Przegląd regionalny 2015

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona2 OPRACOWANIE Instytut Rozwoju Terytorialnego ul. Świdnicka 12/16 50-068 Wrocław DYREKTOR Maciej Zathey ZASTĘPCY DYREKTORA Magdalena Belof Przemysław Malczewski KIEROWNIK PROJEKTU „DOLNOŚLĄSKIE OBSERWATORIUM ROZWOJU TERYTORIALNEGO” Wojciech Maleszka OPRACOWANIE EDYTORSKIE Magdalena Kasprzak

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona3 SPIS TREŚCI 1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA .................................................................................................................................... 4 2. SYTUACJA MAKROEKONOMICZNA I STRUKTURA GOSPODARKI ................................................................................ 5 3. KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARKI ........................................................................................................................... 8 4. RYNEK PRACY ......................................................................................................................................................... 10 5. JAKOŚĆ ŻYCIA ......................................................................................................................................................... 12 6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA, TURYSTYKI I KULTURY ........................................................................................... 15 7. WYKORZYSTANIE FUNDUSZY EUROPEJSKICH .......................................................................................................... 17 8. ANEKS TABELARYCZNY ........................................................................................................................................... 19

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona4 1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W 2014 r. na Dolnym Śląsku mieszkało 2 908 457 osób (w 2010 r. 2 917 242), co stanowiło 7,6% mieszkańców Polski, natomiast gęstość zaludnienia wynosiła 146 os./km2 (przy średniej dla Polski 123 os./km2). 69% mieszkańców zamieszkiwało miasta. Region w 2013 r. odznaczał się saldem migracji w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców równym 0‰ i jest to nieznaczny spadek w stosunku do ostatnich 4 lat (wykres 1). Warto zauważyć, że w granicach Dolnego Śląska wyraźnie zaznaczają się kierunki migracji wewnętrznych będące odbiciem procesów suburbanizacyjnych: na przestrzeni badanych lat zanotowano wyraźnie wyższe i stale dodatnie saldo migracji w gminach wiejskich oraz ujemne w gminach miejskich. W 2013 r. największy odpływ mieszkańców dotyczył powiatu kamiennogórskiego (-5,3 osoby), górowskiego (-5,1), złotoryjskiego oraz zgorzeleckiego (po -5), a także dwóch dużych miast Dolnego Śląska: Jeleniej Góry i Wałbrzycha (odpowiednio -4,3 oraz -4 osoby). Dodatnie saldo migracji charakteryzowało 10 jednostek, przy czym zdecydowanym liderem był powiat wołowski z saldem migracji równym 23,2 osoby na 1 tys. mieszkańców. Ponadto wyróżniały się powiaty położone w sąsiedztwie dużych i średnich miast regionu: średzki, legnicki czy oleśnicki (5,6, 3 oraz 2,9 osób). WYKRES 1 SALDO MIGRACJI NA DOLNYM ŚLĄSKU ORAZ W POSZCZEGÓLNYCH TYPACH GMIN W PRZELICZENIU NA 1 TYS. MIESZKAŃCÓW LATACH 2010-2013. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Na Dolnym Śląsku wzrasta odsetek osób w wieku poprodukcyjnym (w 2011 r. 17,5%, w 2014 r. 19,7%) i równocześnie maleje udział osób najmłodszych (z 17,2% w 2011 r. do 16,8% w 2014 r.). Należy zauważyć, że w przypadku udziału osób najstarszych region od 4 lat niezmiennie przewyższa przeciętną wartość dla Polski (w 2011 17,3%, w 2014 19%), natomiast osoby w wieku przedprodukcyjnym stanowią mniejszy odsetek niż przeciętnie w Polsce (2011 18,5%, 2014 18%), przy czym dysproporcja wobec średniej krajowej jest bardziej zauważalna w drugiej wskazanej grupie. Najstarszą strukturą demograficzną wyróżniały się największe miasta regionu: Jelenia Góra (24,1% osób w wieku poprodukcyjnym), Wałbrzych (22,7%), Wrocław (22,1%) oraz Legnica (20,5%),a także powiaty: dzierżoniowski (21,3%), kłodzki (21%) i wałbrzyski (20,2%). Trudna sytuacja demograficzna nabiera jeszcze bardziej poważnego wymiaru, jeśli wziąć pod uwagę współczynnik dzietności, który w 2014 r. w regionie wyniósł 1,23 (w Polsce 1,29) i od 4 lat utrzymuje się na zbliżonym niskim poziomie. W ujęciu wewnętrznym nie zaznaczają się znaczące różnice między pięcioma podregionami Dolnego Śląska (w 2014 r. najniższa wartość charakteryzowała Wrocław 1,16, najwyższa zaś podregion wrocławski 1,32).

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona5 2. SYTUACJA MAKROEKONOMICZNA I STRUKTURA GOSPODARKI Dolny Śląsk jest regionem, gdzie PKB w 2012 r. wyniosło 138 298 mln zł i na przestrzeni lat 2009-2011 systematycznie wzrastało (odpowiednio 110 564 mln oraz 131 098 mln zł), choć należy zauważyć, że udział regionu w tworzeniu PKB Polski pozostaje na zbliżonym poziomie (8,2% w 2009 r. wobec 8,6% w 2012 r.). Również analiza względnej wartości wskaźnika odniesionej do liczby mieszkańców wskazuje na poprawiającą się sytuację województwa. PKB per capita w 2012 r. wynosiło 47 440 zł, podczas gdy w 2009 r. tylko 37 913 zł. Największy względny wzrost do roku poprzedniego nastąpił między 2010 a 2011 r. (było to 3 767 zł). W porównaniu do średniej dla kraju (Polska=100) w 2012 r. wskaźnik wynosił 113,1. Ponadto w latach 2009-2011 zauważalna była stała tendencja wzrostowa (odpowiednio 107,4 oraz 112). RYSUNEK 1 PKP PER CAPITA W PODREGIONACH DOLNEGO ŚLĄSKA W 2012 R. ORAZ JEGO ZMIANA W LATACH 2009-2012. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Podregionem o najwyższym PKB per capita (dolnośląskie=100) w 2012 r. był legnicko-głogowski oraz Wrocław (Rysunek 1.). Zmiana wartość wskaźnika od 2009 do 2012 r. w każdym podregionie Dolnego Śląska była dodatnia, przy czym największy wzrost zauważalny był w przypadku podregionu legnicko-głogowskiego oraz wrocławskiego. W każdym z nich PKB per capita w 2012 r. było o ok. jedną trzecią wyższe niż 3 lata wcześniej (odpowiednio 29,9 i 32%) Pozycja regionu także na tle krajów Unii Europejskiej w latach 2008-2010 ulegała wzmocnieniu i w 2011 r. wartość wskaźnika osiągnęła 74% średniej europejskiej w PKB per capita wg parytetu siły nabywczej. Dla porównania Polska w tym samym roku osiągnęła 67% i zarówno dla roku bazowego (2008), jak i końcowego (2011) różnica między wynikiem regionu i kraju była zbliżona (odpowiednio 5 i 6 pkt. proc.), a zatem rozwój Dolnego Śląska pod tym względem nie następował w sposób bardziej dynamiczny niż średnio w Polsce.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona6 Ważnymi wskaźnikami mówiącymi o kondycji gospodarki są produktywność pracy wyrażona poprzez wartość dodaną brutto (WDB) w przeliczeniu na 1 pracującego oraz nakłady na środki trwałe w przedsiębiorstwach. Na Dolnym Śląsku WDB w każdym z lat począwszy od 2009 r. była wyższa niż średnia dla Polski, przy czym w 2012 r. wynosiła 119 775 zł, podczas gdy w Polsce było to 103 022 zł. Co również warto podkreślić, widoczna jest stała tendencja wzrostowa pod tym względem, gdyż jeszcze w 2009 r. wskaźnik ten kształtował się na poziomie 80% kwoty z 2012 r. (95 666 zł). Biorąc pod uwagę zróżnicowanie wewnętrzne podregion legnicko-głogowski w 2012 r. wykazał się znaczącą przewagą na tle pozostałych jednostek, jako jedyny wyróżniając się w stosunku do średniej regionalnej (Rysunek 2). Co równie istotne odznaczał się on najwyższym wzrostem wskaźnika w latach 2009-2012 (33%). Najmniejsza dynamika charakteryzowała natomiast podregion wałbrzyski (15%). RYSUNEK 2 WARTOŚĆ DODANA BRUTTO NA 1 PRACUJĄCEGO W PODREGIONACH DOLNEGO ŚLĄSKA W 2012 R. ORAZ ZMIANA W LATACH 2009-2012. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Również nakłady na środki trwałe były w 2012 r. wyższe o 8% w porównaniu do 2009 r. (odpowiednio 23 786 zł oraz 25 656 zł). Z punktu widzenia analizy rozwoju gospodarczego istotną kwestią pozostaje również zbadanie wewnątrzregionalnych zróżnicowań poszczególnych podregionów, a także rodzajów działalności odpowiadających za udziały wartości dodanej brutto. Na Dolnym Śląsku największy poziom WDB związany jest z przemysłem i przetwórstwem przemysłowym, o czym decyduje przede wszystkim sytuacja w podregionie legnicko-głogowskim; natomiast na trzecim miejscu znajdują się działalności sekcji G, H, I, J PKD 2007 i niewiele ustępujące im pozostałe usługi (Wykres 2). Te dwa rodzaje działalności dominują pod względem WDB we Wrocławiu, który wyróżnia się także znacznym na tle pozostałych podregionów poziomem WDB w sferze działalności finansowej i ubezpieczeniowej oraz obsługi rynku nieruchomości (sekcje K i L). Biorąc pod uwagę strukturę pracujących według poszczególnych rodzajów działalności należy zauważyć, że ponad jedna trzecia osób (32,61%) związana była w 2013 r. z przemyłem i budownictwem, natomiast ponad połowa (52,3%) pracowała w działalnościach usługowych (w tym w handel; naprawa pojazdów samochodowych;

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona7 transport i gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja stanowił 19,6% natomiast pozostałe usługi skupiały 32,7% pracujących ogółem). 11% mieszkańców regionu pracowało w sekcjach zaliczanych do rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa, a 4,2% zajmowało się działalnością finansową i ubezpieczeniową. Na tle lat 2010-2013 uwidacznia się stałość omawianej struktury bez wyraźnych zmian w obrębie odsetka pracujących w poszczególnych rodzajach działalności w województwie dolnośląskim. WYKRES 2 STRUKTURA WDB WG RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI W PODREGIONACH DOLNEGO ŚLĄSKA W 2013 R. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Co istotne, udział osób pracujących w sekcji rolnictwo, leśnictwo łowiectwo i rybactwo wśród pracujących ogółem w trzech podregionach Dolnego Śląska nieznacznie wzrósł w latach 2010-2013 (najbardziej we Wrocławiu – 2,32%), choć oczywiście należy pamiętać, że jest to zarazem jednostka, gdzie w 2013 r. mniej niż 1% pracujących związanych było z tą sekcją działalności (0,79%). Najsilniejszy pod tym względem był podregion wrocławski, gdzie co piąty pracujący (20,2%) pracował właśnie w tym segmencie rynku.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona8 RYSUNEK 3 UDZIAŁ OSÓB PRACUJĄCYCH W SEKCJI ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO W LICZBIE PRACUJĄCYCH OGÓŁEM W PODREGIONACH DOLNEGO ŚLĄSKA W 2013 R. ORAZ ZMIANA W LATACH 20102013. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. 3. KONKURENCYJNOŚĆ GOSPODARKI Na Dolnym Śląsku liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w latach 2010-2014 ulegała wahaniom, choć należy zauważyć, że w przypadku większości powiatów w ostatnim z badanych lat była nieco wyższa w porównaniu do roku bazowego (Wykres 3). Na tle wszystkich jednostek wyróżnia się dominująca pozycja Wrocławia, a w dalszej kolejności Jeleniej Góry oraz Legnicy i powiatu jeleniogórskiego. Najmniejszą wartość wskaźnik osiągnął w powiecie polkowickim, a także górowskim i lwóweckim, choć w tym ostatnim przypadku rokrocznie następowała poprawa jego poziomu. Na uwagę zasługuje również sytuacja w powiecie wrocławskim i we Wrocławiu, który wyróżnia się największą dynamiką wzrostu badanego wskaźnika na przestrzeni omawianego okresu czasu, choć ostatnie dwa lata to przede wszystkim znaczny wzrost poziomu wskaźnika w powiecie jeleniogórskim.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona9 WYKRES 3 LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓWW POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 20102014*. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Jednym z ważnych wyznaczników poziomu konkurencyjności gospodarki są nakłady na działalność badawczorozwojową, które w regionie wzrastały w latach 2009-2012 natomiast w 2013 roku zauważalnie się zmniejszyły (Wykres 4). Taka sama tendencja charakteryzuje również nakłady ponoszone przez przedsiębiorstwa, przy czym są one wyższe w sektorze przedsiębiorstw usługowych w porównaniu do przemysłowych – w 2012 r. ponad dwukrotnie, choć jeszcze w 2009 i 2010 r. nakłady w sektorze usług trzykrotnie przekraczały wydatki na ten cel w przemyśle1. Co istotne jednak zarówno wśród przedsiębiorstw ogółem, jak i w podziale na rodzaj działalności wydatki na B+R znacząco wzrosły w porównaniu do 2009 r., przy czym najdynamiczniej w przedsiębiorstwach przemysłowych – o ponad 300% (w sektorze usługowym było to 190%, natomiast ogółem 144%). Pozytywną tendencją jest także stały wzrost udziału nakładów w relacji do PKB: w 2008 r. wynosił 0,44%, natomiast w 2011 r. 0,55%, choć nadal jest na niskim poziomie i w każdym z badanych lat był niższy niż średnio w Polsce (0,6% w 2008 r. oraz 0,76% w 2011 r.). WYKRES 4 NAKŁADY NA B+R OGÓŁEM ORAZ W SEKTORZE PRZEDSIĘBIORSTWW LATACH 2009-2013. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Nakłady finansowe na działalność B+R można uznać za jeden z aspektów kreowania nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki, lecz nie mniej ważna jest również komercjalizacja innowacyjnych rozwiązań. Analizując udział sprzedaży wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w sprzedaży ogółem w przemyśle w województwie dolnośląskim trzeba wskazać na jego spadek z 13,9% w 2009 r. do 11,5% w 2013 r. (Wykres 5). 1 Dla 2013 r. w statystyce publicznej widnieje wartość „0” przy analizowanym wskaźniku.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona10 Warto jednak podkreślić silną pozycję regionu pod tym względem w 2013 r., kiedy udział sprzedaży omawianej grupy produktów niemalże zrównał się z wartością średnią dla Polski, choć jeszcze dwa lata wcześniej nieznacznie przekraczał jedynie połowę tej wartości. Biorąc pod uwagę strukturę wielkości przedsiębiorstw największym udziałem wykazały się w 2013 r. największe z nich (ponad 250 pracowników) – 12,4%, w których wskaźnik ten od 2010 r. systematycznie wzrasta. Podmioty zatrudniające od 10 do 49 pracowników, po gwałtownym wzroście wartości wskaźnika w latach 2011-2012 (o 3,3 pkt. proc.) uległy odwrotnej tendencji, w konsekwencji czego w 2013 r. udział wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w sprzedaży ogółem był niższy niż w 2010 r. Ponadto należy pamiętać, że względnie w grupie przedsiębiorstw tej wielkości w porównaniu do pozostałych wartość wskaźnika była najmniejsza w każdym z badanych lat. WYKRES 5 UDZIAŁ SPRZEDAŻY WYROBÓW NOWYCH LUB ISTOTNIE ULEPSZONYCH W PRZEMYŚLE NA DOLNYM ŚLĄSKU W LATACH 20102013. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Dla kondycji gospodarki każdego regionu istotnym aspektem jest zdolność przedsiębiorstw do konkurowania na rynkach zagranicznych, co w przypadku położenia geograficznego Dolnego Śląska wydaje się szczególnie ważne. W 2012 r. udział sprzedaży na eksport w ogólnej wielkości sprzedaży w przedsiębiorstwach przemysłowych wyniósł 4,9% i między 2009 a 2011 r. systematycznie wzrastał (odpowiednio 2,9% oraz 3,3%). Także w 2012 r. po raz pierwszy od czterech lat był wyższy niż średnio w Polsce (4,4%). 4. RYNEK PRACY Rynek pracy na Dolnym Śląsku w 2013 r. tworzyło 710 196 pracujących i liczba ta była znacznie niższa niż w latach 2009-2012 – średnia różnica wynosiła 65 778 osób. Nieco ponad jedną trzecią pracowników skupiał Wrocław (34%, 240 597 osób), natomiast najmniejszym udziałem wykazały się powiaty: górowski (0,5%), lwówecki, strzeliński i złotoryjski (0,9%), jaworski i kamiennogórski (1,1%) oraz wołowski (1,2%). W odniesieniu do 1 tys. mieszkańców powiatowe rynki pracy są zróżnicowane z dominującą pozycją polkowickiego i w dalszej kolejności Wrocławia, powiatu wrocławskiego oraz Legnicy i powiatu oławskiego (Wykres 6). W latach 2010-2012 wskaźnik pracujących był zbliżony i wahał się nieznacznie, nie zmieniając ogólnego obrazu wewnątrzregionalnego zróżnicowania. Zmiana miała miejsce w 2013 r. kiedy we wszystkich powiatach regionu odnotowano jego wzrost.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona11 WYKRES 6 LICZBA PRACUJĄCYCH NA 1000 LUDNOŚCI W POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 2010-2013*. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Aktywność na rynku pracy wyrażona wskaźnikiem zatrudnienia w grupie wiekowej 15-64 lata w 2014 r. wyniosła 31,3% i w odniesieniu do lat 2011-2013 wzrosła (w 2011 r. 57,4, w 2012 r. – 57,6, w 2013 r. 58,2%). Była nieznacznie tylko niższa niż średnio w Polsce – 31,7%. Zróżnicowanie ze względu na stopę bezrobocia stanowi negatyw obrazu wskaźnika osób pracujących, zaznacza się w nim także rola dużych miast jako znaczących rynków pracy. We Wrocławiu oraz powiecie wrocławskim w 2014 r. wynosiła ona nieco ponad 4%, natomiast w Jeleniej Górze, powiecie polkowickim, lubińskim oraz Legnicy odpowiednio 7,3, 7,9, 8,8, 8,3% (Wykres 7). 5 powiatów przekroczyło w 2014 r. stopę bezrobocia na poziomie 20%, w tym w powiecie wałbrzyskim była ona najwyższa w regionie – 26%. Warto zwrócić uwagę, że w porównaniu do 2013 r. w regionie ogółem oraz w każdej jednostce wartość omawianego wskaźnika zmalała (z 13,1 do 10,6% na Dolnym Śląsku, średnio w powiatach o 2,9 pkt. proc.). Najwyraźniej ta pozytywna tendencja zaznaczyła się w powiatach: jaworskim (spadek o 5,2 pkt. proc.), kamiennogórskim (4,6) i górowskim (4,5), zatem w jednostkach o największym poziomie bezrobocia w 2013 r. Obraz zróżnicowań wewnętrznych był także zbliżony w przypadku udziału osób bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, gdzie najkorzystniejsza sytuacja była we Wrocławiu i powiecie wrocławskim (odpowiednio 3,6 i 2,9%) oraz bolesławieckim i lubińskim (po 4,9%), natomiast najgorsza w złotoryjskim, kłodzkim i górowskim (odpowiednio 12,4, 12 i 11,8%).

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona12 WYKRES 7 STOPA BEZROBOCIA W POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 2011-2014*. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. 5. JAKOŚĆ ŻYCIA Na poziom jakości życia składa się szereg wskaźników i uwarunkowań mogących wpływać na komfort życia mieszkańców. Odnoszą się one zarówno do aspektów infrastrukturalnych, takich jak dostęp do sieci komunalnych i sprawnego systemu transportu, jak i opieki zdrowotnej, poziomu zamożności i zagrożenia ubóstwem czy też wykluczeniem społecznym. W regionie dochód do dyspozycji brutto na mieszkańca w 2012 r. wynosił 25 547 zł (Tabela 1) i od 2009 r. stale rósł. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że w 2012 r. był niższy niż przeciętnie w Polsce podobnie jak w latach poprzednich. Wraz z rosnącym dochodem równocześnie zmniejsza się zagrożenie ubóstwem przy utrzymującym się względnie stałym poziomie tego wskaźnika w Polsce. W 2011 r. na Dolnym Śląsku wyniosło ono 12,8%, podczas gdy w 2009 r. jeszcze 15,7% (dla porównania w Polsce odpowiednio 17,7% oraz 17,1%). Tabela 1 Dochody do dyspozycji brutto per capita na Dolnym Śląsku i w Polsce w latach 2008-2011. Jednostka terytorialna dochody do dyspozycji brutto na 1 mieszkańca 2009 2010 2011 2012 Dolny Śląsk 22 021 23 009 24 253 25 547 Polska 22 512 23 709 24 719 26 251 Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Mieszkańcy regionu są coraz lepiej wykształceni: odsetek osób z wykształceniem wyższym wynosił w 2012 r. 15%, w 2009 r. 13%, natomiast w 2010 i 2011 14%. Obraz stanu opieki medycznej może być ujęty za pomocą współczynnika zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, który w województwie dolnośląskim w 2014 r. wyniósł 4,6‰ i był niższy niż w latach 2011-2013. Jednocześnie przewyższył on średnią dla kraju: 4,2‰. Biorąc pod uwagę sytuację poszczególnych powiatów na przestrzeni badanego okresu różniła się ona zarówno w czasie, jak i przestrzeni, nie wykazując specyficznego trendu (Wykres 8). Pod względem tej cechy w najkorzystniejszej sytuacji w 2014 r. znalazł się powiat ząbkowicki, gdzie nie odnotowano ani jednego zgonu oraz powiaty: głogowski (1,1‰), jeleniogórski (2‰), wołowski (2,3‰), milicki (2,4‰). Natomiast najwięcej zgonów miało miejsce w powiecie wałbrzyskim − 11‰.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona13 WYKRES 8 ZGONY NIEMOWLĄT NA 1000 URODZEŃ ŻYWYCH W POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 2011-2014. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Długość sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w regionie w 2013 r. liczyła odpowiednio 9 647 km oraz 15 127 km i była wyższa niż w latach 2010-2012. Poszczególne powiaty w sposób oczywisty różniły się pod względem długości sieci infrastruktury komunalnej, co było bezpośrednio związane z ich wielkością. Dominującą pozycję zajmował Wrocław (długość sieci kanalizacyjnej 902 km, wodociągowej 1317 km) oraz powiat wrocławski (odpowiednio 768 km oraz 1278 km), natomiast najmniejszą długością sieci kanalizacyjnej odznaczał się powiat górowski (64 km), a sieci wodociągowej Legnica (193 km). Biorąc pod uwagę miernik jakościowy jakim jest odsetek mieszkańców korzystających z wyżej wymienionych typów instalacji 71% mieszkańców regionu miało dostęp do kanalizacji, natomiast 92% mogło korzystać z sieci wodociągowej. Oba wskaźniki przewyższają wartość przeciętną w Polsce (65% oraz 88%) i były nieznacznie wyższe niż w trzech poprzednich latach. Dostęp do sieci wodociągowej był zbliżony we wszystkich powiatach regionu, wahając się między 72% w powiecie lwóweckim a 98% w Legnicy i powiecie lubińskim. Zupełnie inaczej sytuacja przedstawiała się w przypadku drugiego typu instalacji komunalnej (Wykres 9). Najlepszą pozycję zajmował powiat lubiński oraz Wrocław (po 92%), jednak były także jednostki, gdzie mniej niż połowa mieszkańców korzystała z kanalizacji. W powiecie górowskim i strzelińskim było to po 38%, w średzkim 40%, trzebnickim 41%, wałbrzyskim 42%, milickim 47%, a także ząbkowickim 49%. Porównując dostęp do obu sieci komunalnych w 2010 oraz 2013 r. sytuacja poprawiła się średnio o 3 pkt. proc. odsetka osób korzystających z kanalizacji oraz o 0,5 pkt. proc. z wodociągów, choć należy zauważyć, że mniejsza zmiana jest w tym wypadku spowodowana dość wysokim stanem początkowym wartości wskaźnika. Pod względem udziału osób korzystających z sieci kanalizacyjnej największy przyrost nastąpił w Jeleniej Górze: 6,8 pkt. proc., natomiast w przypadku drugiej cechy w powiecie kłodzkim: 2,7 pkt. proc.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona14 WYKRES 9 UDZIAŁ KORZYSTAJĄCYCH Z SIECI KANALIZACYJNEJ W OGÓLNEJ LICZBIE LUDNOŚCI NA DOLNYM ŚLĄSKU I W POWIATACH REGIONU W LATACH 2010-2013. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Od 2010 r. długość i gęstość infrastruktury transportowej w regionie jest niemalże niezmienna (tabela 2). Niewielkie różnice dotyczyły długości czynnej sieci kolejowej (spadek z 1779 w 2012 r. do 1763 rok później) i długości autostrad (lata 2010-2012), niemniej jednak wyjątek stanowią drogi ekspresowe. Ich łączna długość w granicach regionu w 2012 r. ponad siedmiokrotnie przewyższyła wartość z 2010 r. Tabela 2 Podstawowe charakterystyki infrastruktury transportowej Dolnego Śląska w latach 2010-2013. 2010 2011 2012 2013 Długość dróg ekspresowych 13 13 59,4 59,4 Długość autostrad 199,2 222,3 221,9 221,9 Gęstość autostrad [na 100 km2] 10 11,1 11,1 11,1 Długość linii kolejowych 1769 1779 1779 1763 Gęstość linii kolejowych [na 100 km2] 8,9 8,9 8,9 8,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców na Dolnym Śląsku spadła z 0,89 w 2011 r. do 0,77 osób w 2013 r. (w 2012 r. – 0,82) i była niższa niż średnio w Polsce (0,87). Należy podkreślić, że aż dwie trzecie powiatów znalazło się powyżej przeciętnej wartości notowanej w regionie (wykres 10). Najmniej bezpieczne były drogi w powiatach: wrocławskim (1,74 ofiar), trzebnickim (1,7) oraz górowskim (1,4), najbardziej zaś w powiatach: jeleniogórskim (0,15 ofiar), w Wałbrzychu (0,3) i powiecie wałbrzyskim (0,34), we Wrocławiu (0,37) oraz Legnicy (0,39). Powiaty w poszczególnych latach wyróżniały się bardzo zróżnicowaną wartością wskaźnika, zatem trudno dopatrywać się w tym wypadku stale utrzymujących się tendencji w ogólnym obrazie Dolnego Śląska.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona15 WYKRES 10 OFIARY ŚMIERTELNE WYPADKÓW DROGOWYCH NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW W POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 2011-2013. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. 6. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA, TURYSTYKI I KULTURY Mieszkańcy Dolnego Śląska w 2013 r. mogli korzystać z 51,8 łóżek w szpitalach ogólnych w przeliczeniu na 10 tys. ludności. Wskaźnik ten był nieco wyższy niż w 2010 r. i 2011 r. – 48,4 oraz w 2012 r. (50,8). Na Dolnym Śląsku odsetek dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w wieku 3-5 lat w tej grupie wiekowej w 2013 r. wynosił 75% i był nieznacznie wyższy od średniej dla Polski (74,1%). Jednocześnie na przestrzeni lat 2010-2013 następował jego postępujący wzrost. Jeszcze w 2010 r. 63% dzieci objętych było wychowaniem przedszkolnym, podczas gdy w 2011 r. – 70%, a w 2012 r. było to już 70%. Obraz ten różni się znacząco jeśli wziąć pod uwagę sytuację w miastach i na wsi Dolnego Śląska. W 2013 r. 87% dzieci w wieku 3-5 lat mieszkających w mieście uczęszczało do przedszkola, natomiast na wsi z takiej możliwości korzystało jedynie co drugie dziecko (51,2%). Warto zauważyć, że powiaty Dolnego Śląska są pod względem omawianego wskaźnika mocno zróżnicowane z sytuującymi się znacznie powyżej średniej największymi miastami (Wrocław 88%, Legnica 84%, Jelenia Góra 94%) oraz jednostkami, gdzie mniej niż dwie trzecie dzieci we wskazanej grupie wieku objętych jest wychowaniem przedszkolnym (powiat jaworski 56%, lwówecki 59%, jeleniogórski 60%, kamiennogórski 63%, złotoryjski 65%). W tym miejscu należy zaznaczyć, że powiaty najsłabsze pod tym względem znalazły się również w grupie jednostek o względnie najmniejszym wzroście udziału dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w latach 2010-2013 (Wykres 11). Dominującą pozycję pod tym względem miały powiaty trzebnicki (wzrost o 25 pkt. proc.) oraz wrocławski (30 pkt. proc.).

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona16 WYKRES 11 ZMIANA UDZIAŁU DZIECI W WIEKU 3-5 LAT W TEJ GRUPIE WIEKOWEJ OBJĘTYCH WYCHOWANIEM PRZEDSZKOLNYM W POWIATACH DOLNEGO ŚLĄSKA W LATACH 2010-2013. *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Biorąc pod uwagę liczbę studentów na 10 tys. mieszkańców na Dolnym Śląsku uwidocznia się jej tendencja spadkowa, co charakterystyczne jest także dla sytuacji ogółem w Polsce (Tabela 3). W 2014 r. było 470 osób studiujących, czyli o 13,2% mniej niż cztery lata wcześniej (w kraju 18%). Spadek następował systematycznie w każdym z analizowanych lat. Taki sam trend ma miejsce w przypadku, kiedy liczba studentów odniesiona zostanie do osób w wieku 19-24 lata, choć zmiany porównywalnie nie są tak znaczące. W latach 2011-2013 spadek ten na Dolnym Śląsku wyniósł 3,6% (średnio w Polsce 6,7%). Oznacza to, że w wiek studencki wkraczają coraz mniej liczne roczniki (stąd dużo większy spadek ogólnej liczby studentów), a popularność wyboru wykształcenia wyższego wśród osób między 19. a 24. rokiem życia także nieznacznie maleje. Tabela 3 Liczba studentów na 10 tys. mieszkańców oraz osób w wieku 19-24 lata na Dolnym Śląsku w latach 2009-2012. 2011 2012 2013 2014 Studenci ogółem – Polska 451 435 402 382 Studenci ogółem – Dolny Śląsk 549 532 487 470 W grupie wieku 19-24 lata – Polska 5298 5269 5037 4964 W grupie wieku 19-24 lata – Dolny Śląsk 6759 6832 6480 6525 Źródło: Opracowanie własne na podstawie BDL, GUS. Infrastruktura turystyki wyrażona liczbą miejsc noclegowych w turystycznych obiektach zbiorowego zakwaterowania w odniesieniu do 10 tys. mieszkańców w 2014 r. była na Dolnym Śląsku rozwinięta lepiej niż średnio w kraju, dysponując 207 miejscami (w Polsce 180). W 2011 r. było ich 170, lecz już w następnym roku 203. Na tym znaczącym wzroście najbardziej zaważyła zmiana liczby miejsc noclegowych w powiecie jeleniogórskim, gdzie pojawiły się 323 nowe miejsca. W ujęciu wewnętrznym dominującą pozycję zajmuje wskazany już powiat jeleniogórski z 2770 miejscami noclegowymi na 10 tys. mieszkańców, przewyższając czterokrotnie drugi pod tym względem kłodzki (670 miejsca w 2014 r.). Co oczywiste, najsilniejsze pod względem badanej cechy były powiaty o atrakcyjnym położeniu turystycznym (jeleniogórski, kłodzki, wałbrzyski, milicki) oraz duże miasta (Jelenia Góra, Wrocław, Legnica). Najmniejszą liczbą miejsc dysponował w 2014 r. powiat górowski (15), jako jedyny spośród wszystkich jednostek nie notując żadnej zmiany na przestrzeni lat 2011-2014. Warto również zauważyć, że w jednej trzeciej powiatów (11) zanotowano spadek liczby miejsc noclegowych (najwięcej o 33 miejsca w powiecie wołowskim), choć jeszcze w latach 2012-2013 taka sytuacja miała miejsce jedynie w dwóch jednostkach: milickim (o 46) oraz głogowskim (o 4).

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona17 Wskaźnik uczestnictwa w kulturze prezentowany poprzez liczbę widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych w przeliczeniu na 1000 mieszkańców w 2014 r. wyniósł w regionie 288 osób, co było wynikiem słabszym od średniej w Polsce (319 osób), choć rok wcześniej proporcja była odwrotna (w województwie dolnośląskim 305 osób, w kraju 298). 7. WYKORZYSTANIE FUNDUSZY EUROPEJSKICH W województwie dolnośląskim w ramach projektów finansowanych z funduszy strukturalnych UE uzyskano łączne dofinansowanie w wysokości 17,2 mld zł, realizując projekty na łączną kwotę 34,2 mld zł. Per capita suma dofinansowania wynosiła 5,9 tys. zł. Największą wartość pomocy uzyskały projekty z zakresu transportu (38% łącznej kwoty), natomiast najmniejszą poprawy jakości kapitału ludzkiego (0,01% (Wykres 12). Dofinansowanie projektów transportowych było niemal dwukrotnie wyższe niż drugiego w kolejności obszaru dotyczącego badań i rozwoju technologicznego (21,5%). Największe dofinansowanie uzyskał Wrocław: 6,9 mld zł, najmniejsze zaś powiat lwówecki: 56,9 mln zł. WYKRES 12 STRUKTURA DOFINANSOWANIA WG OBSZARÓW INTERWENCJI ŚRODKÓW Z FUNDUSZY STRUKTURALNYCH NA DOLNYM ŚLĄSKU. Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://www.funduszeeuropejskie.20072013.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/KSI_raporty.aspx?N=T, stan na 30 czerwca 2015 r. W przypadku dofinansowania uzyskanego z Funduszu Spójności wyniosło ono 2,3 mld zł i uzyskane zostało w ramach realizacji projektów na łączną kwotę 2,7 mld zł. W przeliczeniu na mieszkańca regionu osiągnęło ono wartość 789 zł. Obszarem wspieranym w największym stopniu był rynek pracy, zatrudnienie i integracja społeczna (skupiający połowę kwoty ogólnego dofinansowania), w najmniejszym zaś wzmacnianie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym (3,2%) (Wykres 13). Beneficjentem największej puli dofinansowania był powiat kłodzki: 120,9 mln zł, najmniejszej zaś Legnica, która uzyskała 12,4 mln zł.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona18 WYKRES 13 STRUKTURA DOFINANSOWANIA WG OBSZARÓW INTERWENCJI ŚRODKÓW Z FUNDUSZU SPÓJNOŚCI ZNA DOLNYM ŚLĄSKU. Źródło: Opracowanie własne na podstawie https://www.funduszeeuropejskie.20072013.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania/Strony/KSI_raporty.aspx?N=T, stan na 30 czerwca 2015 r.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona19 8. ANEKS TABELARYCZNY Tab. 1 Podstawowe dane Ludność Jednostka 2014 r. Polska=100 2014 r. 2011 r. dynamika 2011-2014 (2010=100) DOLNOŚLĄSKIE 2908457 7,56 2916577 99,7 Podregion jeleniogórski 573389 581993 98,5 Powiat bolesławiecki 90346 90528 99,8 Powiat jaworski 51796 52603 98,5 Powiat jeleniogórski 64969 65137 99,7 Powiat kamiennogórski 44700 45835 97,5 Powiat lubański 55900 56732 98,5 Powiat lwówecki 47014 47877 98,2 Powiat zgorzelecki 92389 94205 98,1 Powiat złotoryjski 44867 45613 98,4 Powiat m. Jelenia Góra 81408 83463 97,5 Podregion legnicko-głogowski 452461 454789 99,5 Powiat głogowski 90222 90249 100,0 Powiat górowski 36236 36730 98,7 Powiat legnicki 55026 54744 100,5 Powiat lubiński 106433 106966 99,5 Powiat polkowicki 63201 63121 100,1 Powiat m. Legnica 101343 102979 98,4 Podregion wałbrzyski 669826 682333 98,2 Powiat dzierżoniowski 104075 105762 98,4 Powiat kłodzki 163672 166843 98,1 Powiat świdnicki 160438 162145 98,9 Powiat wałbrzyski 57492 178776 32,2 Powiat ząbkowicki 67458 68807 98,0 Powiat m. Wałbrzych 116691 * * Podregion wrocławski 578294 566227 102,1 Powiat milicki 37266 37529 99,3 Powiat oleśnicki 106311 105648 100,6 Powiat oławski 75953 75151 101,1 Powiat strzeliński 44274 44652 99,2 Powiat średzki 52725 51782 101,8 Powiat trzebnicki 83358 82015 101,6

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona20 Powiat wołowski 47439 47799 99,2 Powiat wrocławski 130968 121651 107,7 Podregion m. Wrocław 634487 631235 100,5 Powierzchnia Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 dynamika 2010-2013 (2010=100) DOLNOŚLĄSKIE 19947 6,38 19947 100 Gęstość zaludnienia Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 dynamika 2011-2014 (2010=100) DOLNOŚLĄSKIE 146 118,5 146 100 Podregion jeleniogórski 103 104 99 Powiat bolesławiecki 69 69 100 Powiat jaworski 89 90 99 Powiat jeleniogórski 104 104 100 Powiat kamiennogórski 113 116 97 Powiat lubański 131 132 99 Powiat lwówecki 66 67 99 Powiat zgorzelecki 110 112 98 Powiat złotoryjski 78 79 99 Powiat m. Jelenia Góra 747 764 98 Podregion legnicko-głogowski 130 131 99 Powiat głogowski 204 204 100 Powiat górowski 49 50 98 Powiat legnicki 74 74 100 Powiat lubiński 149 150 100 Powiat polkowicki 81 81 100 Powiat m. Legnica 1810 1829 99 Podregion wałbrzyski 160 163 98 Powiat dzierżoniowski 217 221 98 Powiat kłodzki 100 102 98 Powiat świdnicki 217 219 99 Powiat wałbrzyski 134 347 39 Powiat ząbkowicki 84 86 98 Powiat m. Wałbrzych 1373 * * Podregion wrocławski 90 88 102 Powiat milicki 90 52 173 Powiat oleśnicki 52 101 52 Powiat oławski 101 143 71 Powiat strzeliński 145 72 201 Powiat średzki 71 74 96 Powiat trzebnicki 75 80 94 Powiat wołowski 81 71 115

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona21 Powiat wrocławski 70 109 64 Podregion m. Wrocław 117 2156 5 Wskaźnik urbanizacji Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 dynamika 2010-2012 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 69,3 114,81 69,8 0,48 Tab. 2 Podstawowe dane makroekonomiczne PKB Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2009-2012 (2010=100) DOLNOŚLĄSKIE 138298 8,56 110564 125,08 PKB per capita Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 dynamika 2009-2012 DOLNOŚLĄSKIE 47440 113,1 37913 9527,0 PKB per capita w PPS UE-28=100 Jednostka 2011 r. Polska=100 2010 dynamika 2010-2011 DOLNOŚLĄSKIE 74 116, 71 3,0 WDB na 1 pracującego w zł Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2009-2012 DOLNOŚLĄSKIE 119775 116,26 95666 24109,0 Nakłady brutto na środki trwałe Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2009-2012 (2009=100) DOLNOŚLĄSKIE 25656 8,17 23786 107,86 *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Tab. 3 Struktura gospodarki Struktura WDB wg rodzajów działalności Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2009-2012 (2009=100) 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 DOLNOŚLĄSKIE 2020 44665 34851 8907 29269 9527 28160 4,5 11,9 12,3 7,9 6,9 7,5 8,1 1739 32024 24514 7468 24683 9332 23009 116,2 139,5 142,2 119,3 118,6 102,1 122,4 Podregion jeleniogórski 473 6532 3090 1357 4363 1318 4319 407 4435 2258 1021 3825 1157 3536 116,2 147,3 136,8 132,9 114,1 113,9 122,1 Podregion legnickogłogowski 366 17826 13801 1582 3722 1266 3956 315 12323 9027 1408 3447 1433 3229 116,2 144,7 152,9 112,4 108,0 88,3 122,5 Podregion wałbrzyski 434 6000 5162 1215 4522 1517 4773 374 4898 4226 1172 4490 1545 4001 116,0 122,5 122,1 103,7 100,7 98,2 119,3 Podregion wrocławski 729 8741 8199 1639 4715 1258 3503 628 5949 5501 1033 3684 851 2733 116,1 146,9 149,0 158,7 128,0 147,8 128,2 Podregion Wrocław 18 5567 4598 3114 11947 4169 11608 16 4419 3501 2833 9238 4345 9511 112,5 126,0 131,3 109,9 129,3 95,9 122,0 Struktura pracujących wg rodzajów działalności Jednostka 2013 r Polska=100 2009 r. dynamika 2009-2013 (2009=100) 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 DOLNOŚLĄSKIE 86767 258935 155723 33132 259581 3,7 8,7 7,5 7,7 8,1 71270 257465 148055 34206 246211 121,7 100,6 105,2 96,9 105,4 Podregion jeleniogórski 21009 42959 19862 3466 39175 15366 44615 20376 3772 38090 136,7 96,3 97,5 91,9 102,8 Powiat bolesławiecki 4372 8982 3359 770 4707 3288 7751 3048 431 4693 133,0 115,9 110,2 178,7 100,3 Powiat jaworski 2932 2914 1221 237 2798 2982 3147 1042 213 2886 98,3 92,6 117,2 111,3 97,0 Powiat jeleniogórski 1429 3555 2146 147 3135 1032 3771 2123 263 3347 138,5 94,3 101,1 55,9 93,7 Powiat kamiennogórski 1800 3520 925 225 2687 1135 3591 1016 230 2402 158,6 98,0 91,0 97,8 111,9 Powiat lubański 2662 2727 1748 305 3496 1341 2750 1579 246 3577 198,5 99,2 110,7 124,0 97,7 Powiat lwówecki 2811 2633 926 205 2306 1760 2640 1147 281 2232 159,7 99,7 80,7 73,0 103,3 Powiat zgorzelecki 1819 9050 4242 559 6337 1356 10778 4397 721 6046 134,1 84,0 96,5 77,5 104,8 Powiat złotoryjski 2831 2229 883 184 2580 2308 2208 839 191 2667 122,7 101,0 105,2 96,3 96,7 Powiat m. Jelenia Góra 353 7349 4412 834 11129 164 7979 5185 1196 10240 215,2 92,1 85,1 69,7 108,7

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Podregion legnicko-głogowski 14632 53987 22331 3450 37354 12667 52254 21898 4453 36817 115,5 103,3 102,0 77,5 101,5 Powiat głogowski 2111 7663 4021 696 6150 1787 8112 3816 880 5890 118,1 94,5 105,4 79,1 104,4 Powiat górowski 3487 1022 582 111 1781 2531 1284 558 131 1858 137,8 79,6 104,3 84,7 95,9 Powiat legnicki 3436 3014 1760 176 2349 3525 2491 1157 190 2296 97,5 121,0 152,1 92,6 102,3 Powiat lubiński 2584 10002 6053 712 8394 2276 9376 5805 1044 8948 113,5 106,7 104,3 68,2 93,8 Powiat polkowicki 2687 21199 3218 495 4048 2292 20293 3252 456 3646 117,2 104,5 99,0 108,6 111,0 Powiat m. Legnica 327 11087 6697 1260 14632 256 10698 7310 1752 14179 127,7 103,6 91,6 71,9 103,2 Podregion wałbrzyski 18358 50227 21641 3767 44716 14454 50203 21655 4712 42602 127,0 100,0 99,9 79,9 105,0 Powiat dzierżoniowski 2321 7422 2525 535 5007 2012 7393 2384 561 5020 115,4 100,4 105,9 95,4 99,7 Powiat kłodzki 5343 6863 4987 959 11819 3664 7474 4675 1350 11868 145,8 91,8 106,7 71,0 99,6 Powiat świdnicki 4631 18745 5362 800 9668 3756 16991 5321 1071 8786 123,3 110,3 100,8 74,7 110,0 Powiat wałbrzyski 1264 1816 1333 211 2449 1164 14219 7129 1394 13278 108,6 12,8 18,7 15,1 18,4 Powiat ząbkowicki 4488 3723 2211 302 3462 3858 4126 2146 336 3650 116,3 90,2 103,0 89,9 94,8 Powiat m. Wałbrzych 311 11658 5223 960 12311 * * * * * * * * * * Podregion wrocławski 30825 62947 23719 2050 33079 27677 60296 20883 2142 28214 111,4 104,4 113,6 95,7 117,2 Powiat milicki 2341 2493 762 121 2484 2168 2823 675 124 2264 108,0 88,3 112,9 97,6 109,7 Powiat oleśnicki 5559 9512 3548 450 5133 4622 10318 3165 456 5087 120,3 92,2 112,1 98,7 100,9 Powiat oławski 2622 13369 3088 422 5806 2147 12134 2735 307 3659 122,1 110,2 112,9 137,5 158,7 Powiat strzeliński 3214 2338 1134 205 2704 3024 2628 1082 196 2550 106,3 89,0 104,8 104,6 106,0 Powiat średzki 2845 6346 1434 106 2147 2818 5365 1083 117 2231 101,0 118,3 132,4 90,6 96,2 Powiat trzebnicki 5270 5260 2480 256 4244 4549 4831 1824 313 3917 115,8 108,9 136,0 81,8 108,3 Powiat wołowski 2680 3560 1148 162 3540 1737 3647 1140 188 3428 154,3 97,6 100,7 86,2 103,3 Powiat wrocławski 6294 20069 10125 328 7021 6612 18550 9179 441 5078 95,2 108,2 110,3 74,4 138,3 Podregion m. Wrocław 1943 48815 68170 20399 105257 1106 50097 63243 19127 100488 175,7 97,4 107,8 106,7 104,7 *Ze względu na zmiany administracyjne wynikające z wydzielenia Wałbrzycha jako miasta na prawach powiatu w 2013 r. niedostępne są dla niego dane sprzed wskazanego roku.

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 20072013 Strona24 Tab. 4 Konkurencyjność gospodarki Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys. ludności Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 dynamika 2011-2014 DOLNOŚLĄSKIE 1207 112,7 1123 84 Podregion jeleniogórski 1123 1017 106 Powiat bolesławiecki 907 822 85 Powiat jaworski 931 908 23 Powiat jeleniogórski 1703 1239 464 Powiat kamiennogórski 977 934 43 Powiat lubański 1033 980 53 Powiat lwówecki 861 787 74 Powiat zgorzelecki 965 907 58 Powiat złotoryjski 1031 964 67 Powiat m. Jelenia Góra 1546 1480 66 Podregion legnicko-głogowski 970 932 38 Powiat głogowski 915 910 5 Powiat górowski 757 717 40 Powiat legnicki 873 823 50 Powiat lubiński 938 904 34 Powiat polkowicki 728 700 28 Powiat m. Legnica 1333 1259 74 Podregion wałbrzyski 1098 1046 52 Powiat dzierżoniowski 1018 983 35 Powiat kłodzki 1079 1038 41 Powiat świdnicki 1133 1090 43 Powiat wałbrzyski 1085 1109 -24 Powiat ząbkowicki 1002 896 106 Powiat m. Wałbrzych 1207 * * Podregion wrocławski 1020 942 78 Powiat milicki 936 862 74 Powiat oleśnicki 936 891 45 Powiat oławski 975 945 30 Powiat strzeliński 858 816 42 Powiat średzki 986 929 57 Powiat trzebnicki 1038 988 50 Powiat wołowski 833 782 51 Powiat wrocławski 1261 1094 167 Podregion m. Wrocław 1739 1605 134 Nakłady na B+R w relacji do PKB, w tym nakłady przedsiębiorstw Jednostka 2012 r. Polska=100 2010 dynamika 2010-2012 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE - w relacji do PKB 0,55 72,37 0,52 0,03 DOLNOŚLĄSKIE - przedsiębiorstwa 0,36 109 0,18 0,18 Udział sprzedaży wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w sprzedaży ogółem w przemyśle

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona25 Jednostka 2013 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2010-2012 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 8,65 70,04 6,52 2,13 Udział sprzedaży na eksport w sprzedaży ogółem w przedsiębiorstwach przemysłowych Jednostka 2012 r. Polska=100 2009 r. dynamika 2010-2012 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 4,9 111,93 2,85 2,03 Tab. 5 Rynek pracy Pracujący w gospodarce narodowej Jednostka 2013 r. Polska=100 2010 dynamika 2010-2013 (2010=100) DOLNOŚLĄSKIE 710196 8,18 782782 91 Podregion jeleniogórski 106736 128100 83 Powiat bolesławiecki 17993 20725 87 Powiat jaworski 7487 10349 72 Powiat jeleniogórski 9209 10116 91 Powiat kamiennogórski 7406 9068 82 Powiat lubański 8402 10989 76 Powiat lwówecki 6155 9098 68 Powiat zgorzelecki 20392 23639 86 Powiat złotoryjski 6123 8937 69 Powiat m. Jelenia Góra 23569 25179 94 Podregion legnicko-głogowski 117673 131239 90 Powiat głogowski 18705 20753 90 Powiat górowski 3903 7264 54 Powiat legnicki 7477 9914 75 Powiat lubiński 25132 28512 88 Powiat polkowicki 29005 29375 99 Powiat m. Legnica 33451 35421 94 Podregion wałbrzyski 121135 138455 87 Powiat dzierżoniowski 15600 18261 85 Powiat kłodzki 24922 30783 81 Powiat świdnicki 34710 37567 92 Powiat wałbrzyski 6006 37407 16 Powiat ząbkowicki 10028 14437 69 Powiat m. Wałbrzych 29869 * * Podregion wrocławski 124055 148478 84 Powiat milicki 6125 7926 77 Powiat oleśnicki 18917 24720 77 Powiat oławski 22754 22366 102 Powiat strzeliński 6627 9805 68 Powiat średzki 10233 11886 86 Powiat trzebnicki 12639 16653 76 Powiat wołowski 8530 11143 77 Powiat wrocławski 38230 43979 87 Podregion m. Wrocław 240597 236510 102

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 20072013 Strona26 Pracujący na 1000 ludności Jednostka 2013 r. Polska=100 2010 r. dynamika 2010-2013 DOLNOŚLĄSKIE 244 107,97 240 4 Podregion jeleniogórski 185 186 -1 Powiat bolesławiecki 199 182 17 Powiat jaworski 144 146 -2 Powiat jeleniogórski 141 137 4 Powiat kamiennogórski 164 159 5 Powiat lubański 150 148 2 Powiat lwówecki 130 133 -3 Powiat zgorzelecki 219 233 -14 Powiat złotoryjski 136 139 -3 Powiat m. Jelenia Góra 287 294 -7 Podregion legnicko-głogowski 260 258 2 Powiat głogowski 207 209 -2 Powiat górowski 107 113 -6 Powiat legnicki 136 123 13 Powiat lubiński 236 242 -6 Powiat polkowicki 459 426 33 Powiat m. Legnica 328 337 -9 Podregion wałbrzyski 180 177 3 Powiat dzierżoniowski 149 151 -2 Powiat kłodzki 151 154 -3 Powiat świdnicki 216 205 11 Powiat wałbrzyski 104 200 -96 Powiat ząbkowicki 148 149 -1 Powiat m. Wałbrzych 253 * * Podregion wrocławski 216 214 2 Powiat milicki 164 159 5 Powiat oleśnicki 178 185 -7 Powiat oławski 300 266 34 Powiat strzeliński 149 154 -5 Powiat średzki 195 180 15 Powiat trzebnicki 152 145 7 Powiat wołowski 179 180 -1 Powiat wrocławski 299 324 -25 Podregion m. Wrocław 381 369 12 Wskaźnik zatrudnienia 15-64 Jednostka 2014 r Polska=100 2011 r. dynamika 2011-2014 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 61,3 99,4 57,4 3,6 Stopa bezrobocia ogółem Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 dynamika 2010-2012 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 10,6 92,17 12,4 -1,8 Podregion jeleniogórski 14,3 17,5 -3,2

Projekt „Dolnośląskie Obserwatorium Rozwoju Terytorialnego” współfinansowany jest z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Strona27 Powiat bolesławiecki 9,1 12,2 -3,1 Powiat jaworski 19,1 23,7 -4,6 Powiat jeleniogórski 16,5 21,0 -4,5 Powiat kamiennogórski 15,9 21,2 -5,3 Powiat lubański 18,0 22,9 -4,9 Powiat lwówecki 22,6 24,6 -2,0 Powiat zgorzelecki 12,0 12,6 -0,6 Powiat złotoryjski 24,7 26,6 -1,9 Powiat m. Jelenia Góra 7,3 9,9 -2,6 Podregion legnicko-głogowski 11,1 12,6 -1,5 Powiat głogowski 13,7 14,3 -0,6 Powiat górowski 23,8 26,4 -2,6 Powiat legnicki 18,4 21,2 -2,8 Powiat lubiński 8,8 9,7 -0,9 Powiat polkowicki 7,9 9,0 -1,1 Powiat m. Legnica 8,3 10,1 -1,8 Podregion wałbrzyski 17,0 19,3 -2,3 Powiat dzierżoniowski 16,1 19,3 -3,2 Powiat kłodzki 23,5 24,9 -1,4 Powiat świdnicki 11,3 12,9 -1,6 Powiat wałbrzyski 25,9 19,1 6,8 Powiat ząbkowicki 19,2 22,0 -2,8 Powiat m. Wałbrzych 13,2 * * Podregion wrocławski 10,2 11,6 -1,4 Powiat milicki 14,8 17,2 -2,4 Powiat oleśnicki 12,3 14,9 -2,6 Powiat oławski 9,1 10,6 -1,5 Powiat strzeliński 15,6 15,6 0,0 Powiat średzki 10,7 13,2 -2,5 Powiat trzebnicki 11,3 12,6 -1,3 Powiat wołowski 18,2 20,2 -2,0 Powiat wrocławski 4,2 4,5 -0,3 Podregion m. Wrocław 4,3 5,0 -0,7 Stopa bezrobocia w wieku produkcyjnym Jednostka 2014 r. Polska=100 2011 r. dynamika 2011-2014 [pkt. proc.] DOLNOŚLĄSKIE 6,6 88 7,5 -0,9 Podregion jeleniogórski 7,5 9,3 -1,8 Powiat bolesławiecki 4,9 6,4 -1,5 Powiat jaworski 9,2 12 -2,8 Powiat jeleniogórski 7,4 9,5 -2,1 Powiat kamiennogórski 7,8 11 -3,2 Powiat lubański 8,9 11,8 -2,9 Powiat lwówecki 10,9 11,9 -1,0 Powiat zgorzelecki 6,3 6,6 -0,3

Made with FlippingBook

RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3