2 DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 Wrocław 2022
3 Instytut Rozwoju Terytorialnego ul. J. Wł. Dawida 1A 50-527 Wrocław www.irt.wroc.pl dyrektor dr Maciej Zathey zastępcy dyrektora Bogusław Molecki Agnieszka Wałęga koordynator opracowania Wojciech Maleszka zespół autorski Karolina Gmur Sławomir Książek Marta Kukuła Wojciech Maleszka opracowania kartograficzne i elektroniczne przetwarzanie danych Marta Kukuła skład tekstu i redakcja Magdalena Pietrukiewicz foto: pixabay
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 4 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE__________________________________________________6 Cel opracowania____________________________________________________________________________ 6 Metodyka opracowania ______________________________________________________________________ 6 INDYWIDUALNA JAKOŚĆ I STYL ŻYCIA ________________________________9 Pochodzenie mieszkańców _____________________________________________________________ 9 Dobrostan psychiczny ________________________________________________________________ 14 Aktywność zawodowa ________________________________________________________________ 17 Zdrowie i jakość usług medycznych _____________________________________________________ 25 Czas wolny i uczestnictwo w kulturze____________________________________________________ 38 Aktywność obywatelska i kapitał społeczny _______________________________________________ 45 Krajobraz i sąsiedztwo________________________________________________________________ 51 WARUNKI ŻYCIA GOSPODARSTW DOMOWYCH ________________________68 Warunki mieszkaniowe _______________________________________________________________ 68 Sytuacja dochodowa i sposób gospodarowania dochodami __________________________________ 86 PODSUMOWANIE ______________________________________________96 ZAŁĄCZNIKI ____________________________________________________103
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 5
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 6 WPROWADZENIE CEL OPRACOWANIA Kreowanie regionalnej polityki społecznej, wymaga rzetelnego rozeznania potrzeb jego mieszkańców. Opracowana Diagnoza społeczna województwa dolnośląskiego 2021 wpisuje się w szeroki nurt badań nad poziomem kapitału społecznego, stanowiąc jednocześnie odpowiedź na współczesne wyzwania rozwojowe w wymiarze krajowym i europejskim. Diagnoza, w syntetycznym ujęciu, wskazuje na najistotniejsze tendencje rozwoju społecznego mające wpływ na jakość życia mieszkańców Dolnego Śląska. Opracowanie stanowi także próbę uzupełnienia analiz społeczno-gospodarczych opartych na wskaźnikach statystycznych (ilościowych) o kompleksowe informacje o warunkach i jakości życia Dolnoślązaków, a także ich postawach, stanie ducha oraz nastrojach społecznych. Ponadto opracowanie posiada wartość aplikacyjną i wspiera proces kreowania regionalnej polityki społecznej, będącej integralną częścią polityki rozwoju Dolnego Śląska nakreślonej w Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2030. Diagnoza może także przyczynić się do racjonalnego i precyzyjnego programowania interwencji w dziedzinach społecznych, w szczególności na bazie środków finansowych Unii Europejskiej w ramach polityki spójności na lata 2021-2027. METODYKA OPRACOWANIA Diagnoza społeczna województwa dolnośląskiego 2021 oparta została o badanie ankietowe przeprowadzone w ujęciu indywidualnym (część 1) oraz w ujęciu gospodarstw domowych (część 2). Pomiar indywidualnej jakości i stylu życia (część 1) obejmował: • pochodzenie mieszkańców, • dobrostan psychiczny, • aktywność zawodową, • zdrowie i jakość usług medycznych, • czas wolny i uczestnictwo w kulturze, • aktywność obywatelską i kapitał społeczny, • krajobraz i sąsiedztwo. Badanie warunków życia gospodarstw domowych (część 2) obejmowało aspekty: • warunki mieszkaniowe, • sytuację dochodową i sposób gospodarowania dochodami. Badanie od strony merytorycznej, w szczególności kwestionariusze wywiadów (zawierające dla części 1 – 34 pytania oraz dla części 2 – 24 pytania), zostało przygotowane przez Instytut Rozwoju Terytorialnego (załącznik 1). Wykonanie techniczne badania powierzono podmiotowi zewnętrznemu specjalizującemu się w terenowej realizacji badań ilościowych firmie ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku z Kutna. Badanie ankietowe zostało zrealizowane w terminie od 09.09.2021 r. do 15.10.2021 r. Ankietyzację przeprowadzono metodą CATI – wywiady telefoniczne wspomagane komputerowo. Średni czas trwania wywiadu wynosił 15 minut.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 7 Grupę respondentów stanowili mieszkańcy województwa dolnośląskiego w wieku 16-80 lat, zamieszkujący daną gminę nieprzerwanie przez min. 6 miesięcy licząc od daty badania i posiadający obywatelsko polskie. Wielkość próby badania ankietowego zarówno dla części 1, jak i dla części 2 uwzględniła uzyskanie reprezentatywności terytorialnej wyników ankietyzacji tj. zróżnicowania wyników ze względu na rodzaj gminy zamieszkiwanej przez respondentów – tj.: (1) miasta na prawach powiatu, (2) gminy miejskie, (3) gminy miejsko-wiejskie i (4) gminy wiejskie. Dodatkowo w ramach wydzielonych rodzajów gmin zamieszkania respondenta przy doborze próby uwzględniono cechy demograficzne obszarów tj. strukturę ludności według wieku i płci. W ramach badania ankietowego zostało wykonanych 1200 wywiadów (po 600 wywiadów dla każdej części) według następującej struktury próby dla każdej z wydzielonych części: WIEK/PŁEĆ 16-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-80 OGÓŁEM k m k m k m k m k m k m MIASTA NA PRAWIE POWIATÓW 9 9 17 15 22 22 15 14 16 12 23 16 190 GMINY MIEJSKIE 7 7 10 10 14 14 11 11 13 11 17 12 137 GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE 9 10 13 13 16 15 12 12 13 12 15 12 152 GMINY WIEJSKIE 8 8 10 11 13 13 10 10 10 10 10 8 121 OGÓŁEM K/M 33 34 50 49 65 64 48 47 52 45 65 48 600 OGÓŁEM WIEK 67 99 129 95 97 113 Sposób doboru próby opierał się na doborze losowo-warstwowym, w którym warstwą były 4 wskazane rodzaje gmin dla każdej części badania. Przy doborze próby przyjęto minimalny poziom ufności 95% i maksymalny błąd statystyczny 4%.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 8
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 9 INDYWIDUALNA JAKOŚĆ I STYL ŻYCIA POCHODZENIE MIESZKAŃCÓW Ze względu na swoją historię oraz zachodzące współcześnie procesy społeczno-gospodarcze Dolny Śląsk charakteryzuje się dosyć zróżnicowaną strukturą ludności biorąc pod uwagę miejsce urodzenia. Większość respondentów uczestniczących w badaniu (79%), mieszkała na Dolnym Śląsku od urodzenia, podczas gdy 21% osób wskazało w kwestionariuszu, że urodziła się poza regionem (wykres 1). Najwięcej osób wśród respondentów zamieszkujących Dolny Śląsk od urodzenia stanowiły osoby mieszkające na wspomnianym obszarze bez przerwy (69%). Zdecydowanie mniej osób ze wspomnianej grupy na pewnym etapie swojego życia wyjechało poza opisywany region w celach naukowych lub podjęcia studiów (5%), podjęcia pracy (2%) czy innych powodów (3%). Wykres 1. Pochodzenie respondentów. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wyraźne zróżnicowanie w strukturze osób pod względem zamieszkiwania na Dolnym Śląsku od urodzenia uwidacznia się w podziale na grupy wiekowe (wykres 2). Wśród mieszkańców Dolnego Śląska w przedziałach wiekowych 16-24 lata i 25-34 lata osoby urodzone poza regionem stanowią po 10%. Udział osób urodzonych poza Dolnym Śląskiem jest wyższy w starszych grupach wiekowych, w szczególności wśród osób w wieku 65 i więcej lat, w której przyjmuje wartość 49%. Zdecydowanie wyższy udział osób urodzonych poza Dolnym Śląskiem w najstarszej grupie wiekowej wiąże się zapewne z dziejami historycznymi regionu, który został przyłączony do Polski po II wojnie światowej. Należy przypuszczać, że osoby te w znacznej części przybyły na Dolny Śląsk w okresie powojennym jako dorośli lub jako dzieci wraz ze swoimi rodzicami z innych regionów Polski, utraconych Kresów Wschodnich oraz z innych krajów m.in. jako repatrianci. Biorąc pod uwagę rodzaj gminy, w której mieszkają ankietowani udział osób niemieszkających na Dolnym Śląsku od urodzenia jest najwyższy wśród respondentów z miast na prawach powiatu (30%) a najniższy w odniesieniu do osób z gmin wiejskich (13%); (wykres 3). Większy udział osób urodzonych poza omawianym regionemwmiastach na prawach powiatu w porównaniu do innych typów gmin może być częściowo spowodowany m.in. pozostawaniem po zakończeniu studiów osób spoza województwa dolnośląskiego w mieście, w którym uzyskały wyższe wykształcenie. Sytuacja ta dotyczy w głównej mierze Wrocławia będącego najważniejszym ośrodkiem akademickim regionu.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 10 Wykres 2. Pochodzenie respondentów według grup wieku – „Czy mieszka Pan/Pani na Dolnym Śląsku od urodzenia?”. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 3. Pochodzenie respondentów według rodzaju gminy – „Czy mieszka Pan/Pani na Dolnym Śląsku od urodzenia?”. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Osoby z wykształceniem wyższym magisterskim stanowią jedną z 2 grup o najwyższym udziale osób urodzonych poza Dolnym Śląskiem biorąc pod uwagę poziom wykształcenia1 – 29% (wykres 4). Wyższym udziałem w tym względzie charakteryzuje się jedynie grupa osób z wykształceniem podstawowym i wynosi on 43%. Wytłumaczeniem tak wysokiego udziału osób z wykształceniem podstawowym urodzonych poza obszarem województwa dolnośląskiego może być duży udział osób z tym wykształceniem w gronie osób starszych, które przybyły na Dolny Śląsk po II wojnie światowej. Jednocześnie należy podkreślić małą liczbę respondentów z wykształceniem podstawowym, co może skutkować ich mniejszą reprezentatywnością. Najniższym udziałem osób niemieszkających od urodzenia w województwie dolnośląskim cechowały się osoby z wykształceniem wyższym licencjackim (11%). Wśród osób niemieszkających na Dolnym Śląsku od urodzenia do najczęściej wskazywanych przyczyn przeprowadzki należały względy osobiste (wskazało 39% badanych), inne przyczyny (21%), rozpoczęcie 1 W opracowaniu zastosowano następujące kategorie poziomu wykształcenia: podstawowe (w tym: niepełne podstawowe), zasadnicze zawodowe, średnie (obejmujące szkolnictwo zawodowe, techniczne i ogólnokształcące), wyższe licencjackie (w tym: inżynierskie), wyższe magisterskie (medyczne, podyplomowe, doktoranckie).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 11 studiów lub nauki (16%), podjęcie pracy (14%); (wykres 5). Zdecydowanie rzadziej były wybierane odpowiedzi wskazujące na atrakcyjność regionu/miejscowości (4%), kulturę i obyczaje mieszkańców regionu (3%) oraz duże możliwości i szanse życiowe (3%). Wykres 4. Pochodzenie respondentów według poziomu wykształcenia – „Czy mieszka Pan/Pani na Dolnym Śląsku od urodzenia?”. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 5. Przyczyny przyjazdu respondentów na Dolny Śląsk. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. W podziale na płeć warto zwrócić uwagę, że mężczyźni wyraźnie częściej przeprowadzali się na Dolny Śląsk w porównaniu do kobiet w celu rozpoczęcia nauki/studiów (mężczyźni – 19% wskazań, kobiety – 13% wskazań) oraz podjęcia pracy (mężczyźni – 19%, kobiety – 10%); (wykres 6). Kobiety z kolei zdecydowanie częściej od mężczyzn osiedlały się w województwie dolnośląskim ze względów osobistych takich jak założenie rodziny, pozostawanie w związku itp. (kobiety – 42%; mężczyźni – 34%). Wybrane rodzaje przyczyn, z jakich respondenci uczestniczący w badaniu przeprowadzali się na Dolny Śląsk są wyraźnie powiązane z wiekiem respondentów. Rozpoczęcie studiów lub nauki stanowiło 33% wskazań wśród osób w wieku 25-34 lata oraz tylko 8% w grupie osób w wieku 65 i więcej lat (wykres 7). W grupie osób w wieku od 45 do 54 lat podjęcie pracy stanowiło 30% wskazań, podczas gdy w pozostałych grupach wiekowych nie przekroczyło 15%. Względy osobiste odpowiadały aż za 61 % wskazań wśród respondentów w wieku 55-64 lata oraz 50% w przypadku osób z grupy 16-24 lata. W innych grupach wiekowych wskazania na tę przyczynę nie przekroczyły 40% odpowiedzi.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 12 Wykres 6. Przyczyny przyjazdu respondentów na Dolny Śląsk według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 7. Przyczyny przyjazdu respondent na Dolny Śląsk według grup wieku. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 13 Inne przyczyny zdecydowanie częściej były wskazywane wśród respondentów z grup wiekowych 16-24 lata (38%) oraz 65 i więcej lat (32%). Wśród innych przyczyn najczęściej wskazywane były zarówno wśród najmłodszej jak i najstarszej grupy wiekowej przybycie na Dolny Śląsk z rodzicami, natomiast wśród osób w wieku 65 i więcej lat pojawiały się również m.in. repatriacja, przesiedlenia, zmiana granic Polski. Przyczyny związane z przeprowadzką na Dolny Śląsk charakteryzują się również pewnym zróżnicowaniem biorąc pod uwagę rodzaj gminy, w której mieszkają respondenci. Dla przykładu w miastach na prawach powiatu przyczyną przeprowadzki do nich zdecydowanie częściej w porównaniu do innych typów gmin było rozpoczęcie studiów/nauki (27% wskazań); (wykres 8). Z kolei względy osobiste odpowiadały za 52% wskazań w gminach wiejskich, podczas gdy w innych typach gmin odpowiedź ta nie przekroczyła 40%wybieranych odpowiedzi. Należy jednak podkreślić, że we wszystkich typach gmin względy osobiste były najczęściej wskazywaną przyczyną przeprowadzki. Wykres 8. Przyczyny przyjazdu respondent na Dolny Śląsk według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 14 DOBROSTAN PSYCHICZNY Większość respondentów oceniając stopień powodzenia2 w życiu wskazało na poziom średni (32% – wartość 5 i 21% – wartość 6). Kolejno, analizując strukturę odpowiedzi, pojawiły się osoby, określające poziom własnego powodzenia jako dość wysoki (17% – wartość 7 i 12% – wartość 8). Bardzo wysoki poziom powodzenia (wartość 10) wskazało 4% ankietowanych. Zaledwie 1% badanych określiła stopień powodzenia na poziomie bardzo niskim (wartość 1); (wykres 9). Wykres 9. Stopień powodzenia respondentów w życiu. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. W miastach na prawach powiatu respondenci wskazywali najrzadziej (1%) poziom powodzenia jako bardzo niski (wartość 1), a najczęściej (34%) poziom średni (wartość 6); (wykres 10A). Podobnie, w gminach miejskich badani najrzadziej (1%) określali stopień powodzenia na poziomie bardzo niskim (wartość 1), natomiast najczęściej (34%) poziom średni (wartość 6); (wykres 10B). W gminach miejskowiejskich najrzadziej (1%) mieszkańcy Dolnego Śląska określali poziom powodzenia na poziomie bardzo niskim (wartość 1), a najczęściej (31%) na poziomie średnim (wartość 6); (wykres 10C). W gminach wiejskich respondenci nie wskazali stopnia zadowolenia na poziomie dość niskim (wartość 3), a najczęściej (29%) określali go na poziomie średnim (wartość 6); (wykres 10D). Określając warunek udanego i szczęśliwego życia respondenci najczęściej wskazywali kolejno: zdrowie (29% wszystkich odpowiedzi), udany i trwały związek (23%) oraz wychowywanie dzieci (19%). Rzadziej wybierali pracę dającą satysfakcję (9%), przyjaciół (7%), dobrobyt materialny (5%), wartości osobiste (5%). W grupie odpowiedzi „inne” (3%) znalazły się takie hasła jak: rodzina, miłość, zaufanie, zgoda, spokój, co pośrednio wpisuje się w poprzednio wymienione kategorie ankiety. Respondenci oceniając stopień zadowolenia z wybranych dziedzin życia wskazywali najczęściej, że są bardzo zadowoleni z relacji w rodzinie (62% badanych było bardzo zadowolonych), z dzieci (58%) oraz z małżeństwa lub związku partnerskiego (57%). Natomiast najwięcej respondentów było bardzo niezadowolonych z opieki zdrowotnej (19%) i z lokalnego transportu publicznego (11%); (wykres 11). 2 Skala oceny stopnia powodzenia respondentów w życiu: 1 – najgorzej, 10 – najlepiej.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 15 Wykres 10A. Stopień powodzenia respondentów w życiu według rodzaju gminy – w miastach na prawie powiatu. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 10B. Stopień powodzenia respondentów w życiu według rodzaju gminy – w gminach miejskich. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 10C. Stopień powodzenia respondentów w życiu według rodzaju gminy – w gminach miejsko-wiejskich. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 16 Wykres 10D. Stopień powodzenia respondentów w życiu według rodzaju gminy – w gminach wiejskich. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 11. Stopień zadowolenia respondentów z wybranych dziedzin życia. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Określając poczucie bezpieczeństwa wmiejscu zamieszkania 51% respondentów stwierdziło, że czuje się zdecydowanie bezpiecznie, 44%, że raczej czuje się bezpiecznie. Jedynie 4% ankietowanych raczej nie czuje się bezpiecznie i 1% zdecydowanie nie czuje się bezpiecznie. Analiza poczucia bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania według rodzaju gminy nie różnicuje znacząco opinii respondentów. Zauważyć można jedynie, że w gminach wiejskich, według padających odpowiedzi, mieszkańcy w największym stopniu stwierdzali, że czują się bezpiecznie (67% odpowiedzi). Kolejno, takie deklaracje padły w: gminach miejsko-wiejskich (50%) oraz miastach na prawach powiatu (47%). W gminach miejskiej 45% badanych również oświadczyło, że czują się zdecydowanie bezpiecznie (wykres 12).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 17 Płeć respondentów nie wpłynęła znacząco na wybór odpowiedzi określających poczucie bezpieczeństwa. Zauważyć można jedynie, że mężczyźni nieco częściej odpowiadali, że zdecydowanie czują się bezpiecznie (55% odpowiedzi) niż kobiety (48%), które częściej wybierały odpowiedź „raczej tak” (48%) niż mężczyźni (40%); (wykres 13). Wykres 12. Poziom bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania respondentów według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 13. Poziom bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania respondentów według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA Forma świadczonej bądź prowadzonej pracy przez respondentów to w przeważającej części zatrudnienie na umowę o pracę (w tym pełny etat lub część etatu) – 66% ankietowanych. Kolejną pod względem liczebności grupę tworzyły osoby prowadzące własną działalność gospodarczą i nie zatrudniały pracowników (21%). Po 5% stanowili respondenci, którzy byli właścicielami lub współwłaścicielami firmy i zatrudniali pracowników oraz ci, którzy byli zatrudnieni na umowę zlecenie. 1% respondentów oznajmiło, że prowadzi gospodarstwo rolne, a 1% pracowało bez formalnej umowy (wykres 14). 89% osobom bezrobotnym, w ciągu ostatnich 12 miesięcy, nie złożono oferty zatrudnienia. Jedynie 11% niepracujących ankietowanych taką ofertę otrzymało, ale jej nie przyjęło. Analizując zjawisko względem płci, należy zaznaczyć, że 89% kobiet i 90%mężczyzn nie otrzymało oferty zatrudnienia. Płeć nie jest więc czynnikiem znacząco różnicującym odpowiedzi respondentów na to pytanie.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 18 Ponad połowa ankietowanych (52%), którzy pracują, pracuje pełen etat, tj. 40 godzin tygodniowo. Kolejno 36% respondentów zadeklarowało, że pracuje więcej niż pełen etat tygodniowo. Grupa osób, która pracuje mniej niż pełen etat, stanowiła 12% ankietowanych. Wykres 14. Forma świadczonej lub prowadzonej pracy przez respondentów. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Analizując odpowiedzi respondentów w podziale na płeć, zauważa się, że mężczyźni znacznie częściej (48% badanych) pracują więcej niż 40 godzin tygodniowo niż kobiety (22% ankietowanych). Kobiety w większości (60%) deklarowały zatrudnienie w wymiarze pełnego etatu (40 godzin na tydzień). Warto zaznaczyć, że zaledwie 7% ankietowanych mężczyzn pracuje mniej niż pełen tygodniowo (wykres 15). Wykres 15. Przeciętna liczba godzin pracy respondentów w tygodniu według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Analiza przeciętnej liczby godzin pracy w tygodniu z uwzględnieniem wykształcenia respondenta wskazuje, że wraz ze wzrostem liczby godzin pracy wzrasta udział pracujących z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Natomiast w przypadku osób z wykształceniem wyższym licencjackim (w tym inżynierskim) zachodzi odwrotna zależność i pracują oni mniej godzin tygodniowo. Również grupa osób z wykształceniem średnim zawodowym częściej niż pozostałe grupy pracuje mniejszą liczbę godzin tygodniowo. Liczebność grupy osób z wykształceniem wyższym magisterskim w rozpatrywanych
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 19 aspektach czasu pracy nie waha się znacznie. Osoby z wykształceniem podstawowym nie wystąpiły wśród ankietowanych, którzy pracują mniej niż pełen etat tygodniowo, natomiast deklarowały, że pracują w pełnym wymiarze etatu lub więcej niż jeden etat tygodniowo (wykres 16). Wykres 16. Przeciętna liczba godzin pracy respondentów w tygodniu według poziomu wykształcenia. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. 49% ankietowanych zadeklarowało, że swoją pracę wykonuje w miejscowości zamieszkania, 34% poza miejscowością zamieszkania. Najmniej liczną grupę stanowiły osoby, które pracowały zarówno w miejscowości zamieszkania, jak i poza miejscowością zamieszkania (17%). Zauważa się, że grupa osób, która pracuje w miejscowości zamieszkania jest najliczniejsza, w przypadku, gdy respondent mieszka wmiastach na prawach powiatu (71%), a następnie w gminach miejskich (57%), gminach miejsko-wiejskich (48%) oraz w gminach wiejskich (20%); (wykres 17). Wykres 17. Miejsce wykonywania pracy zarobkowej respondentów według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. 45% ankietowanych osób dojeżdża do pracy w czasie poniżej 15 minut. Kolejna, co do wielkości grupa respondentów dojeżdża do pracy do 30 minut (26%). 19% osób dostaje się do pracy w ciągu godziny, 7% w czasie do 2 godzin, a 3% w czasie powyżej 2 godzin (wykres 18).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 20 Wykres 18. Czas dojazdu do pracy respondentów. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Rozpatrując czas dojazdu do pracy zauważa się, że najczęściej dojazd do pracy w czasie krótszym niż 15 minut deklarowali mieszkańcy z gmin miejskich (60% ankietowanych), a czas dojazdu do pracy do 30 minut wskazywały głównie osoby z miast na prawach powiatu (34% badanych). Warto podkreślić, że najdłuższy czas dojazdu do pracy (powyżej 2 godzin) charakteryzował w szczególności mieszkańców gmin wiejskich (7% badanych); (wykres 19). Wykres 19. Czas dojazdu do pracy respondentów według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Znacząca większość respondentów wskazała, że do pracy dociera indywidualnym środkiem transportu (72%). 18% udaje się do pracy piechotą, a 10% ankietowanych wybiera komunikację zbiorową. Najrzadziej z indywidualnego środka transportu korzystają mieszkańcy miast na prawach powiatu (62% odpowiedzi). Piechotą respondenci najczęściej docierają w gminach miejskich (25%) i w miastach na prawach powiatu (20%). W gminach miejsko-wiejskich i w gminach wiejskich grupa osób docierająca piechotą jest zbliżona (odpowiednio: 14% i 11%); (wykres 20).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 21 Wykres 20. Sposób dotarcia respondentów do pracy według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Zdecydowana większość respondentów jeździ samotnie samochodem, jedynie 8% ankietowanych, jeżdżąc samochodem, zabiera ze sobą znajomych pracujących w tych samych okolicach. 3% badanych jeździ jako pasażer innego pojazdu indywidualnego. 5% korzystających z transportu indywidualnego wybiera rower (wykres 21). Wykres 21. Rodzaj stosowanego przez respondentów transportu indywidualnego. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Mieszkańcy wsi w stosunku do mieszkańców pozostałych obszarów najczęściej jeżdżą do pracy samochodem w pojedynkę (94% odpowiedzi). Ponadto ludność obszarów wiejskich w drodze do pracy najrzadziej zabierają ze sobą znajomych pracujących w tych samych okolicach (4%); (wykres 22). Wśród ankietowanych osób zamieszkujących wieś nikt nie jeździł do pracy rowerem. Rowerem do pracy najczęściej udają się wg odpowiedzi ankietowanych mieszkańcy miast na prawach powiatu (11%). Rozpatrując rodzaj gminy zamieszkania, pozostałe rozkłady typów stosowanego transportu indywidualnego są zbliżone.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 22 Wykres 22. Rodzaj stosowanego przez respondentów transportu indywidualnego według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wśród odpowiedzi uzasadniających niekorzystanie z komunikacji zbiorowej wśród respondentów najczęściej padała odpowiedź, że nie korzystają oni dlatego, że nie mają dogodnego połączenia (56%). Kolejno 16% badanych podało odpowiedź „inny powód” (niewskazany do wyboru w ankiecie). Innymi powodami były odpowiedzi często podkreślające niezależność, komfort, punktualność lub terminowość, jako cechy decydującą o niekorzystaniu z transportu zbiorowego (wykres 23). 13% ankietowanych stwierdziła, że wypada, żeby jeździć do pracy samochodem. 5% badanych przyznało, że rezygnuje z komunikacji zbiorowej, gdyż musi rozwieźć inne osoby do szkoły bądź pracy. Dla 3% badanych bilety komunikacji zbiorowej są zbyt drogie, a w przypadku 2% komunikacja kursuje bardzo rzadko. Pozostałe zawarte w ankiecie uzasadnienia niekorzystania z transportu zbiorowego dotyczyły poniżej 2% odpowiedzi (kolejno wybierane uzasadnienia/ odpowiedzi to: nie można na niej polegać, nie kursuje punktualnie, pojazdy są zatłoczone, brakuje miejsc, brakuje podstawowych udogodnień (gniazda zasilania, klimatyzacji itp.), nie czuję się tam bezpiecznie). Wśród wybieranych środków transportu ponad połowa ankietowanych wskazała autobusy miejskie lub podmiejskie (57%). 18% badanych jeździ autobusami zakładu pracy, 15% jeździ koleją, a 10% dojeżdża do pracy tramwajem.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 23 Wykres 23. Powody niekorzystania przez respondentów z komunikacji zbiorowej. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Dla respondentów najistotniejszym warunkiem pracy zawodowej okazała się przyjazna atmosfera i dobre relacje z innymi (59%), kolejno: stabilność zatrudnienia (56%), odpowiednia płaca (55%) oraz brak napięć i stresów (52%). Możliwość rozwoju osobistego dla blisko połowy ankietowanych była bardzo ważna, a praca zgodna z umiejętnościami dla prawie 42%. Ważna, ale nie w takim stopniu jak wskazane aspekty, okazała się możliwość elastycznego czasu pracy (dogodne godziny pracy, możliwość wykonywania pracy w domu) – 29% odpowiedzi jako bardzo ważny aspekt oraz 39% odpowiedzi jako ważny aspekt); (wykres 24). Wykres 24. Ocena ważności wybranych warunków pracy respondentów. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Respondenci oceniając stabilność źródła dochodów w większości odpowiedzi stwierdzali, że jest ono pewne i stabilne (67%). Dla 23% badanych źródło dochodów było niepewne i niestabilne. 9% odpowiedziało, że to pytanie ich nie dotyczy. Zarówno kobiety jak i mężczyźni w podobnym stopniu oceniają stabilność źródła dochodów. Jedynie kobiety nieco częściej oceniają je jako pewne i stabilne
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 24 (69% kobiet jest tego zdania, a mężczyzn 66%). Ocena niepewne i niestabilne źródło dochodów w równym stopniu pojawia się u panów jak i u pań (23% przypadków). Nieco częściej panowie odpowiadają, że to pytanie ich nie dotyczy (panowie – 11% wszystkich odpowiedzi panów ogółem, a panie – 8% odpowiedzi ogółu pań). Oceniając stabilność źródła dochodów z uwzględnieniem rodzaju wykształcenia respondenta zauważyć można, że najpewniej i najstabilniej czuły się osoby z wykształceniem wyższym licencjackim (70% badanych z takimwykształceniem oceniła źródło dochodów jako pewne i stabilne), średnim zawodowym lub technicznym lub ogólnokształcącym (69%) oraz z wyższym magisterskim i równoważnymi (69%). 59% osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym również stwierdziło, że ich źródło dochodu jest pewne i stabilne. Osoby z wykształceniem podstawowym również w większości wypowiedziały się, że ich zatrudnienie jest pewne i stabilne (53% odpowiedzi osób z tym wykształceniem); (wykres 25). Wykres 25. Ocena stabilności źródła dochodów według poziomu wykształcenia. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 25 ZDROWIE I JAKOŚĆ USŁUG MEDYCZNYCH Duży wpływ na jakość życia i dobrostan ludzi, ma zarówno stan ich zdrowia, jak i zadowolenie z jakości oraz dostępności usług medycznych. Mieszkańców regionu zapytano o to, jak oceniają swój stan zdrowia. Najwięcej, bo aż 44% respondentów określiło stan zdrowia jako raczej dobry, a 32% pytanych osób uznało swój stan zdrowia za przeciętny. Bardzo dobrze oceniło swój stan zdrowia 16% pytanych osób. Oznacza to, że odpowiedzi najniżej oceniające stan zdrowia (raczej zły i bardzo zły) udzieliło 8% pytanych. W odniesieniu do płci respondentów, można zauważyć, że lepiej swój stan zdrowia oceniają mężczyźni, a więcej kobiet jest skłonnych określić swoją sytuację zdrowotną jako przeciętną. Co istotne, w przypadku określeń charakteryzujących stan zdrowia jako raczej zły i bardzo zły, udziały odpowiedzi udzielonych przez kobiety, jak i mężczyzn są niemal takie same. Różnice w poziomie zadowolenia ze swego stanu zdrowia między kobietami a mężczyznami mogą być powiązane z faktem, iż mężczyźni wykazują często dużo mniejsze zainteresowanie profilaktyką i bagatelizują niepokojące objawy chorób. Stąd też zazwyczaj lepiej oceniają swój stan zdrowia, chociaż obiektywnie, nie możemy stwierdzić, że są w jakiś sposób biologicznie odporniejsi czy zdrowsi od osób płci żeńskiej (wykres 26). Wykres 26. Ocena stanu zdrowia respondentów według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. W przypadku zestawienia pokazującego odsetek odpowiedzi w odniesieniu do wieku respondentów, co oczywiste, odsetek osób niezadowolonych ze swego stanu zdrowia bądź uznających go za przeciętny, rośnie wraz z wiekiem respondentów. Najlepiej swój stan zdrowia oceniają respondenci z najmłodszych grup wiekowych (16-44 lata). Spory odsetek w grupie wiekowej 45-64 lata uznaje też swój stan zdrowia za raczej dobry i przeciętny. Co istotne, najniższą ocenę stanu zdrowia średnio przyznawał w każdej z grup wiekowych bardzo podobny odsetek osób: od 1% do 3% (wykres 27). Dobrym uzupełnieniem dwóch wcześniej analizowanych przykładów (w odniesieniu do płci i weku) jest sprawdzenie rozkładu odsetka odpowiedzi w przypadku zestawienia tych dwóch cech razem. Okazuje się, że najlepiej swój stan zdrowia oceniają młodzi mężczyźni, dla których w grupie wiekowej 16-24 lata 38% odpowiedzi odnosiło się do kategorii „bardzo dobry”. W przypadku kobiet, odsetek dla tej grupy wiekowej wyniósł 12%. Co ciekawe, dla grupy wiekowej 16-44 zarówno w przypadku kobiet jak i mężczyzn odsetek odpowiedzi w kategorii „raczej dobrze” miał bardzo zbliżony poziom (ok. 46-47%). W przypadku mężczyzn, spory odsetek uznał swój stan zdrowia za raczej dobry także w kolejnych grupach wiekowych, bo aż 64% w grupie 45-54 lata i 53% w grupie 55-64 lata. Wśród kobiet natomiast,
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 26 ciekawym zjawiskiem jest dominowanie kategorii „przeciętny” w grupie wiekowej 55-64 lata (56%) oraz 65 i więcej lat (57%). Nadmienić należy, że w najstarszej grupie wiekowej 65 i więcej lat stan zdrowia jako raczej zły określiło 17% mężczyzn, a wśród kobiet 6% badanych. Wykres 27. Ocena stanu zdrowia respondentów według grup wieku. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Biorąc pod uwagę poziomwykształcenia w odniesieniu do opinii respondentów na temat stanu zdrowia, wyraźnie zauważa się tendencję rosnącą zadowolenia ze stanu zdrowia wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia. Szczególnie widoczne jest to w przypadku kategorii „bardzo dobry” i „raczej dobry”, w których wyjątkowo często takiej odpowiedzi udzielały osoby z wykształceniem wyższym (dla obu kategorii). Osoby z niższym wykształceniem, częściej określały swój stan zdrowia jako przeciętny, a nawet raczej zły (wykres 28). Wykres 28. Ocena stanu zdrowia respondentów według poziomu wykształcenia. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Charakterystyka udzielonych przez respondentów odpowiedzi w zestawieniu z ich stanem cywilnym pokazuje, że najlepiej swój stan zdrowia oceniają osoby stanu wolnego (wg kategorii „bardzo dobry” prawie 26%). Podobnie jak w przypadku osób bezdzietnych, możemy z dużym prawdopodobieństwem założyć, że są to osoby stosunkowo młode, cieszące się zarówno fizycznym jak i psychicznym dobrostanem.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 27 Jako raczej dobry na podobnym poziomie swój stan zdrowia oceniają osoby wolne, pozostające w nieformalnych związkach oraz w związkach formalnych (od 44% do 55%). Warto zauważyć, iż osoby rozwiedzione lub które straciły partnera życiowego, częściej niż osoby pozostające w związkach oceniają swój stan zdrowia jako przeciętny (ponad 38% odpowiedzi) Równie ważną, jak charakterystyka udzielonych odpowiedzi pod względem wieku, wydaje się być ta pod względem statusu zawodowego. Osoby uczące się, a więc w większości młode, oceniały swój stan zdrowia najlepiej. Ponad 58% osób w tej kategorii określa swój stan zdrowia jako raczej dobry, a ponad 33% jako bardzo dobry. Daje to ponad 91% osób w tej grupie zadowolonych ze swego zdrowia. Osoby pobierające świadczenie emerytalne lub rentowe, co ciekawe oceniają w większości swój stan zdrowia dosyć pozytywie. Ok. 32% takich osób udzieliło odpowiedzi raczej dobry, a 50% przeciętny. Najgorszą ocenę stanu zdrowia wskazały osoby bezrobotne, które nie poszukiwały pracy. W tym przypadku, ponad 33% osób oceniło swój stan zdrowia negatywnie (jako raczej zły i bardzo zły), przy ok. 15% emerytów tak oceniających swój stan zdrowia (wykres 29). Wykres 29. Ocena stanu zdrowia respondentów według statusu zawodowego. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Pod względem rodzaju gminy zamieszkania, wyniki oceny stanu zdrowia wydają się być wyrównane, szczególnie w kategoriach najlepiej oceniających stan zdrowia. Co ciekawe, w przypadku mieszkańców gmin miejskich ponad 5% respondentów określiło swój stan zdrowia jako bardzo zły. Wśród mieszkańców gmin wiejskich i gmin miejsko-wiejskich nie było osób wskazujących na bardzo zły stan zdrowia (wykres 30).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 28 Wykres 30. Ocena stanu zdrowia respondentów według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Respondenci badania zostali poproszeni o wskazanie, czy w ostatnich 3 miesiącach przebywali w szpitalu, byli chorzy, korzystali z zajęć rehabilitacyjnych lub czy dochodzili do siebie po przebytej chorobie. Aż 94% z nich w ostatnich 3 miesiącach nie przebywało w szpitalu, 71% nie chorowało, 88% nie odbywało zajęć rehabilitacyjnych, a 78% nie dochodziło do siebie po przebytej chorobie. Możemy założyć zatem, że osoby te cieszyły się w ciągu ostatnich 3 miesięcy stosunkowo dobrym stanem zdrowia (wykres 31). W odniesieniu do płci respondentów, ciekawym faktem jest to, że w przypadku hospitalizacji, taki sam odsetek kobiet, jak i mężczyzn nie korzystał z tej formy leczenia (po 6%). W ciągu ostatnich 3 miesięcy przechodziło chorobę 33% kobiet i 24% mężczyzn. Również większy odsetek respondentów wśród płci żeńskiej korzystał z zajęć rehabilitacyjnych oraz dochodził do siebie po przebytej chorobie (odpowiednio: 14% i 25%); (wykres 32). Wykres 31. Ocena stanu zdrowia respondentów – Czy w ostatnich 3 miesiącach: Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 29 Wykres 32. Ocena stanu zdrowia respondentów w ostatnich 3 miesiącach według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Analizując udzielone odpowiedzi pod względem wieku respondentów, zauważamy, że wyraźnie różnicują się odpowiedzi dotyczące zajęć rehabilitacyjnych wśród najstarszych grup wiekowych 55-64 lat oraz 65 i więcej lat, w których z tego typu zajęć korzystało odpowiednio 22% i 20% osób biorących udział w ankiecie. W młodszych grupach wiekowych udział osób odpowiadających twierdząco na pytanie o korzystanie z zajęć rehabilitacyjnych wahał się od 3% do 9%. W przypadku pozostałych pytań (o chorobę, zdrowienie, pobyt w szpitalu) rozkład odpowiedzi nie charakteryzował się większymi prawidłowościami (wykres 33). Zróżnicowanie odpowiedzi respondentów pod względem ich poziomu wykształcenia charakteryzuje się kilkoma interesującymi cechami, z których najciekawszą jest fakt, iż osoby z wykształceniem podstawowym charakteryzowały się stosunkowo wysokim udziałem osób chorujących i dochodzących do siebie po chorobie (odpowiednio: 46% i 39%). W przypadku dwóch pozostałych pytań (o rehabilitację i pobyt w szpitalu), udziały we wszystkich poziomach wykształcenia są na podobnym poziomie, bez wyraźniejszych odstępstw od średniej wartości (wykres 34). Wykres 33. Ocena stanu zdrowia respondentów w ostatnich 3 miesiącach według grup wieku.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 30 Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wykres 34. Ocena stanu zdrowia respondentów w ostatnich 3 miesiącach według poziomu wykształcenia. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Pod względem statusu zawodowego, zróżnicowanie odpowiedzi wśród respondentów było dosyć znaczne, aczkolwiek mimo to, trudno wskazać na jakieś trendy czy tendencje. Na pewno warto podkreślić, że aż 25% osób uczących się w ciągu ostatnich 3 miesięcy przebywało w szpitalu. Pod względem choroby, najwięcej, bo aż 44% osób niepracujących i nieszukających pracy udzieliło odpowiedzi twierdzącej. Podobnie w przypadku dochodzenia do siebie po przebytej chorobie: aż połowa osób niepracujących i nieszukających pracy udzieliła odpowiedzi twierdzącej. W przypadku korzystania
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 31 z rehabilitacji najwyższym odsetkiem odpowiedzi „tak” charakteryzowała się grupa osób pobierających świadczenia emerytalne i rentowe (23%); (wykres 35). Wykres 35. Ocena stanu zdrowia respondentów w ostatnich 3 miesiącach według statusu zawodowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 32 Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Aż ponad 60% respondentów potwierdziło, że w ostatnich miesiącach korzystali z usług placówek ochrony zdrowia. Podobnie jak w przypadku pytania o zadowolenie ze stanu zdrowia, również uwidoczniła się dysproporcja między płciami. Wśród pytanych kobiet, aż 70% z nich potwierdziło,
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 33 że w ostatnim czasie korzystało z usług tego typu placówek, a wśród mężczyzn było to 53% pytanych (wykres 36). Wykres 36. Korzystanie przez respondentów z placówek ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Analizując odpowiedzi pod względem wieku respondentów, wyraźnie zauważalny jest wzrost odsetka osób korzystających w ostatnich miesiącach z usług placówek ochrony zdrowia wraz z wiekiem. W najmłodszej grupie wiekowej, prawie po równo tyle samo osób korzystało, co nie korzystało z usług placówek leczniczych. Im starszy wiek respondentów, tym widoczniejszy wzrost odsetka osób korzystających z usług tego typu placówek. W najstarszej grupie wiekowej (65 i więcej lat), aż 72% respondentów korzystało z usług placówek medycznych. Taka tendencja uwidacznia się zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn (wykres 37). Wykres 37. Korzystanie przez respondentów z placówek ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach według grup wieku. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Analizując rozkład udziałów odpowiedzi twierdzących pod względem stanu cywilnego, możemy zaważyć, że najwyższe odsetki charakteryzowały osoby rozwiedzione (71%) oraz będące w stanie wdowieństwa (68%). Możemy założyć, że są to osoby starsze, lub też osoby, które były narażone w życiu prywatnym na trudności (śmierć bliskiej osoby, rozwód, itp.), co powoduje większe problemy ze zdrowiem, a tym samym częstsze korzystanie z usług placówek ochrony zdrowia (wykres 38).
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 34 Wykres 38. Korzystanie przez respondentów z placówek ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach według stanu cywilnego. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Rozkład odpowiedzi twierdzących pod względem rodzaju gminy pochodzenia jest praktycznie jednorodny i zbliżony do średnich wartości. Jedynie w przypadku miast na prawach powiatu odsetek osób udzielających twierdzącej odpowiedzi był nieznacznie wyższy (66%); (wykres 39). Wykres 39. Korzystanie przez respondentów z placówek ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach według rodzaju gminy. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Wytłumaczeniem takiego stanu rzeczy może być np. większy dostęp do usług placówek ochrony zdrowia niż w mniejszych ośrodkach miejskich i gminach wiejskich, a co za tym idzie łatwiejsza i szybsza możliwość skorzystania z tego typy usług. Ankietowani, którzy udzielili odpowiedzi twierdzącej poproszeni zostali również o doprecyzowanie, z jakiego typu placówek zdrowia korzystali: czy były to placówki opłacane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, opłacane z własnej kieszeni czy opłacane przez pracodawcę, który wykupił abonament lub ubezpieczenie. 72% osób udzielających twierdzącej odpowiedzi korzystało z usług leczniczych opłacanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia, tym samym, okazuje się, że publiczna służba zdrowia cieszy się największym zainteresowaniem. Aż 58% osób zadeklarowało też korzystanie z usług prywatnej służby zdrowia,
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 35 opłacanych z własnych środków. Wskazywać to może przede wszystkim na niską dostępność usług medycznych w ramach NFZ. 14% badanych korzystało z usług opłacanych przez pracodawcę w ramach abonamentu lub ubezpieczenia. Jest to najmniej popularna forma, którą oferują najczęściej duże firmy lub korporacje w ramach rozbudowanych pakietów socjalnych dla pracowników (wykres 40). Wykres 40. Korzystanie przez respondentów z placówek ochrony zdrowia w ostatnich miesiącach według rodzaju płatnika. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Doskonałym uzupełnieniem pytania dotyczącego korzystania z usług placówek ochrony zdrowia pod względem ich formy opłacania, jest ocena dostępności tego typu podmiotów. 39% badanych nie dokonało oceny (ze względu na niekorzystanie z tego typu placówek w ostatnim czasie), a 34% oceniło ją raczej dobrze. Bardzo źle dostępność oceniło 6% pytanych, a raczej źle 16%. Według podziału na płeć respondentów, okazuje się, że kobiety trochę lepiej oceniają dostępność placówek leczniczych (6% bardzo dobrze i 39% raczej dobrze), a więcej mężczyzn nie oceniło tego zjawiska, ponieważ nie korzystali z placówek ochrony zdrowia (47% u mężczyzn do 30% u kobiet); (wykres 41). Wykres 41. Ocena dostępności placówek ochrony zdrowia w miejscowości lub gminie według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 36 Pod względem wieku respondentów, trudno zauważyć prawidłowość rozkładu odsetka udzielonych odpowiedzi. Najwyższy udział odpowiedzi pozytywnych (bardzo i raczej dobrze) charakteryzuje odpowiedzi osób z najstarszej grupy wiekowej (65 i więcej lat), w której 50% osób tak właśnie oceniło dostępność placówek zdrowia. Najgorszą ocenę (bardzo i raczej źle) wystawiły osoby w wieku 25-34 lata (26% udzielonych odpowiedzi) oraz 55-64 lata (27% udzielonych odpowiedzi); (wykres 42). Wykres 42. Ocena dostępności placówek ochrony zdrowia w miejscowości lub gminie według grup wieku. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. W przypadku rozkładu udzielonych odpowiedzi ze względu na rodzaj gminy pochodzenia respondentów można zauważyć kilka ciekawych prawidłowości. Najlepiej dostępność do placówek ochrony zdrowia oceniają mieszkańcy miast na prawach powiatów, gdzie 46% osób zamieszkujących taki rodzaj gminy, oceniło dostępność bardzo lub raczej dobrze. Najgorszą ocenę wystawili natomiast mieszkańcy gmin miejsko-wiejskich, w których 26% mieszkańców oceniło dostępność bardzo lub raczej źle (wykres 43). Wykres 43. Ocena dostępności placówek ochrony zdrowia w miejscowości lub gminie według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Oprócz oceny dostępności, respondenci zostali zapytani o ocenę jakości świadczonych usług medycznych (publicznych lub prywatnych). Ogółem pozytywną ocenę (bardzo i raczej dobrze) wystawiło 43% badanych, a złą (bardzo i raczej źle) 19%. Są to wyniki podobne do tych, które charakteryzowały ocenę dostępności placówek zdrowia.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 37 W przypadku podziału na płeć, oceny jakości świadczonych usług medycznych również nie odbiegają od ocen dostępności placówek medycznych. W przypadku braku oceny, co oczywiste, dominowali mężczyźni, bo aż 47% z nich nie korzystało z tego typu placówek. W przypadku kobiet, ocena jakości usług medycznych wypadła znacznie lepiej. Aż połowa zapytanych ocenia ją bardzo lub raczej dobrze (w przypadku mężczyzn jest to 36% udzielonych odpowiedzi); (wykres 44). Wykres 44. Ocena jakości świadczonych usług medycznych w placówkach zdrowia w miejscowości lub gminie według płci. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Pod względem rodzaju gminy zamieszkania, najgorsze oceny (bardzo i raczej źle) występują wśród osób zamieszkujących gminy miejskie (23%) i gminy miejsko-wiejskie (24%). Najlepsze oceny występują natomiast wśród respondentów zamieszkujących miasta na prawach powiatu (52%); (wykres 45). Wykres 45. Ocena jakości świadczonych usług medycznych w placówkach zdrowia w miejscowości lub gminie według rodzaju gminy zamieszkania. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego. Podobnie jak w przypadku oceny dostępności może to wynikać z większej podaży usług medycznych lub zdrowotnych w dużych ośrodkach miejskich. Jest więcej podmiotów świadczących takie usługi, więcej specjalistów, a tym samym może się okazać, że zarówno dostępność jak i jakość takich usług jest lepsza niż w mniejszych ośrodkach miejskich czy na wsiach.
DIAGNOZA SPOŁECZNA WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2021 38 CZAS WOLNY I UCZESTNICTWO W KULTURZE Na jakość życia i jego poziom ma wpływ także sposób spędzania wolnego czasu, zainteresowania, uczestnictwo w życiu kulturalnym i społecznym. Respondenci bardzo często deklarowali, iż swój wolny czas spędzają w domu (34%), spacerują i wychodzą z psem (26%), słuchają muzyki (22%) oraz uprawiają hobby tj. modelarstwo czy filatelistykę (21%). Wśród często wybieranych form spędzania czasu wolnego znalazły się też m.in. spędzanie czasu z rodziną i znajomymi, oglądanie TV (w tym platform streamingowych) oraz czytanie książek i czasopism. Najrzadziej wybierane jest natomiast granie w gry komputerowe (72% nigdy tak nie spędza wolnego czasu), chodzenie na imprezy sportowe (62% nigdy tak nie spędza wolnego czasu) oraz uprawianie ogródka działkowego (aż 50% nigdy nie spędza tak wolnego czasu); (wykres 46). Okazuje się zatem, że respondenci najchętniej wybierają bardziej stacjonarne formy spędzania wolnego czasu – w domu. Formy spędzania wolnego czasu wymagające większego zaangażowania czy aktywności, wybierane są rzadziej czy okazjonalnie. Biorąc pod uwagę płeć respondentów, nie zauważa się większych różnic w odpowiedziach pytanych osób. Jedyną istotną różnicę możemy zauważyć w przypadku kobiet, które wskazywały czytanie książek jako preferowaną formę spędzania wolnego czasu znacznie częściej niż mężczyźni (odpowiedź „bardzo często” to 24% u kobiet, przy zaledwie 6% u mężczyzn). Również spacery i wychodzenie z psem częściej wybierają kobiety (dla 29% „bardzo często”) niż mężczyźni (dla 22% „bardzo często”). Trzecim przypadkiem, gdzie różnice w udziale odpowiedzi „bardzo często” według płci różniły się bardziej jest uprawianie ogródka, działki. W tym przypadku dla 17% kobiet jest to forma spędzania wolnego czasu wybierana „bardzo często”, przy 9% takiej odpowiedzi u mężczyzn. Analizując wskazania „nigdy” największe różnice między kobietami a mężczyznami, uwydatniają się w przypadku odpowiedzi dotyczących uczestnictwa w imprezach sportowych, grania w gry komputerowe czy uprawiania hobby. We wszystkich tych przypadkach kobiety znacznie częściej niż mężczyźni udzielały odpowiedzi „nigdy” (wykres 47). Wykres 46. Sposoby spędzania czasu wolnego przez respondentów w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ankietowego.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3