................................................................................................37 4.1.1 Usytuowanie drogi dla rowerów w planie - zalecenia ogólne..............................................................................................................37 4.1.2 Oznakowanie dróg dla rowerów.....................................................................................................................................................................37 4.1.3 Geometria dróg dla rowerów...........................................................................................................................................................................38 4.1.4 Profil podłużny dróg dla rowerów..................................................................................................................................................................39 4.1.5 Szerokości dróg dla rowerów...........................................................................................................................................................................39 4.1.6 Pochylenie poprzeczne oraz usytuowanie drogi dla rowerów względem chodnika i jezdni...................................................40 4.1.7 Skrajnia pozioma i pionowa.............................................................................................................................................................................42 4.1.8 Odległości widoczności dla dróg dla rowerów..........................................................................................................................................42 4.1.9 Konstrukcja dróg dla rowerów.........................................................................................................................................................................42 4.2 Wymagania techniczne dla pasów ruchu dla rowerów..............................................................................................................................................46 4.2.1 Usytuowanie pasa ruchu dla rowerów w planie pomiędzy skrzyżowaniami - zalecenia ogólne............................................46 4.2.2 Oznakowanie pasów ruchu dla rowerów.....................................................................................................................................................46 4.2.3 Szerokość pasów ruchu dla rowerów............................................................................................................................................................47 4.2.4 Profil podłużny pasów ruchu dla rowerów..................................................................................................................................................47 4.2.5 Usytuowanie pasa ruchu dla rowerów na jezdni na odcinkach między skrzyżowaniami..........................................................47 4.2.6 “Konstrukcja” pasów ruchu dla rowerów.....................................................................................................................................................47 4.3 Wymagania techniczne dla kontrapasów.......................................................................................................................................................................48 4.4 Wytyczne dla pasów autobusowo rowerowych oraz torowisk z dopuszczonym ruchem rowerowym...................................................48 4.4.1 Pasy autobusowe z dopuszczonym ruchem rowerowym......................................................................................................................48 4.4.2 Torowiska z dopuszczonym ruchem rowerowym......................................................................................................................................49 4.5 Wytyczne dla jazdy w ruchu ogólnym..............................................................................................................................................................................49 4.5.1 P-27 jako wyznacznik trasy rowerowej........................................................................................................................................................49 4.5.2 Zasady kształtowania stref ruchu uspokojonego przyjaznych rowerzystom.................................................................................49 4.5.3 Podstawowe elementy uspokojenia ruchu.................................................................................................................................................50
5 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 5. SKRZYŻOWANIA, POCZĄTEK I KONIEC DROGI DLA ROWERÓW, ŚLUZY DLA ROWERÓW...............................................................................................55 5.1 Skrzyżowania z pasami ruchu dla rowerów....................................................................................................................................................................55 5.2 Skrzyżowania z drogami dla rowerów..............................................................................................................................................................................57 5.2.1 Skrzyżowania dróg dla rowerów z drogami i jezdniami............................................................................................................................57 5.2.2 Skrzyżowania z liniami kolejowymi ................................................................................................................................................................60 5.3 Początek i koniec drogi lub pasa ruchu dla rowerów oraz ich wzajemne łączenie...........................................................................................60 5.4 Prowadzenie ruchu rowerowego na wprost z pasa do skrętu w prawo...............................................................................................................61 5.5 Ronda...........................................................................................................................................................................................................................................61 5.6 Sygnalizacja świetlna..............................................................................................................................................................................................................62 6. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POZOSTAŁYCH ELEMENTÓW INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ...............................................................................67 6.1 Parkingi i stojaki dla rowerów..............................................................................................................................................................................................67 6.2 Rampy i pochylnie...................................................................................................................................................................................................................70 6.3 Windy............................................................................................................................................................................................................................................70 6.4 Kładki oraz przepusty.............................................................................................................................................................................................................71 6.5 Oświetlenie..................................................................................................................................................................................................................................71 6.7 Estetyka tras rowerowych, roślinność i mała architektura........................................................................................................................................72 6.8 Bezpieczeństwo społeczne...................................................................................................................................................................................................72 6.9 Urządzenia zabezpieczające przed nielegalnym wjazdem samochodów lub ułatwiające poruszanie się na rowerze.....................................................................................................................................................................73 7. OZNAKOWANIE TRAS ROWEROWYCH ORAZ MIEJSCA OBSŁUGI ROWERZYSTÓW...........................................................................................................77 7.1 Oznakowanie tras rowerowych...........................................................................................................................................................................................77 7.2 Miejsca obsługi rowerzystów...............................................................................................................................................................................................78 8. UTRZYMANIE INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ, REMONTY......................................................................................................................................................83 8.1 Utrzymanie infrastruktury rowerowej..............................................................................................................................................................................83 8.2 Remonty dróg dla rowerów, rozwiązania tymczasowe..............................................................................................................................................83 9. INTEGRACJA TRANSPORTU ZBIOROWEGO Z ROWEROWYM...................................................................................................................................................87 9.1 Formy integracji........................................................................................................................................................................................................................87 9.2 Organizacja miejsc do pozostawienia roweru (Bike & Ride).....................................................................................................................................87 9.3 Organizacja przewozu rowerów w transporcie zbiorowym.....................................................................................................................................89 10. STANDARD ZRÓWNOWAŻONYCH TRAS MTB..............................................................................................................................................................................93 10.1 Wprowadzenie........................................................................................................................................................................................................................93 10.2 Co to są zrównoważone trasy kolarstwa górskiego?................................................................................................................................................93 10.3 Lokalizacja zrównoważonych ścieżek dla kolarstwa górskiego............................................................................................................................93 10.4 Parametry projektowe.........................................................................................................................................................................................................93 10.6. Oznakowanie.........................................................................................................................................................................................................................97 10.7. Zarządzanie trasami............................................................................................................................................................................................................98 10.8 Konsultacje i uprawnienia.................................................................................................................................................................................................98 10.9 Polecane wytyczne...............................................................................................................................................................................................................98 ZAŁĄCZNIK A.................................................................................................................................................................................................................................................99 Bibliografia..........................................................................................................................................................................................................................................99 ZAŁĄCZNIK B...............................................................................................................................................................................................................................................100 Spis zdjęć...........................................................................................................................................................................................................................................100 Spis schematów...............................................................................................................................................................................................................................102 Spis tabel...........................................................................................................................................................................................................................................103 ZAŁĄCZNIK C...............................................................................................................................................................................................................................................103 Rysunki techniczne........................................................................................................................................................................................................................103
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 6 6 OPISY ROZDZIAŁÓW 1. ZASADY STOSOWANIA STANDARDÓW ORAZ PROCES KONSULTACYJNY W rozdziale opisano zakres stosowania Standardów oraz procedurę odstępstw. Opisano również proces konsultacyjny. 2. ZROZUMIEĆ ROWERZYSTĘ W rozdziale opisano pięć podstawowych wymogów CROW jakie musi spełniać infrastruktura rowerowa. Wyjaśniono podstawowe uwarunkowania jazdy na rowerze oraz przedstawiono wymagania wynikające z różnego rodzaju rowerów. 3. TRASY ROWEROWE - HIERARCHIZACJA, PODSTAWOWE WYMAGANIA, SPOSOBY PROWADZENIA RUCHU ROWEROWEGO W rozdziale opisano hierarchizację sieci tras rowerowych wraz z wymaganymi parametrami. Opisano stopień separacji ruchu rowerowego od samochodowego oraz związane z tym sposoby prowadzenia tras rowerowych, poczynając od uspokojenia ruchu, poprzez wyznaczanie pasów ruchu dla rowerów, aż po drogi dla rowerów. 4. TRASY ROWEROWE - WYMAGANIA TECHNICZNE W rozdziale opisano szczegółowe parametry techniczne dla wszystkich rodzajów tras rowerowych, w tym między innymi: geometrię, oznakowanie, szerokości, konstrukcje nawierzchni, pochylenia podłużne i poprzeczne. 5. SKRZYŻOWANIA, POCZĄTEK I KONIEC DROGI DLA ROWERÓW, ŚLUZY DLA ROWERÓW W rozdziale opisano rozwiązania na skrzyżowaniach dróg i pasów ruchu dla rowerów z jezdniami ogólnodostępnymi oraz śluzy rowerowe. Przybliżono prowadzenie dróg dla rowerów jako osobny wlot na skrzyżowanie, rozwiązania w rejonie rond oraz rekomendowane zasady w zakresie kształtowania przyjaznych dla ruchu rowerowego sygnalizacji świetlnych. 6. WYMAGANIA TECHNICZNE DLA POZOSTAŁYCH ELEMENTÓW INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ W rozdziale opisano parametry jakie musi spełniać pozostała infrastruktura rowerowa, jak np. stojaki rowerowe, przechowalnie, wiaty rowerowe, boksy, rampy, pochylnie, windy, kładki, przepusty, tunele, oświetlenie, zieleń i mała architektura. 7. OZNAKOWANIE TRAS ROWEROWYCH W rozdziale omówiono stosowanie oznakowania pionowego dla długodystansowych turystycznych tras rowerowych, wytyczne dla znakowania tras miejskich oraz oznakowanie informacyjne dla tras rowerowych. 8. UTRZYMANIE INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ, REMONTY W rozdziale opisano wymogi dotyczące oczyszczania, utrzymania zieleni i odśnieżania infrastruktury rowerowej. Dodatkowo przedstawiono rekomendowane rozwiązania tymczasowe dla tras rowerowych na czas prowadzenia remontów. 9. INTEGRACJA TRANSPORTU ZBIOROWEGO Z ROWEROWYM W rozdziale omówiono formy integracji transportu zbiorowego z rowerowym. Opisano różne rodzaj stacji rowerowych oraz zasady zapewniania przewozu rowerów w środkach komunikacji zbiorowej. 10. STANDARD ZRÓWNOWAŻONYCH TRAS MTB W rozdziale opisano wytyczne dotyczące projektowania, budowy oraz oznakowania tras typu single track. Są one odmienne od wytycznych dla tras komunikacyjnych i turystycznych. ZAŁĄCZNIK A - Bibliografia ZAŁĄCZNIK B - Rysunki ilustrujące podstawowe rozwiązania opisywane w tekście Standardów.
7 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO Standardy projektowe i wykonawcze dla infrastruktury rowerowej województwa dolnośląskiego (zwane dalej Standardami) zawierają warunki techniczne służące planowaniu, projektowaniu, wykonywaniu i utrzymaniu infrastruktury rowerowej na terenie województwa dolnośląskiego. Standardy bazują na przykładach dobrej praktyki oraz analizie problemów, z jakimi spotyka się ruch rowerowy w Polsce. Mają za zadanie uporządkować zarządzanie infrastrukturą rowerową na terenie województwa dolnośląskiego oraz wskazać część gotowych rozwiązań do wykorzystania w pracach projektowych oraz w terenie. Do stosowania Standardów zobowiązuje się Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego oraz wszystkie jednostki organizacyjne województwa. Dla pozostałych jednostek samorządu terytorialnego Standardy powinny służyć jako wytyczne na wszystkich etapach projektowania i wykonywania infrastruktury rowerowej. Standardy stanowią uzupełnienie i doprecyzowanie obowiązujących przepisów wg. stanu na marzec 2016 roku, w szczególności: ▪ ▪ Ustawa Prawo o Ruchu Drogowym (Dz.U.2005.108.908 z późniejszymi zmianami); ▪ ▪ Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (DZ.U.2002.170.1393 z późniejszymi zmianami); ▪ ▪ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (D.U.2003.220.2181 z późniejszymi zmianami); WSTĘP Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 roku w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (D.U.1999.43.430 z późniejszymi zmianami). W Standardach przyjęto, że tekst pisany normalnym drukiem stanowi zapisy podstawowe dokumentu, a nazwy dokumentów oraz komentarze pisane są kursywą. Ilustracje znajdujące się w tekście opisano jako „zdjęcia” lub „schematy”, natomiast schematy z załącznika B opisano jako„rysunki”. W Standardach wykorzystano odpowiednie pojęcia wyrażające stopień obowiązywania poszczególnych ustaleń. należy, nie należy, powinno być, nie powinno być, zobowiązuje się; sformułowania te wyrażają konieczność respektowania danego ustalenia; zaleca się; sformułowanie to wyraża sugestię stosowania danego ustalenia; dopuszcza się; sformułowanie to wyraża możliwość stosowania odstępstw od ustaleń w podanym zakresie, uzasadnionych warunkami projektowania. Standardy projektowe i wykonawcze dla infrastruktury rowerowej województwa dolnośląskiego (zwane dalej Standardami) korzystają ze Standardów projektowych i wykonawczych systemu rowerowego Miasta Szczecin oraz Jelenia Góra na podstawie stosownych licencji a także na doświadczeniach i wiedzy autorów.
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 8 8 PODSTAWOWE DEFINICJE W polskim prawodawstwie funkcjonują różne definicje, które dla porządku przytoczono poniżej. Na potrzeby Standardów podano też nowe definicje wynikające z dobrej praktyki. ▪ ▪ DROGA – wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 1). ▪ ▪ DROGA DLA PIESZYCH I ROWERÓW - wspólna droga dla pieszych i rowerzystów. Może być obowiązkowa dla rowerzystów poprzez oznakowanie znakami C16 z C13 lub nieobowiązkowa poprzez oznakowanie znakami C16 z T22. ▪ ▪ DROGA DLA ROWERÓW – droga lub jej część przeznaczona do ruchu rowerów, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi; droga dla rowerów jest oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 5). ▪ ▪ GŁÓWNA TRASA ROWEROWA - to trasa o funkcji komunikacyjnej lub turystycznej. Obsługuje ruch między większymi miejscowościami, ważnymi generatorami ruchu na terenie województwa, powiązaniami z województwami i krajami sąsiadującymi oraz ważniejszymi generatorami ruchu w skali miast. ▪ ▪ KIERUJĄCY - osoba, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów, także rowerem. ▪ ▪ KONTRAPAS – jednokierunkowy pas ruchu dla rowerów wyznaczony w jezdni ulicy jednokierunkowej po lewej stronie, przeznaczony dla ruchu rowerów w kierunku przeciwnym do obowiązującego pozostałe pojazdy. ▪ ▪ ŁĄCZNIK ROWEROWY – krótki odcinek trasy rowerowej, umożliwiający przejazd rowerem np. przez koniec ulicy bez przejazdu (ślepej) dla samochodów. ▪ ▪ MIEJSCE OBSŁUGI ROWERZYSTÓW (MOR) - wyposażenie rowerowych tras turystycznych. W zależności od lokalnych uwarunkowań może służyć między innymi: odpoczynkowi, konsumpcji, informacji, schronieniu czy awaryjnemu noclegowi. ▪ ▪ OZNAKOWANIE PIONOWE - znaki drogowe w postaci tarcz, tablic z napisami lub symbolami występującymi również w postaci znaków świetlnych. ▪ ▪ OZNAKOWANIE POZIOME - znaki drogowe umieszczone na nawierzchni jezdni, trasy rowerowej w postaci linii, strzałek, napisów i innych symboli. ▪ ▪ PARKING ROWEROWY – miejsce do pozostawiania rowerów wyposażone w stojaki rowerowe. ▪ ▪ PAS RUCHU DLA ROWERÓW – część jezdni przeznaczona do ruchu rowerów w jednym kierunku, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 5a). ▪ ▪ PIESZY – osoba znajdująca się poza pojazdem na drodze i niewykonująca na niej robót; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, a także osobę w wieku do 10 lat, kierującą rowerem pod opieką osoby dorosłej (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 18). ▪ ▪ POJAZD – środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze oraz maszyna lub urządzenie do tego przystosowane (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 31). ▪ ▪ POZOSTAŁE TRASY ROWEROWE – mogą być komunikacyjne oraz turystyczne. Komunikacyjne obsługują ruch między lokalnymi źródłami i celami podróży leżącymi poza zasięgiem głównych tras rowerowych zwiększając przy tym zasięg oddziaływania całej sieci rowerowej. Turystyczne dzielą się na jednodniowe (rekreacyjne) oraz sportowe i wyczynowe. ▪ ▪ PRĘDKOŚĆ MIARODAJNA - jest to parametr odwzorowujący prędkość pojazdóww ruchu swobodnym, służący do ustalania wartości elementów trasy, które ze względu na bezpieczeństwo ruchu powinny być dostosowane do tej prędkości. ▪ ▪ PRZECHOWALNIA ROWEROWA – pomieszczenie lub urządzenie, umożliwiające bezpieczne i wygodne przechowanie roweru. ▪ ▪ PRZEJAZD DLA ROWERZYSTÓW – powierzchnia jezdni lub torowiska przeznaczona do przejeżdżania przez rowerzystów, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 12).
9 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO ▪ ▪ PRZYCZEPKA ROWEROWA – przyczepka jedno lub wielośladowa ciągnięta za rowerem. Może także służyć do przewozu dzieci. ▪ ▪ PUNKTWĘZŁOWY - dodatkowe wyposażenie skrzyżowania turystycznych tras rowerowych bazujące na numerach. ▪ ▪ ROWER – pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tympojazdem; rower może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 47). ▪ ▪ SAMODZIELNA DROGA DLA ROWERÓW – droga dla rowerów wytyczona poza drogami publicznymi, np. prowadzona przez tereny zielone itp. ▪ ▪ „ŚCIEŻKA ROWEROWA” - niewłaściwe określenie drogi dla rowerów. W znowelizowanej w 2011 roku ustawie Prawo o ruchu drogowym nie istnieje taka definicja w związku z czym jej wykorzystywanie nie powinno mieć miejsca. ▪ ▪ SKRZYŻOWANIE TRAS ROWEROWYCH – przecięcie się minimum dwóch tras rowerowych. ▪ ▪ STOJAK ROWEROWY – urządzenie techniczne trwale przytwierdzone do podłoża, umożliwiające oparcie i przymocowanie roweru przez użytkownika przy pomocy własnego zapięcia. ▪ ▪ STREFA PIESZA – obszar wyłączony z ruchu pojazdów silnikowych, przeznaczony do ruchu pieszego często z dopuszczonym ruchem rowerowym. ▪ ▪ ŚLUZA DLA ROWERÓW – część jezdni na wlocie skrzyżowania na całej szerokości jezdni lub wybranego pasa ruchu przeznaczona do zatrzymania rowerów w celu zmiany kierunku jazdy lub ustąpienia pierwszeństwa, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi. (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 5b). ▪ ▪ TRASA ROWEROWA – spójny ciąg różnych rozwiązań technicznych, który obejmuje w szczególności drogi dla rowerów, pasy ruchu dla rowerów, kontrapasy rowerowe, ulice o ruchu uspokojonym, strefy zamieszkania, łączniki rowerowe, drogi niepubliczne o małym natężeniu ruchu. Trasa rowerowa nie musi być drogą dla rowerów w rozumieniu ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, może natomiast obejmować odcinki takich dróg. ▪ ▪ TURYSTYCZNA TRASA ROWEROWA - to trasa służąca innym niż komunikacyjnym celom. Niektóre z tras turystycznych mogą pełnić„przy okazji” również funkcję komunikacyjną. Turystyczne trasy rowerowe dzielą się na jednodniowe (rekreacyjne), wielodniowe (długodystansowe) oraz sportowe (np. single track). ▪ ▪ ULICA PRZYJAZNA DLA ROWERÓW (ULICA O RUCHU USPOKOJONYM) – ulica, w której prędkość miarodajna nie przekracza 30 km/h tzw. strefa „tempo 30”, oznaczona znakiem B-33 lub B-43 z liczbą„30” lub znakiem D-40, wyposażona w rozwiązania techniczne wymuszające ograniczenie prędkości samochodów (progi zwalniające, zwężenia, szykany, małe ronda, kręty tor jazdy, podniesione tarcze skrzyżowań, śluzy dla rowerów). ▪ ▪ USKOK – Za uskok uważa się wszelkie nierówności pionowe lub pochylenia większe niż 15%. ▪ ▪ WĘZEŁ INTEGRACYJNY – miejsce, w którym trasy rowerowe przebiegają w bezpośredniej bliskości przystanków transportu zbiorowego zapewniając jednocześnie możliwość pozostawienia roweru i przesiadkę na transport zbiorowy. ▪ ▪ WÓZEK ROWEROWY – pojazd o szerokości powyżej 0,9 m przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; wózek rowerowy może być wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48 V o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym artykuł 2, punkt 47a). ▪ ▪ WSPÓŁCZYNNIK OPÓŹNIENIA – średni czas, który użytkownik traci oczekując na sygnalizacji świetlnej lub skrzyżowaniach bez pierwszeństwa w stosunku do jazdy tą samą trasą, gdyby ww. ograniczeń nie było. Współczynnik ten wyraża się w dzień powszedni w godzinach popołudniowego szczytu komunikacyjnego na każdym kilometrze trasy, wyrażony w sekundach na kilometr. ▪ ▪ WSPÓŁCZYNNIK WYDŁUŻENIA – stosunek odległości między punktami trasy rowerowej w realnych warunkach do długości toru ruchu użytkownika między tymi punktami w linii prostej (np. 1,3 czyli 300 m wydłużenia na 1000 m trasy), wyrażony wwartościach bezwymiarowych. Współczynnik wydłużenia jest znacznie mniej korzystny w przypadku dalszych odległości, niż tras krótkich, ponieważ bezwzględna długość objazdu jest znacznie większa.
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 10 10
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 1ZASADY STOSOWANIA STANDARDÓW
13 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 14 14 1.1 ZAKRES STOSOWANIA STANDARDÓW Nadzór nad realizacją Warunkiem skutecznego wdrożenia Standardów oraz nadzoru nad ich realizacją jest powołanie: ▪ ▪ osoby reprezentującej w imieniu Marszałka interesy rowerzystów; ▪ ▪ Zespółu ds. rozwoju ruchu rowerowego. Doświadczenia krajowe wskazują, że dla koordynacji tematyki rowerowej wymagane jest powołanie stanowiska lub komórki (zwanej dalej Pełnomocnikiem). Do tego czasu obowiązki związane z nadzorem realizacji Standardów powinien pełnić Instytut Rozwoju Terytorialnego. Jednym z głównych zadań Zespołu ds. rozwoju ruchu rowerowego (zwany dalej Zespołem) będzie badanie zgodności projektów technicznych ze Standardami. Zespołem powinien kierować Pełnomocnik Marszałka ds. rozwoju ruchu rowerowego, który musi współpracować z przedstawicielami wydziałów Urzędu Marszałkowskiego, jednostek organizacyjnych i instytucji mających wpływ na kształtowanie ruchu rowerowego, a także przedstawicielami organizacji pozarządowych działających na rzecz jego rozwoju. Wymagania dla stosowania standardów Standardy obowiązują wszystkie Departamenty Urzędu MarszałkowskiegoWojewództwa Dolnośląskiego, jednostki organizacyjne oraz podmioty działające na ich zlecenie przy opracowywaniu oraz wdrażaniu projektów inwestycji, mających wpływ na ruch rowerowy. Standardy należy umieszczać jako załącznik do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia oraz Programów funkcjonalno - użytkowych. Dodatkowo Standardy należy stosować przy wykonywaniu: ▪ ▪ Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), Programu funkcjonalno - użytkowego, opisu przedmiotu zamówienia jako załącznik do ogłaszanych postępowań przetargowych; ▪ ▪ opracowań studialnych o charakterze strategicznym, np. strategie transportowe, plany rozwoju transportu, strategie i koncepcje rowerowe, plany mobilności aktywnej, strategie rekreacyjne i turystyczne, itp.; ▪ ▪ studiów koncepcyjnych związanych z przebudową układu drogowego; ▪ ▪ studiów wykonalności dotyczących infrastruktury transportowej; ▪ ▪ projektów budowlanych i wykonawczych dotyczących budowy, przebudowy i remontu dróg, ulic, placów i stref ruchu; ▪ ▪ projektów budowlanych i wykonawczych dotyczących budo1. ZASADY STOSOWANIA STANDARDÓW wy, przebudowy i remontu samodzielnych dróg dla rowerów; ▪ ▪ projektów stałej organizacji ruchu; ▪ ▪ projektów budowlanych i wykonawczych obiektów inżynieryjnych: mostów, kładek i tuneli; ▪ ▪ inwestycji związanych z transportem zbiorowym; ▪ ▪ innych inwestycji związanych z ruchem rowerowym (np. parkingi rowerowe); 1.2 PROCES KONSULTACYJNY PROJEKTÓW INFRASTRUKTURALNYCH W celu zapewnienia rozwoju ruchu rowerowego, projekty infrastruktury rowerowej oraz inne, mające wpływ na ruch rowerowy należy poddawać procedurze badania zgodności ze Standardami. W tym celu projekty zakładające prowadzenie trasy rowerowej powinny być udostępniane wszystkim członkom Zespołu w wersji elektronicznej lub wspólnie omawiane na spotkaniach roboczych. Procedura badania zgodności dokumentacji ze Standardami nie będzie trwała dłużej niż dwa tygodnie. Przygotowanie każdej inwestycji opisanej powyżej wymaga od wszystkich jednostek podległych Marszałkowi uzgodnienia, w zakresie prowadzenia ruchu rowerowego, z Pełnomocnikiem, na etapie przygotowania wytycznych przetargowych. Dodatkowo w celu skutecznego wdrożenia Standardów: ▪ ▪ zobowiązuje się jednostki organizacyjne urzędu marszałkowskiego do przekazywania roboczej wersji projektu Pełnomocnikowi w celu wydania opinii; ▪ ▪ zobowiązuje się Pełnomocnika do konsultowania wszystkich dokumentów mających wpływ na ruch rowerowy z Zespołem. ▪ ▪ zaleca się zapewnienie uczestnictwa Zespołu w roboczych spotkaniach Pełnomocnika z jednostkami organizacyjnymi urzędu marszałkowskiego; ▪ ▪ zaleca się weryfikowanie wdrażania niniejszych Standardów poprzez zbieranie opinie i uwag od użytkowników; ▪ ▪ zaleca się opracowanie i wdrożenie systemu zbierania i przetwarzania informacji zwrotnej od użytkowników przy wykorzystaniu publicznie dostępnego portalu internetowego Dolnośląskiej Polityki Rowerowej. Dodatkowo w celu zapewnienia ciągłości połączeń rowerowych trasy rowerowe dochodzące do granicy danej gminy powinny być konsultowane z gminą sąsiadującą. 1.3 ODSTĘPSTWA OD STANDARDÓW Z wieloletniej praktyki stosowania podobnych Standardów w polskich miastach wynika, że zapisy tych dokumentów można stosować w większości inwestycji drogowych. Niemniej jednak czasami
15 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO zachodzi potrzeba odstąpienia od stosowania Standardów. Odstępstwa od niniejszych Standardów są możliwe jedynie w przypadku konkretnych, uzasadnionych przesłanek. Decyzję o wydaniu zezwolenia na odstępstwa od niniejszych Standardów podejmuje Pełnomocnik lub wyznaczona przez Marszałka osoba reprezentująca w imieniu województwa interesy rowerzystów. Odstępstwo rozpatrywane jest na wniosek projektanta. Powinno zawierać uzasadnienie wraz z propozycją projektową. Ewentualne odstępstwa od Standardów powinny być konsultowane z Zespołem. ZDJĘCIE 1. Polska, Wrocław. Praca nad projektem Rady ds. rozwoju ruchu rowerowego.
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 16 16
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2ZROZUMIEĆ ROWERZYSTĘ
19 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO
STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 20 20 2.1 PIĘĆ PODSTAWOWYCHWYMOGÓW BEZPIECZNEJ I FUNKCJONALNEJ INFRASTRUKTURY Dla kształtowania infrastruktury rowerowej na terenie województwa dolnośląskiego rekomenduje się stosowanie holenderskiej metodologii tzw. pięciu wymogów organizacji standaryzacyjnej C.R.O.W (www.crow.nl) opublikowanej w podręczniku projektowania przyjaznej dla roweru infrastruktury Design manual for bicykle traffic, C.R.O.W, 2007. 5 wymogów infrastruktury przyjaznej użytkownikom: ▪ ▪ spójność - 100% źródeł i celów podroży powinno być dostępnych na rowerze; ▪ ▪ bezpośredniość - trasy rowerowe powinny oferować najkrótsze połączenia; ▪ ▪ bezpieczeństwo - infrastruktura rowerowa powinna minimalizować liczbę punktów kolizji z innymi pojazdami i pieszymi, zapewniać dobrą widoczność oraz separować lub integrować ruch rowerowy z kołowym w zależności od prędkości i natężenia; ▪ ▪ wygoda - infrastruktura rowerowa powinna ograniczać straty energii, minimalizować liczbę zatrzymań i pochylenia podłużne oraz zapewniać wysoką równość nawierzchni; ▪ ▪ atrakcyjność - trasa rowerowa musi być czytelna oraz bezpieczna w odczuciu osobistym i społecznym; O funkcjonalności decyduje spełnienie wszystkich pięciu wymogów. Niezachowanie nawet jednego z nich może skutkować ograniczoną funkcjonalnością danej trasy, a co za tym idzie, jej mniejszą popularnością. 2.2 WYMAGANIA I CHARAKTERYSTYKA ROWERZYSTY Rowerzysta jadąc na rowerze musi napędzać rower, utrzymywać równowagę, kierować, obserwować innych uczestników ruchu oraz nawierzchnię drogi, po której jedzie. Rowerzyści posiadają różne doświadczenie i umiejętności w jeździe na rowerze. Po drogach poruszają się zarówno zawodowi kolarze, mało doświadczeni rowerzyści rzadko korzystający z roweru, osoby starsze jak i dzieci uczące się jazdy na rowerze. Rowerzysta może poruszać się z prędkością wyższą niż 30 km/h, jechać na miejskim rowerze bez amortyzatorów, z zamontowanym koszykiem lub sakwami. Korzysta z infrastruktury rowerowej przez okrągły rok i w każdą pogodę. Istnieje szereg niestandardowych rowerów o różnej konstrukcji i przeznaczeniu. Projektując infrastrukturę dla rowerzystów należy projektować ją zgodnie z niniejszym Standardami, które zapewniają możliwość poruszania się zarówno typowych jak i nie2. ZROZUMIEĆ ROWERZYSTĘ standardowych rowerów. Wyjątkiem są wózki rowerowe czyli pojazdy napędzane siłą mięśni o szerokości większej niż 0,9 m, które poruszają się w przestrzeni przeznaczonej dla samochodów. Do podstawowych rowerów niestandardowych można zaliczyć: ▪ ▪ dziecięce rowery holowane za rowerem rodzica na dyszlu, ▪ ▪ rowery trzykołowe pomocne w poruszaniu się osobom niepełnosprawnym, ▪ ▪ tandemy, ▪ ▪ rowery poziome napędzane nogami bądź rękoma, ▪ ▪ rowery cargo. Typowe, wymagane prawem, oświetlenie roweru nie oświetla drogi a jedynie sygnalizuje obecność rowerzysty innym użytkownikom dróg (światła pozycyjne). Między innymi z tego powodu warto analizować odpowiednią widoczność w ciągu tras rowerowych po zmroku. Prędkość i przyśpieszenie roweru są limitowane siłą ludzkich mięśni stąd też rower jako pojazd powinien być uważany za powolny środek transportu, którego nie należy dodatkowo spowalniać np. przez elementy uspokojenia ruchu. 2.3 PODSTAWOWE CECHY JAZDY NA ROWERZE Jazdę na rowerze można porównać do jazdy małym samochodem. Dodatkowo ze względu na inny charakter pojazdu należy pamiętać o poniższych cechach. Należy pamiętać, że rower nigdy nie porusza się po linii prostej. Ze względu na trwałą, konstrukcyjną niestabilność roweru a także nierówności nawierzchni czy silny wiatr, rowerzysta nieustannie balansuje, poruszając się w pasie o szerokości zależnej od wielu czynników. Pokonując łuki, rowerzysta pochyla się aby równoważyć siłę odśrodkową zgodnie ze schematem nr 1. Jadąc pod górę często balansuje ciałem stając na pedałach. SCHEMAT 1. Rowerzysta pochyla się na zakręcie.
21 STANDARDY PROJEKTOWE I WYKONAWCZE DLA INFRASTRUKTURY ROWEROWEJ DLA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO CECHA OPIS WSKAZANIA DLA PROJEKTANTA Napędzany siłą mięśni Niestabilny Brak strefy zgniotu Sztywne zawieszenie Zmienne warunki atmosferyczne Pochyla się na zakrętach Aspekt społeczny Osoba jadąca rowerem dąży do minimalizacji wydatkowanej energii. Równowagę rowerzysty może zaburzyć boczny wiatr, śliska nawierzchnia, turbulencje powodowane przez przejeżdżające duże samochody, wyboje, wystające krawężniki, dziury w drodze oraz zbyt mała prędkość roweru. Rowerzysta nie ma karoserii, która chroni kierowcę w trakcie wypadku. Wiele osób korzysta z roweru bez amortyzacji. Rowerzysta jest narażony na deszcz i wiatr. Aby zachować stabliność skręcający rowerzysta pochyla się do wewnętrznej części łuku. Dwóch rowerzystów powinno mieć możliwość jazdy obok siebie (np. eskortowanie dziecka, rozmowa czy trening kolarski). • ograniczanie ilości zatrzymań • stosowanie gładkich nawierzchni • stosowanie gładkich nawierzchni, • odsuwanie dwukierunkowych dróg dla rowerów od jezdni • odseparowanie ruchu rowerowego przy wyższych prędkościach od innych pojazdów • stosowanie gładkich nawierzchni • izolacja od deszczu i wiatru poprzez sadzenie obustronnych szpalerów drzew • izolacja od wody z jezdni poprzez nasadzenia żywopłotów (niezbędne zapewnienie widoczności) • poszerzanie dróg dla rowerów po wewnętrznej stronie łuku • brak lokalizowania elementów infrastruktury technicznej po wewnętrznej stronie łuku • stosowanie dla dróg dla rowerów szerokości większych niż minimalne wskazane w przepisach. TAB 1.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3