#EcoLogic 1 Spis treści 1. EcoLogic – Study Trails ................................................................................................................. 2 2. Polityka europejska w zakresie gospodarki odpadami .................................................................. 3 3. Trendy i stosowane rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami w Unii Europejskiej ................. 4 4. Gospodarka odpadami w Polsce .................................................................................................. 5 5. Gospodarka odpadami na Dolnym Śląsku .................................................................................... 9 6. Przykłady rozwiązań z zakresu gospodarki odpadami ................................................................. 14 6.1 Szwecja - SYSAV (Malmö) ....................................................................................................... 14 6.2 Belgia - ISVAG (Antwerpia) ...................................................................................................... 22 6.3 Włochy - REA Dalmine (Bergamo) ........................................................................................... 29 6.4 Włochy – A2A (Brescia) ........................................................................................................... 34 6.5 Niderlandy – HVC (Alkmaar) ................................................................................................... 38 7. Rekomendacje i wnioski ............................................................................................................. 45
2 #EcoLogic 1. EcoLogic – Study Trails1 Projekt polegał na organizacji wizyt studyjnych w zakładach przetwarzania odpadów (np. termicznych, biologicznych) zlokalizowanych w Belgii, Szwecji, Niderlandach i we Włoszech. Celem projektu było poszerzenie wiedzy i promocja ekologicznych rozwiązań z zakresu segregacji, recyklingu i utylizacji odpadów, stosowanych w regionach Unii Europejskiej oraz edukacja w zakresie bezpieczeństwa i innowacyjności tego typu rozwiązań. W ramach projektu zaplanowane zostały następujące wizyty studyjne: 1) Rea Dalmine S.p.A oraz A2A Ambiente S.p.A. we Włoszech, 2) Sysav Industri AB w Szwecji, 3) Isvag Antwerpen w Belgii, 4) HVC - Afvalenergie w Niderlandach. Uczestnikami wyjazdów byli samorządowcy z rejonu Dolnego Śląska oraz przedstawiciele ich jednostek organizacyjnych specjalizujących się w tematyce ochrony środowiska. Rysunek 1. Lokalizacja zakładów termicznego przetwarzania odpadów – wizyty studyjne w ramach projektu EcoLogic [2023] Źródło: opracowanie IRT 1 https://umwd.dolnyslask.pl/urzad/wspolpraca-z-zagranica/ecologic-study-trails/
#EcoLogic 3 2. Polityka europejska w zakresie gospodarki odpadami Unii Europejskiej zależy przede wszystkim na przeciwdziałaniu powstawania odpadów oraz ponownemu wykorzystaniu produktów. W przypadku gdy nie jest to możliwe, preferowany jest recykling (w tym kompostowanie), a następnie wykorzystanie odpadów do produkcji energii. Najbardziej szkodliwą opcją dla środowiska i zdrowia ludzi jest składowanie odpadów. Odpady komunalne stanowią 27% wszystkich odpadów wytwarzanych w UE. Kraje UE prowadzą własną gospodarkę odpadami, jak również wywożą część swoich odpadów poza granice kraju. W 2021 r. wywóz odpadów z UE do krajów spoza UE wyniósł 33 mln ton. To o 77% więcej niż w 2004 roku. Większość odpadów wywożonych poza UE to złom metali żelaznych i nieżelaznych oraz odpady papierowe, plastikowe, tekstylne i szklane. Wywożony złom metali żelaznych i odpady szklane z UE trafiają głównie do krajów członkowskich Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), podczas gdy złom metali nieżelaznych, odpady papierowe, odpady z tworzyw sztucznych i odpady tekstylne trafiają głównie do krajów niebędących członkami OECD. Źródło: Zarządzanie odpadami w UE: Fakty i liczby (infografika), Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlament Europejski & Rzecznik Prasowy: Jaume Duch Guillot
4 #EcoLogic 3. Trendy i stosowane rozwiązania w zakresie gospodarki odpadami w Unii Europejskiej2 W Unii Europejskiej 49,6% wszystkich odpadów komunalnych (2021 r.) poddawanych jest recyklingowi lub kompostowaniu. Celem krajów UE do 2030 r. jest osiągnięcie ponownego wykorzystania i recyklingu odpadów komunalnych na poziomie 60%. Zgodnie z unijną dyrektywą w sprawie składowania odpadów, do 2035 r. kraje UE muszą ograniczyć ilość odpadów komunalnych wysyłanych na składowiska do 10% (lub mniej) ogółu wytwarzanych odpadów komunalnych. W październiku 2022 r. Parlament Europejski zatwierdził zmianę przepisów dotyczących trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) dla zmniejszenia ilości niebezpiecznych chemikaliów w odpadach i procesach produkcyjnych. Nowe przepisy wprowadzą bardziej rygorystyczne limity, zabronią stosowania niektórych chemikaliów i zapobiegną recyklingowi zanieczyszczeń. W lutym 2021 r. posłowie PE zagłosowali nad nowym planem działania UE dot. gospodarki o obiegu zamkniętym, domagając się podjęcia dodatkowych środków w celu osiągnięcia gospodarki neutralnej pod względem emisji dwutlenku węgla, zrównoważonej środowiskowo, wolnej od toksyn i o całkowicie zamkniętym obiegu do 2050 r., w tym bardziej rygorystycznych przepisów dotyczących recyklingu oraz ustanowienia wiążących celów do 2030 r. w zakresie wykorzystania i konsumpcji materiałów. W listopadzie 2022 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt nowych unijnych przepisów dotyczących opakowań. Zawiera on propozycje ulepszenia projektowania opakowań, takie jak jasne oznakowanie, aby wspierać ponowne użycie i recykling. Wzywa również do przejścia na tworzywa sztuczne biopochodne, biodegradowalne i kompostowalne. 2 Źródło: Zarządzanie odpadami w UE: Fakty i liczby (infografika), Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlament Europejski & Rzecznik Prasowy: Jaume Duch Guillot Źródło: Zarządzanie odpadami w UE: Fakty i liczby (infografika), Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Parlament Europejski & Rzecznik Prasowy: Jaume Duch Guillot
#EcoLogic 5 4. Gospodarka odpadami w Polsce Na terenie Polski funkcjonuje 9 instalacji termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Spalarnie odpadów komunalnych w 2020 roku w procesach R1 (wykorzystanie głównie jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii) odzyskały łącznie 5 528 720 GJ energii. Największą odzyskaną ilość energii wykazała instalacja w Krakowie (1 394 822 GJ), instalacje w Szczecinie, Bydgoszczy i Poznaniu odzyskały średnio ok. 800 000 GJ energii. Największą efektywność energetyczną, wyrażoną ilością odzyskanej energii z 1 Mg przekształconych odpadów, odnotowano dla instalacji w Koninie. Najniższą, na poziomie ok. 3,5 GJ/Mg wykazały instalacje w Poznaniu i Rzeszowie.3 Rysunek 2. Lista istniejących i planowanych zakładów termicznego przekształcania odpadów w Polsce Źródło: opracowanie IRT na podstawie informacji z https://wysokienapiecie.pl 3 Źródło: Raport „Termiczne przekształcanie odpadów komunalnych w Polsce w roku 2020 – dane BDO”, dr inż. Beata Waszczyłko-Miłkowska, dr inż. Jolanta Kamińska-Borak, luty 2021
6 #EcoLogic Źródło: Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587 ze zm.) Polityka i obowiązujące przepisy w zakresie gospodarki odpadami w Polsce Prowadzenie polityki w zakresie gospodarki odpadami w Polsce opiera się przede wszystkim na planach gospodarki odpadami, które zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587 ze zm.), opracowuje się na poziomie krajowym i wojewódzkim. Służą one: − osiągnięciu celów założonych w polityce ochrony środowiska, − oddzieleniu tendencji wzrostu ilości wytwarzanych odpadów i ich wpływu na środowisko od tendencji wzrostu gospodarczego kraju, − wdrażaniu hierarchii sposobów postępowania z odpadami oraz zasady samowystarczalności i bliskości, − utworzenia i utrzymania w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniających wymagania ochrony środowiska. System gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce jest oparty na zasadach określonych w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2022 r. poz. 2519, ze zm.). Zgodnie z jej zapisami główną rolę w tym zakresie odgrywają gminy, w tym: − zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, − organizują i sprawują kontrolę nad systemem gospodarowania odpadami na swoim terenie, − są odpowiedzialne za osiąganie określonych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Ww. przepisy określają również sposoby postępowania z niesegregowanymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi oraz pozostałościami z przetwarzania tych odpadów lub z sortowania odpadów komunalnych, które są przeznaczone do składowania. Odpady te są przede wszystkim przekazywane do zagospodarowania w instalacjach komunalnych (zapewniających mechaniczno-biologiczne przetwarzanie oraz składowanie odpadów), ale przepisy dopuszczają także przekazywanie niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych do termicznego przekształcania, jeżeli gmina, z której są odbierane te odpady, prowadzi selektywne zbieranie odpadów. Spalarnia odpadów rozumie się przez to zakład lub jego część przeznaczone do termicznego przekształcania odpadów z odzyskiem lub bez odzysku wytwarzanej energii cieplnej, obejmujące instalacje i urządzenia służące do prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów wraz z oczyszczaniem gazów odlotowych i wprowadzaniem ich do powietrza, kontrolą, sterowaniem i monitorowaniem procesów oraz instalacjami związanymi z przyjmowaniem, wstępnym przetwarzaniem i magazynowaniem odpadów dostarczonych do termicznego przekształcania oraz instalacjami związanymi z magazynowaniem i przetwarzaniem substancji otrzymanych w wyniku spalania i oczyszczania gazów odlotowych; jeżeli współspalanie odpadów odbywa się w taki sposób, że głównym celem tej instalacji nie jest wytwarzanie energii ani wytwarzanie produktów materialnych, tylko termiczne przekształcenie odpadów, wówczas instalacja ta uważana jest za spalarnię odpadów; Współspalarnia odpadów rozumie się przez to zakład lub jego część, których głównym przedmiotem działalności jest wytwarzanie energii lub produktów, w których wraz z paliwami są przekształcane termicznie odpady w celu odzyskania zawartej w nich energii lub w celu ich unieszkodliwiania, obejmujące instalacje i urządzenia służące do prowadzenia procesu termicznego przekształcania wraz z oczyszczaniem gazów odlotowych i wprowadzaniem ich do atmosfery, kontrolą, sterowaniem i monitorowaniem procesów, instalacjami związanymi z przyjmowaniem, wstępnym przetwarzaniem i magazynowaniem odpadów dostarczonych do termicznego przekształcania oraz instalacjami związanymi z magazynowaniem i przetwarzaniem substancji otrzymanych w wyniku spalania i oczyszczania gazów odlotowych;
#EcoLogic 7 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 20284 (KPGO 2028) Dokument został opracowany na podstawie hierarchii sposobów postępowania z odpadami oraz celów określonych w dyrektywach Parlamentu Europejskiego w zakresie ciągłego ulepszania zasad gospodarki odpadami, z uwzględnieniem cyklu życia produktu, w celu prowadzenia gospodarki o obiegu zamkniętym. Przepisy UE i krajowe wprowadziły następującą hierarchię sposobów postępowania z odpadami: 1. zapobieganie powstawaniu odpadów, 2. przygotowanie do ponownego użycia, 3. recykling, 4. inne procesy odzysku, 5. unieszkodliwianie. Najbardziej preferowane w hierarchii jest przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odpadów, a odradzane – unieszkodliwianie. KPGO 2028 zawiera m.in.: − analizę aktualnego stanu gospodarki odpadami w kraju, z uwzględnieniem transgranicznego przemieszczania odpadów, − prognozę zmian w zakresie gospodarki odpadami w perspektywie do 2040 r., w tym zmian wynikających z przyczyn demograficznych i gospodarczych, − cele oraz kierunki działań w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz kształtowania systemu gospodarki odpadami, − Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, Z zapisów zawartych w KPGO 2028 wynika, że procentowy udział zagospodarowania odpadów pochodzących z przetwarzania odpadów komunalnych w procesach termicznego przekształcania odpadów będzie zmienny w czasie i w przypadku zwiększania poziomów recyklingu będzie ulegał obniżeniu. Przyjęte cele wskazane w dokumencie to m.in.: − wdrażanie zapobiegania powstawaniu odpadów (ZPO) oraz zmniejszenie ilości powstających odpadów, − zwiększanie świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat ZPO, ze szczególnym uwzględnieniem ZPO żywności oraz postepowania z odpadami, w tym w zakresie selektywnego zbierania odpadów oraz zagrożeń związanych z nielegalnym postępowaniem z odpadami, − wspieranie działań w zakresie ponownego użycia produktu, − dążenie do 55% dla 2025 r., 60% dla 2030 r. i 65% dla 2035 r. poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych; − zmniejszenie udziału niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych w strumieniu odbieranych i zbieranych odpadów; − minimalizacja składowanych odpadów do poziomu 30% w 2025 r., 20% w 2030 r. i 10% w 2035 r.; 4 Krajowy plan gospodarki odpadami 2028, przyjęty uchwałą nr 96 Rady Ministrów z dnia 12 czerwca 2023 r. (Monitor Polski z dnia 12 lipca 2023 r., poz. 702) Rysunek 3. Sposoby postępowania z odpadami INNE PROCESY ODZYSKU RECYKLING PRZYGOTOWANIE DO PONOWNEGO UŻYCIA ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADOW UNIESZKODLIWIANIE
8 #EcoLogic − zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska – nie więcej niż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r; − zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku; − ograniczenie powstawania tzw. dzikich wysypisk. Przyjęte w dokumencie kierunki działań, służące realizacji ww. celów KPGO 2028, w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów oraz kształtowania systemu gospodarki odpadami, to m.in. zmniejszenie ilości kierowanych do składowania odpadów komunalnych oraz pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych, które nie nadają się do przygotowania do ponownego użycia lub recyklingu, przez zagospodarowanie tych odpadów zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami w innych procesach odzysku, w tym przez termiczne przekształcanie z odzyskiem energii. W KPGO 2028 określa się również kierunki działań w zakresie odpadów z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy, w tym odpadów z procesów termicznych, dla których wskazuje się konieczność zwiększania stopnia odzysku z procesów termicznych oraz dalszego ograniczania ilości odpadów unieszkodliwianych przez składowanie. W harmonogramie rekomendowanych w KPGO 2028 działań ujęto ponadto monitorowanie zmian w strumieniu odpadów komunalnych (w zakresie osiągania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, dostępności strumienia do termicznego przekształcania i poziomu składowania), jako zadanie ministra właściwego do spraw klimatu.
#EcoLogic 9 5. Gospodarka odpadami na Dolnym Śląsku Odpady stanowią jeden z głównych problemów środowiskowych, który powinien być ograniczany przy pomocy uregulowanej odpowiednimi przepisami hierarchii postępowania z odpadami, gdzie według obowiązujących zasad należy przede wszystkim zapobiegać powstawaniu odpadów, a następnie kolejno: przygotować do ponownego użycia, poddać recyklingowi lub innym procesom odzysku, a ostatecznie – unieszkodliwić. W województwie dolnośląskim aktualnie funkcjonuje 17 instalacji komunalnych do mechaniczno-biologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz 16 instalacji komunalnych do składowania odpadów powstających w procesie mechanicznobiologicznego przetwarzania niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych. Rysunek 5. Masa wytworzonych odpadów komunalnych przez 1 mieszkańca w województwie dolnośląskim [2022]. Źródło: opracowanie IRT na podstawie danych GUS. Według danych GUS masa wytworzonych odpadów komunalnych przez jednego mieszkańca Dolnego Śląska w latach 2016-2022 wzrosła o 17% (z 361 kg w 2016 r. do 422 kg w 2022 r.) i jednocześnie była to najwyższa wartość w porównaniu z innymi województwami, przy średniej dla Polski wynoszącej 355 kg. Wśród dolnośląskich powiatów największą masę wytworzonych odpadów komunalnych przez jednego mieszkańca odnotowano w powiecie m. Wrocław, natomiast wśród gmin najbardziej wyróżniała się gmina Karpacz, gdzie masa wytworzonych odpadów komunalnych przez jednego mieszkańca wynosiła 1 215 kg.
10 #EcoLogic Rysunek 61. Ilość odpadów zmieszanych na jednego mieszkańca [2022]. Źródło: opracowanie IRT na podstawie danych GUS. Wykres 1. Ilość odpadów zmieszanych na jednego mieszkańca w latach 2017 – 2022 [kg]. Źródło: opracowanie IRT na podstawie danych GUS. W 2022 roku Dolny Śląsk znajdował się na 2. miejscu wśród województw z największą ilością zmieszanych odpadów zebranych w ciągu roku ogółem na jednego mieszkańca. W latach 2016-2022 wartość ta nieznacznie zmniejszyła się o 6,8% (z 284,4 kg w 2016 r. do 265,1 kg w 2022 r.), natomiast największy spadek o 34% wystąpił w powiecie ząbkowickim. Wobec utrzymującego się wysokiego poziomu ilości powstających odpadów istotne znaczenie odgrywa ich selektywne zbieranie, którego celem jest osiągnięcie jak najwyższego poziomu recyklingu i umożliwienie ponownego użycia jak największej części odpadów. W województwie dolnośląskim odpady zebrane selektywnie w relacji do ogółu odpadów stanowiły w 2016 roku 21,3%, natomiast w 2022 roku już 37,2%, co świadczy o dobrej tendencji, niestety jeszcze poniżej średniej dla kraju (39,9%). We wszystkich powiatach Dolnego Śląska w latach 2017-2022 nastąpił wzrost udziału odpadów zebranych selektywnie, a największa zmiana (o 30 p.p.) nastąpiła w powiatach: ząbkowickim i oławskim. 290,2 298,2 293,2 263,0 278,9 265,1 2017 2018 2019 2020 2021 2022
#EcoLogic 11 Dane GUS przedstawiają również informacje na temat liczby dzikich wysypisk (tj. miejsc nieprzeznaczonych do składowania odpadów, na których porzucane są odpady komunalne) znajdujących się na terenie poszczególnych gmin województwa dolnośląskiego. Na terenie województwa w 2022 roku zlokalizowanych było 297 takich wysypisk, co stanowiło 31% wzrost w stosunku do 2016 roku. Najwięcej dzikich wysypisk zlokalizowanych było w powiecie zgorzeleckim (70 szt.). Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Dla Województwa Dolnośląskiego (WPGO WD) Obowiązujący WPGO WD na lata 2016-20225 podlega obecnie aktualizacji. W projekcie WPGO WD 20232028 z perspektywą do 2032 r. (ponowne konsultacje społeczne przeprowadzone w sierpniu/wrześniu 2023 r.) uwzględnia się m.in.: − analizę aktualnego stanu i prognozowanych zmian w dziedzinie gospodarki odpadami na terenie województwa, − wyznaczenie strategicznych celów i kierunków działań związanych z zapobieganiem powstawaniu odpadów oraz z kształtowaniem systemu gospodarki odpadami, − wskazanie miejsc spełniających warunki magazynowania zatrzymanych transportów odpadów, a także instalacji komunalnych funkcjonujących na obszarze województwa oraz plan zamykania instalacji niespełniających wymagań ochrony środowiska. Integralną częścią wojewódzkiego planu gospodarki odpadami jest plan inwestycyjny, określający niezbędną infrastrukturę dotyczącą odpadów komunalnych wraz z mocami przerobowymi, służącą zapobieganiu powstawania tych odpadów oraz gospodarowaniu nimi. Wszystkie cele określone w projekcie WPGO WD 2023-2028 z perspektywą do 2032 r. są spójne z celami zawartymi w KPGO 2028. Z informacji zawartych w ww. projekcie WPGO WD 2023-2028 wynika, że na terenie województwa dolnośląskiego nie funkcjonują instalacje do termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Przeprowadzona w projekcie dokumentu ocena inwestycji i środków finansowych służących zaspokojeniu potrzeb wskazuje jednak, że coraz częściej jednostki samorządu terytorialnego na terenie województwa podejmują dyskusje na temat inwestycji pozwalających na termiczne przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów. Proponowane w projekcie WPGO WD 2023-2028 rozwiązania – kierunki działań, w obszarze odpadów komunalnych, w tym ulegających biodegradacji, opierają się m.in na zmniejszeniu ilości kierowanych do składowania odpadów komunalnych nienadających się do przygotowania do ponownego użycia lub recyklingu, poprzez zagospodarowanie tych odpadów w procesach termicznego przekształcania z odzyskiem energii. Natomiast w odniesieniu do odpadów pochodzących z procesów termicznych przyjęto zwiększanie stopnia ich odzysku oraz dalszego ograniczania ilości tych odpadów, unieszkodliwianych przez składowanie. Projekt WPGO WD 2023-2028 określa również kryteria lokalizacji przyszłych instalacji, w tym: − uwzględnianie długoterminowego charakteru inwestycji w obszarze gospodarki odpadami oraz przeprowadzenia głębokiej analizy ekonomiczno-środowiskowej, − podejmowanie decyzji w oparciu o pogłębioną ocenę, która uwzględnia charakter, skalę oraz obecne warunki środowiskowe, a także biorąc pod uwagę przewidywane zmiany mogące mieć wpływ na sens realizacji inwestycji, − uwzględnianie kryterium społecznego, określającego zapotrzebowanie lokalnego społeczeństwa na daną inwestycję i ryzyko wystąpienia oporu społecznego, 5 Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2016-2022 uchwalony przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego uchwałą Nr XLIII/1450/17 dnia 21 grudnia 2017 r.
12 #EcoLogic − analizowanie lokalnych warunków prawnych, w szczególności zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, co jest szczególnie istotne w przypadku lokalizacji inwestycji, które wywołują kontrowersje wśród lokalnej społeczności (np. budowa instalacji do termicznego przekształcania odpadów, składowiska odpadów). W projekcie WPGO WD 2023-2028 wskazano inwestycje dotyczące instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych i odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych, zgłoszone do ww. Planu inwestycyjnego. W perspektywie do 2032 r. zaplanowano budowę 8 instalacji6, których łączna planowana moc przerobowa to 832 000 Mg/rok. Należy dodać, że są to inwestycje, których realizacja będzie uzależniona od zapotrzebowania na dany typ instalacji, decyzje administracyjne czy też wysokość kosztów związanych z budową inwestycji. Dla porównania, w Planie inwestycyjnym będącym załącznikiem do aktualizowanego WPGO WD 20162022 zaplanowano 6 instalacji do termicznego przekształcania odpadów o łącznej sumie planowanych mocy przerobowych wynoszących 301 400 Mg/rok. W ciągu całego okresu obowiązywania WPGO WD 2016-2022 nie powstała żadna z planowanych inwestycji. Rysunek 4. Planowane nowe instalacje do termicznego przekształcania odpadów komunalnych. źródło: projekt WPGO WD 2023-2028 z perspektywą do 2032 r. Z informacji zawartych w projekcie dokumentu wynika również, że zgodnie z danymi z IOŚ-PIB pozostałości po sortowaniu niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych wynoszą aż 93%. Przyjmując 6 Dotyczy odpadów komunalnych, które nie zostały zebrane selektywnie, frakcji energetycznej wytworzonej w instalacji do mechanicznobiologicznego lub mechanicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz paliwa alternatywnego wytwarzanego z udziałem odpadów komunalnych
#EcoLogic 13 masę niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych, która została wytworzona w 2021 roku na terenie województwa dolnośląskiego oznacza to potrzebę zagospodarowania ok. 745 573 Mg pozostałości po sortowaniu odpadów. Pozostałości po przetwarzaniu mogą zostać praktycznie poddane dwóm sposobom zagospodarowania: termicznemu przekształceniu lub składowaniu, przy czym obecnie składowiska zlokalizowane na terenie Dolnego Śląska posiadają 6 346 009,360 m3 wolnej pojemności co oznacza, że składowiska są zapełnione w ok. 63%. Analiza potrzeb dla planowanych inwestycji, przy wspomnianym braku funkcjonującej instalacji do termicznego przekształcania odpadów na terenie województwa dolnośląskiego, wskazuje że właściwie wszystkie pozostałości z przetwarzania odpadów powinny być składowane (przy założeniu braku zagospodarowania odpadów poza granicami województwa). W projekcie WPGO WD 2023-2028 podkreśla się, że termiczne procesy przekształcania odpadów umożliwiają odzysk energii, co ma istotne znaczenie ze względu na wzrost cen energii pochodzącej z konwencjonalnych źródeł, a ponadto skutkuje zmniejszeniem objętości odpadów, przy czym pozostałości po procesach termicznych mają wielokrotnie mniejszą objętość niż odpady przed takim procesem przekształcania. Należy mieć na uwadze, że na obecnym etapie rozwoju gospodarki odpadami, rezygnacja z termicznego przekształcania odpadów oznacza zgodę na ich składowanie. Minimalizacja termicznego przekształcania odpadów powinna dotyczyć wyłącznie odpadów, których recykling jest możliwy. Dążenie do całkowitej eliminacji procesów tego typu z gospodarki odpadowej może negatywnie wpłynąć na osiąganie celów. Według zapisów projektu WPGO WD 2023-2028 termiczne przekształcanie odpadów to jeden ze sposobów, który wpisuje się w wytyczne GOZ, a współczesne spalarnie mają za zadanie domknięcie gospodarki cyrkularnej. Strategia Energetyczna Dolnego Śląska – kierunki wsparcia sektora energetycznego Należy dodać, że w przyjętej przez Zarząd Województwa Dolnośląskiego Uchwałą Nr 6053/VI/22 w dniu 25 października 2022 r. „Strategii Energetycznej Dolnego Śląska – kierunkach wsparcia sektora energetycznego” wskazuje się również szansę w uzyskiwaniu energii elektrycznej, cieplnej i biogazu z odpadów, w tym odpadów komunalnych. Podkreśla się, że wymagałoby to stworzenia zintegrowanego systemu, jednakże sprostanie temu wyzwaniu nie będzie łatwe i tanie. Odzyskiwanie energii z odpadów w procesie ich spalania, pomimo że jest również sposobem minimalizowania ilości składowanych odpadów, jest uzasadnione jedynie pod warunkiem ścisłego przestrzegania hierarchii postępowania z odpadami, a także zapewnienia jak najmniejszej ilości i szkodliwości emisji dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska.
14 #EcoLogic 6. Przykłady rozwiązań z zakresu gospodarki odpadami W rozdziale zawarte zostały informacje i dane na temat zakładów termicznego przetwarzania odpadów, które zostały odwiedzone w ramach wizyt studyjnych. W oparciu o dane przestrzenne określony został procentowy udział poszczególnych typów zagospodarowania obszarów, m.in. tereny przemysłowe, zabudowy wielorodzinnej, jednorodzinnej czy zieleni, znajdujących się w zasięgu wizytowanych zakładów. 6.1 Szwecja - SYSAV (Malmö)7 Sysav to spółka akcyjna Sydskåne zajmująca się odpadami. Jest ona własnością 14 gmin Skanii, takich jak: Burlöv, Kävlinge, Lomma, Lund, Malmö, Simrishamn, Sjöbo, Skurup, Staffanstorp, Svedala, Tomelilla, Trelleborg, Vellinge i Ystad. Zdjęcie 1. Zakład termicznego przetwarzania odpadów SYSAV [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej. Sysav (we współpracy z gminami będącymi właścicielami) jest odpowiedzialny za recykling i jak najlepsze przetwarzanie odpadów z gospodarstw domowych w regionie. Sysav posiada dwie spółki zależne: Sysav Industri AB, za pośrednictwem której przetwarzane są również odpady z firm oraz innych regionów i krajów (w 2021 r. odebrał 105,7 tys. ton odpadów z Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii, Norwegii i Polski) oraz Sysav Utveckling AB, zajmująca się badaniami i rozwojem. 7 Informacje dotyczące zakładu termicznego przetwarzania odpadów SYSAV zostały pozyskane ze strony https://www.sysav.se oraz wizyty studyjnej. Ogólny cel Gospodarka odpadami zrównoważona w perspektywie długoterminowej, obejmująca możliwie najszerszy odzysk materiałów i energii oraz możliwie najmniej składowań. Wizja Sysav przyczynia się do stworzenia najbardziej zrównoważonego regionu na świecie, zarówno dla obecnych, jak i przyszłych pokoleń. Podstawowe wartości Zadowolenie klienta poprzez jakość i obsługę.
#EcoLogic 15 Podstawowe dane o instalacji Zakład przetwarzania odpadów na energię ma cztery kotły. Dwa najstarsze uruchomiono w 1973 roku. Są to kotły ciepłownicze, które wytwarzają ciepło sieciowe. Zarówno kotły, jak i system oczyszczania spalin zostały zmodernizowane i udoskonalone, aby sprostać podwyższonym wymaganiom stawianym spalarniom odpadów. Dwa nowsze kotły to kotły parowe, które wytwarzają zarówno energię elektryczną, jak i ciepło sieciowe. Zostały uruchomione w 2003 i 2008 roku. Odbiorem i transportem odpadów do obiektów zajmują się: spółka, właściciele gmin i kontrahenci. W 2016 roku, Sysav przejął odbiór odpadów z gospodarstw domowych w trzech gminach będących właścicielami w latach 2017-2025: Lomma, Svedala i Kävlinge. Odpady są transportowane głównie statkiem lub pociągiem. Transport ma pewien negatywny wpływ na klimat, ale jest on bardzo mały (rzędu 5%) w porównaniu z korzyściami dla klimatu wynikającymi z recyklingu odpadów w celu uzyskania energii zamiast składowania. Rysunek 5. Plan i zasady ruchu drogowego w odniesieniu do utylizacji odpadów w zakładach Sysav Źródło: https://www.sysav.se/en/ A. Pomost wagowy 1. Bunkier na odpady 2. Składowisko odpadów Spillepeng (zdj. 2) 3. Centrum recyklingu dla mniejszych firm 4. Podczyszczalnia odpadów żywnościowych
16 #EcoLogic Zdjęcie 2. Składowisko odpadów Spillepeng. Źródło: https://www.sysav.se/en/#sysavsfacilities Energia z Sysav Grupa SYSAV co roku odbiera około 820 000 ton odpadów, z czego 98% jest przetwarzane na nowe materiały (40%) i energię (58%), a 2% składowane na wysypiskach. Zakład utylizacji odpadów ma pozwolenie na spalanie 630 000 ton odpadów rocznie. Sysav dostarcza do nordyckiej sieci elektroenergetycznej E.ON i Nordpool około 1 420 GWh ciepła i 200 GWh energii elektrycznej rocznie. Cała odzyskana energia zostaje wykorzystana, a to co nie zostało sprzedane, wykorzystuje się w obiektach Grupy Sysav. Elektrownia przetwarzająca odpady na energię zapewnia Malmö i Burlöv ok. 65% ich zapotrzebowania na ciepło. Firma w 2022 r. osiągnęła obroty w wysokości 1,3 mld koron szwedzkich. Zdjęcia 3-4. Zakład termicznego przetwarzania odpadów SYSAV [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
#EcoLogic 17 Rodzaje przetwarzanych odpadów Sysav zapewnia sortowanie, recykling, składowanie, kompostowanie, a w ostateczności składowanie. Zakład przetwarzania odpadów: − przyjmuje i sortuje odpady wielkogabarytowe i niebezpieczne z gospodarstw domowych i małych firm (16 punktów recyklingu), − przetwarza odpady żywnościowe w gęstą ciecz, która jest następnie wykorzystywana do produkcji biogazu i bionawozu, − wytwarza energię elektryczną i ciepło sieciowe z odpadów palnych w elektrociepłowni z czterema kotłami, − przyjmuje odpady niebezpieczne i dba o to, aby postępować z nimi w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska, − prowadzi cztery obiekty unieszkodliwiania odpadów i jedną stację przeładunkową, w której odpady są przetwarzane, sortowane, kompostowane, przeładowywane, magazynowane w niektórych przypadkach składowane, − produkuje zielony kompost i sprzedaje różne produkty glebowe. Zdjęcia 5-7. Zakład termicznego przetwarzania odpadów SYSAV [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
18 #EcoLogic Analiza zagospodarowania terenów w zasięgu SYSAV W najbliższym otoczeniu instalacji termicznego przetwarzania odpadów SYSAV Malmö, tj. w buforze 1 kilometra znajduje się najwięcej terenów komunikacyjnych (prawie 50%), przemysłowych i handlowych (19,4%) oraz zieleni i rekreacji (16%), a zabudowa mieszkaniowa to jedynie 0,1%. W przypadku bufora 3 kilometrowego podobny udział mają tereny komunikacyjne (24,5%) i wody (22,5%), natomiast wzrasta udział zabudowy jednorodzinnej (7,2%) i wielorodzinnej (1,4%). Rysunek 6. Lokalizacja SYSAV na tle zagospodarowania przyległych terenów.
#EcoLogic 19 Tabela 1. Procentowy udział typów zagospodarowania terenu w buforze 1 i 3 kilometrów od zakładu termicznego przetwarzania odpadów – Malmö. Zagospodarowanie terenu Bufor 1 km Bufor 3 km Teren komunikacji 49,7% 24,5% Teren przemysłowy i handlowy 19,4% 17,4% Teren zieleni i rekreacji 16% 10,6% Tereny wód 7,9% 22,5% Teren nieklasyfikowany 4,8% 2% Teren komunikacji kolejowej 1,1% 2,9% Teren gruntów ornych, łąk i pastwisk 0,6% 11,5% Teren zabudowy jednorodzinnej 0,1% 7,2% Teren zabudowy wielorodzinnej 0,0% 1,4% Spalanie odpadów Spalanie odpadów jest uzupełnieniem innych sposobów przetwarzania odpadów i jest stosowane w przypadku odpadów, które nie nadają się na przykład do recyklingu materiałów lub przetwarzania biologicznego. Spalając odpady wykorzystuje się energię zawartą w materiale. Trzy tony odpadów mogą dostarczyć mniej więcej tyle samo energii, co jedna tona ropy. Odpady można również w dużym stopniu uznać za biopaliwo, ponieważ około 85% masy odpadów składa się z materiału odnawialnego. Spalanie wytwarza produkty resztkowe, takie jak: − popiół - około trzech procent masy odpadów staje się suchym popiołem, który zawiera wapno, zanieczyszczenia związane z wapnem i metale ciężkie. Popiół ten jest bezpiecznie transportowany do Langöya w Norwegii w celu recyklingu. − osad - gazy spalinowe są oczyszczane w etapach czyszczenia na mokro, w związku z czym powstaje również mokry produkt resztkowy - szlam. Jest to zdeponowane w obiekcie unieszkodliwiania odpadów Spillepeng. − żużel - około 15-20% wagowych odpadów pozostaje w postaci żużla. Czasami jest również nazywany popiołem dennym. Z żużla sortuje się złom żelazny i inne metale, a pozostały żwir można wykorzystać jako materiał wierzchni lub budowlany.
20 #EcoLogic Zdjęcia 8-11. Zakład termicznego przetwarzania odpadów SYSAV [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
#EcoLogic 21 Gazy spalinowe Spaliny, które powstają podczas spalania odpadów są oczyszczane prawie w 100% (wartości emisji są znacznie poniżej dopuszczalnych wartości granicznych). Gazy spalinowe składają się w 99,9% z substancji znajdujących się w powietrzu, tj. z azotu, pary wodnej, dwutlenku węgla i tlenu. Pozostała część składa się z: tlenku węgla, tlenku azotu, tlenku siarki, amoniaku, chlorku wodoru, pyłu, węgla organicznego, fluorowodoru, metali, dioksyn i furanu. Pomiar emisji odbywa się zarówno przed, jak i po oczyszczeniu spalin (bezpośrednia informacja), a wyniki można wykorzystać do poprawy zarówno procesu spalania, jak i oczyszczania spalin w celu zminimalizowania emisji. Zawartość metali w gazach spalinowych jest mierzona raz na 6 miesięcy. Ostatecznie oczyszczone spaliny są odprowadzane do atmosfery jednym emitorem, wyposażonym w urządzenia do stałego monitorowania jakości usuwanych spalin, które muszą spełniać normy obowiązujące w regionie (zaostrzone w stosunku do norm UE). Edukacja Edukacja z zakresu gospodarowania odpadami dla firmy SYSAV jest niezmiernie ważna. Opracowane zostały, dedykowane dla szkół i dostosowane do wieku, plany edukacyjne. Ponadto istnieje możliwość umówienia się na wizytę studyjną i zapoznanie się ze sposobem działania zakładu przetwarzania odpadów. Zdjęcie 12. Zakład termicznego przetwarzania odpadów SYSAV [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
22 #EcoLogic 6.2 Belgia - ISVAG (Antwerpia)8 ISVAG to międzygminna spółka zajmująca się przetwarzaniem odpadów od ponad 1,069 miliona mieszkańców. Trzydzieści miast i gmin współpracuje w ramach ISVAG, aby pozbyć się odpadów resztkowych nienadających się do recyklingu. Spółka rozpoczęła swoją działalność w latach 1975 r., a spalarnia przedsiębiorstwa została uruchomiona w 1980 r. Instalacja zlokalizowana jest w Wilrijk, dzielnicy gminy i miasta Antwerpia. Zdjęcie 13. Zakład termicznego przetwarzania odpadów ISVAG [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej. Jako świadoma ekologicznie, nowoczesna i zorientowana na wyniki spółka publiczna godzi interesy ekologiczne, ekonomiczne i stale dąży do bycia w czołówce europejskiego sektora Podstawowe dane o instalacji: Instalacja to spalarnia rusztowa składająca się z dwóch identycznych linii pieców, których każda może przetworzyć około 9 ton odpadów na godzinę, 24 godziny na dobę, przez cały rok. W ten sposób pracownicy przerabiają rocznie około 130 000 ton nienadających się do recyklingu, palnych odpadów z gospodarstw domowych. Cały proces przetwarzania jest zautomatyzowany i sterowany komputerowo. Całość kontroli odbywa się ze sterowni, gdzie operatorzy monitorują działanie instalacji. Ze względu na swoje położenie ISVAG, transport odpadów odbywa się po sieci drogowej. 8 Informacje dotyczące zakładu przetwarzania odpadów ISVAG zostały pozyskane ze strony https://isvag.be oraz wizyty studyjnej.
#EcoLogic 23 Rodzaje przetwarzanych odpadów ISVAG przetwarza nienadające się do recyklingu odpady resztkowe na energię i surowce w sposób bezpieczny, odpowiedzialny i przyjazny dla środowiska. Nawet w gospodarce cyrkularnej potrzebna jest metoda do usuwania materiałów. Z przetworzenia 130 tys. ton odpadów, zakład uzyskuje ok. 3 tys. ton materiału budowlanego. Rysunek 8. Przetwarzanie odpadów resztkowych na energię. Źródło: https://isvag.be Dostawy Przetwarzanie nie Wytwarzanie energii Filtrowanie nie Rysunek 7. Gospodarka o obiegu zamkniętym. Źródło: prezentacja Interafval „Role of local governments in household waste management and circular economy in Flanders”, Piet Coopman17 July 2023 GOSPODARKA LINIOWA GOSPODARKA RECYKLINGOWA GOSPODARKA CYRKULARNA
24 #EcoLogic Energia z ISVAG Ilość wytworzonej mocy jest na tyle duża, aby w przez cały rok zaopatrywać w energię elektryczną ponad 25 000 rodzin (do wyprodukowania tej samej ilości energii w elektrowni konwencjonalnej potrzeba ok. 30 000 ton węgla lub 18 000 ton ropy). W zależności od zapotrzebowania istnieje możliwość elastycznego przełączania między energią elektryczną a ciepłem natomiast w przypadku, gdy zapotrzebowanie na jedno i drugie jest niskie, cała energia może zostać wykorzystana do produkcji wodoru, które jest dostarczane do pobliskiej stacji paliw. Dzięki energii z jednego worka na śmieci przeciętna rodzina we Flandrii ma wystarczającą ilość energii elektrycznej na ponad półtora dnia. Zdjęcia 14-15. Zakład termicznego przetwarzania odpadów ISVAG [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
#EcoLogic 25 Analiza zagospodarowania terenów w zasięgu ISVAG W najbliższym otoczeniu instalacji termicznego przetwarzania odpadów ISVAG Antwerpia, tj. w buforze 1 kilometra znajduje się najwięcej terenów przemysłowych i handlowych (ponad 50%), kolejne to tereny gruntów ornych, łąk i pastwisk (19,3%), a zabudowa mieszkaniowa – 16% (jednorodzinna – 7,9%, wielorodzinna – 8,1%). W przypadku bufora 3 kilometrowego, największy obszar zajmują tereny komunikacyjne (ok. 25%), natomiast udział zabudowy mieszkaniowej wynosi ponad 27%. Rysunek 9. Lokalizacja ISVAG na tle zagospodarowania terenów.
26 #EcoLogic Tabela 2. Procentowy udział typów zagospodarowania terenu w buforze 1 i 3 kilometrów od instalacji termicznego przetwarzania odpadów - Antwerpia. Zagospodarowanie terenu Bufor 1 km Bufor 3 km Teren przemysłowy i handlowy 51,4% 24,7% Teren gruntów ornych, łąk i pastwisk 19,3% 21,1% Teren zabudowy wielorodzinnej 8,1% 13,5% Teren zabudowy jednorodzinnej 7,9% 13,7% Teren komunikacji 7,3% 6,8% Teren zieleni i rekreacji 4,7% 14,3% Teren lasu 0,6% 4,8% Teren nieklasyfikowany 0,6% 0,3% Teren komunikacji kolejowej 0,0% 0,2% Spalanie odpadów Roczne emisje cząstek stałych ze spalarni ISVAG porównywalne są z emisjami 388 gospodarstw domowych. Jeżeli dom ogrzewany jest drewnem lub pelletem to liczba ta zmniejsza się już do 48 gospodarstw. Spalarnie mają zaledwie 0,02%. udziału w emitowaniu drobnego pyłu do środowiska, są to naprawdę znikome ilości w porównaniu z 25% pochodzącymi z ruchu drogowego czy 43% z gospodarstw domowych. Podobnie jest w przypadku dioksyn (silnie trujące związki chemiczne) wiążącymi się z cząstkami pyłu. Tylko 1,8 proc. pochodzi ze wszystkich obiektów energetycznych we Flandrii, podczas gdy za 78 proc. całkowitej emisji odpowiedzialni są mieszkańcy. Dzięki kompleksowemu oczyszczaniu spalin za pomocą instalacji denox, elektrofiltru, płukania półmokrego, filtra rękawowego oraz płukania mokrego emisje pozostają pod kontrolą. Kabiny pomiarowe automatycznie rejestrują emisje w naszych spalinach. Pomiary punktowe wykonywane przez uznane i niezależne laboratoria zewnętrzne uzupełniają te dane. Wszystkie pomiary pokazują, że emisje ISVAG pozostają znacznie poniżej narzuconych norm, jak również poniżej warunków emisji nałożonych w pozwoleniu. Gazy spalinowe Po przejściu przez proces oczyszczania spaliny spełniają najsurowsze normy a biały dym, który unosi się z komina składa się w rzeczywistosci z małych kropli pary wodnej. Każdy piec wyposażony jest w instalacje pomiarową ze specjalnymi sondami, które dokładnie monitorują jakość gazów spalinowych. Stale monitorowane są następujące substancje: tlenek węgla, chlorki, tlenki azotu, dwutlenek siarki, całkowita zawartośc pyłu, całkowity wegiel związany organicznie, dioksyny. Porównując wyniki ze standardami flamandzkimi i europejskimi ISVAG znajduje się wśród 5% najczystszych spalarni w Europie. Zdjęcia 16. Zakład przetwarzania odpadów ISVAG [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
#EcoLogic 27 Zdjęcia 17-21. Zakład termicznego przetwarzania odpadów ISVAG [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
28 #EcoLogic Edukacja Edukacja z zakresu gospodarowania odpadami dla firmy ISVAG jest bardzo ważna. Każdego roku ISVAG gości z wizytą tysiące uczniów. Organizowane są również wizyty studyjne dla mieszkańców. Rola samorządów lokalnych w gospodarowaniu odpadami komunalnymi i gospodarka o obiegu zamkniętym we Flandrii9 Tabela 3. Porównanie kompetencji rządu flamandzkiego i gmin w zakresie gospodarowania odpadami. Rząd flamandzki Gminy − ustala ogólne cele i ramy polityki, − decyduje o kryteriach środowiskowych (tj. dopuszczalnych wartościach emisji), − ustala minimalny zakres usług oraz to jakie odpady powinny być zbierane selektywnie. − prawnie odpowiedzialne za organizację zbierania i przetwarzanie, − precyzują jak, kiedy i przez kogo odpady z gospodarstw domowych są zbierane, − odpowiedzialny za finansowanie gospodarowania odpadami komunalnymi. Wyzwania jakie stoja przed ISVAG: − zapobieganie (jako główny cel), − śmieci i nielegalne wysypiska, − zmniejszenie ilości odpadów resztkowych z gospodarstw domowych (ze 147 kg/inh/rok w 2020 r. do 100 kg/inh/rok w 2030 r.), − zmniejszenie wpływu logistyki na środowisko, − gospodarka o obiegu zamkniętym, − wydajność, − unikanie downcyklingu (przetwarzanie surowców w sposób pomniejszający ich wartość). 9 Źródło: „Role of local governments in household waste management and circular economy in Flanders” Piet Coopman Association of Flemish Cities and Municipalities Interafval
#EcoLogic 29 6.3 Włochy - REA Dalmine (Bergamo) Zakład termicznego przetwarzania odpadów w Dalmine (prowincja Bergamo, region Lombardia, Włochy) to instalacja prywatna prowadzona przez spółkę REA Dalmine (R-odpady, E-energia, A-środowisko), która jest częścią grupy Greenthesis przetwarzającej ok. 1 miliona ton odpadów rocznie. Zdjęcie 22. Zakład termicznego przetwarzania odpadów REA Dalmine [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej. Instalacja została zrealizowana na podstawie prawa regionalnego (Lombardia) z 1997 r. Motywacją do realizacji instalacji do termicznego przetwarzania odpadów były problemy z odpadami, które pojawiły się w latach 90-tych. Wówczas rodzina przedsiębiorców z Bergamo podjęła decyzję o uruchomieniu zakładu, który działa od 2002 r. W instalacji na początku jej działalności przetwarzano odpady zebrane lokalnie, potem przepisy pozwoliły na przyjmowanie odpadów z zewnątrz i obecnie zakład przetwarza połowę odpadów wytworzonych przez mieszkańców Bergamo, a połowę pozyskuje spoza obszaru miasta. Podstawowe dane o instalacji: − ilość przetwarzanych odpadów w instalacji 150 000 ton/rok, 450 ton/dzień, − 2 linie/piece (w przypadku konserwacji, trwającej 3-4 tygodnie, linie zatrzymywane są na zmianę), − pojemność fosy, w której gromadzone są odpady – 3 tys. ton, − moc cieplna instalacji 10 900 kJ/kg, − rodzaj wykorzystywanego transportu: kołowy (odpady z obsługiwanego regionu przywożone są do instalacji śmieciarkami, natomiast z zewnątrz – samochodami ciężarowymi), pomimo lokalizacji w pobliżu linii kolejowej, transport kolejowy nie jest wykorzystywany do transportu odpadów, takie rozwiązanie nie było rozpatrywane w założeniach projektowych zakładających przyjmowanie jedynie odpadów lokalnych, − ruszt, którym przenoszone są odpady do spalania, składa się z 5 sektorów, gdzie odbywa się: osuszanie, spalanie i chłodzenie, − po spaleniu pozostaje 15-17% odpadów w postaci żużla, − wykorzystanie wody – do celów chłodzenia rusztu, wykorzystywana jest woda z własnego ujęcia, − wykorzystywane paliwo - piec rozgrzewany jest gazem sieciowym, do temperatury 8000C; temperaturę spalania podtrzymuje się z rozgrzanego wsadu; gaz sieciowy wykorzystywany jest
30 #EcoLogic również w przypadku dużych opadów deszczu lub śniegu, kiedy dostarczane odpady są zbyt mokre do bezpośredniego spalenia, − wytworzona para osiąga temperaturę 4300C i ciśnienie 65 bar, Energia z REA Dalmine Wytwarzanie energii elektrycznej: − 1 turbina o mocy 14,5 MW − produkcja energii elektrycznej – 115-120 tys. MW rocznie − wykorzystanie energii elektrycznej: na własne potrzeby oraz 100 tys. MW/rok odsprzedawanych do sieci elektroenergetycznej. Wytwarzanie energii cieplnej: − moc cieplna instalacji 10 900 kJ/kg, − planowana jest realizacja centrali cieplnej (ogrzewanie, ciepła woda użytkowa) o mocy cieplnej 30 MW, która będzie zaopatrywała system ciepłowniczy w Bergamo (odległość przesyłanej wody – 5 km, system zamknięty: temperatura na wyjściu 90OC, temperatura na powrocie – 60OC). Rodzaje przetwarzanych odpadów Termicznemu przetwarzaniu poddawane są odpady zmieszane, bez frakcji radioaktywnej.
#EcoLogic 31 Analiza zagospodarowania terenów w zasięgu REA Dalmine W najbliższym otoczeniu instalacji termicznego przetwarzania odpadów REA Dalmine, tj. w buforze 1 kilometra znajduje się najwięcej terenów przemysłowych i handlowych (ponad 40%) oraz gruntów ornych, łąk i pastwisk (ponad 40%), natomiast zabudowa mieszkaniowa stanowi ponad 4%. W przypadku bufora 3 kilometrowego największy obszar zajmują tereny gruntów ornych, łąk i pastwisk (46%), natomiast zdecydowanie większy odsetek stanowi udział zabudowy mieszkaniowej – ponad 30%. Rysunek 10. Lokalizacja REA Dalmine na tle zagospodarowania terenów.
32 #EcoLogic Tabela 4. Procentowy udział typów zagospodarowania terenu w buforze 1 i 3 kilometrów od instalacji termicznego przetwarzania odpadów – Bergamo. Zagospodarowanie terenu Bufor 1 km Bufor 3 km Teren przemysłowy i handlowy 43,4% 17,7% Teren gruntów ornych, łąk i pastwisk 41,7% 46,0% Teren komunikacji 7,7% 4,5% Teren zabudowy jednorodzinnej 4,1% 14,9% Teren lasu 2,8% 0,9% Teren zabudowy wielorodzinnej 0,3% 12,5% Teren zieleni i rekreacji 0,0% 2,7% Teren komunikacji kolejowej 0,0% 0,8% Spalanie odpadów W procesie przetwarzania odzyskiwane są metale, głównie aluminium i stal, które przekazywane są następnie do przetworzenia (np. służą do produkcji sztabek stalowych). Po procesie spalania powstaje 23 tys. ton odpadów problematycznych, głównie żużla, który wykorzystywany jest w budownictwie drogowym. Zdjęcia 23-26. Zakład termicznego przetwarzania odpadów REA Dalmine [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
#EcoLogic 33 Emisja dwutlenku węgla Podczas spalania 1 tony odpadów wytwarzana jest 1 tona CO2. Alternatywą dla spalania jest obecnie jedynie składowanie, gdzie informacja o składowanych odpadach nie jest tak szczegółowa i rozpoznawana, jak w przypadku ich termicznego przetwarzania – wniosek: spalanie jest zatem lepszą formą postępowania z odpadami niż ich składowanie pod kątem negatywnego oddziaływania na środowisko. Oczyszczanie gazów Proces oczyszczania gazów przebiega w 6 etapach: 1) użycie magnezji (węglan magnezu) w celu obniżenia kwasowości dymów podczas spalania, 2) elektrostatyczne obniżenie ilości pyłów, 3) wytrącenie czynników szkodliwych przy pomocy węglanu sody, 4) wychwytywanie metali przy wykorzystaniu aktywnego węgla, 5) selektywna redukcja niekatalityczna (SNCR) tlenków azotu i eliminacja dioksyn, 6) eliminacja soli. Ostatecznie oczyszczone spaliny są odprowadzane przez 2 kominy, gdzie zamontowane są urządzenia do stałego monitorowania jakości usuwanych spalin, które muszą spełniać normy obowiązujące w regionie Lombardia (zaostrzone w stosunku do norm UE). Współpraca zewnętrzna − firma uiszcza opłaty za szkody do uprawnionych instytucji, zgodnie z obowiązującymi przepisami, − współpraca z instytucjami do spraw kontroli (ARPA), − współpraca z uczelnią techniczną, − współpraca z mieszkańcami: • bieżący stan emisji wyświetlany/upubliczniany jest na specjalnym zewnętrznym monitorze, • preferencyjna stawka opłat za odbiór odpadów dla mieszkańców wynosząca 20% kwoty uiszczanej standardowo, taryfa za wywóz śmieci ustalana jest z uwzględnieniem powierzchni na której wytwarzane są odpady (kwota opłaty uzależniona jest od metrażu), • w momencie uzyskiwania pozwolenia na uruchomienie instalacji przeprowadzane były konsultacje społeczne z mieszkańcami i organizowane sesje specjalne, gdzie podkreślana była kwestia dobra publicznego, • działania kompensujące: realizacja terenu zielonego – parku, sponsorowanie lokalnej drużyny piłkarskiej, montaż defibrylatorów, publicznie dostępna stacja ładowania samochodów elektrycznych przy zakładzie, • kształcenie za pomocą 2 programów edukacyjnych dostosowanych do grupy odbiorców, raz w roku odbywają się dni otwarte; − pomimo, że fosa przeznaczona do gromadzenia odpadów jest wydajna, Spółka utrzymuje współpracę z firmami zlokalizowanymi w sąsiedztwie, które dysponują powierzchniami magazynowymi umożliwiającymi przechowywanie odpadów nadmiarowych, Zdjęcie 27. Zakład termicznego przetwarzania odpadów REA Dalmine [2023 r.] Źródło: dokumentacja fotograficzna z wizyty studyjnej.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3