PANDEMIA COVID-19 I JEJ WPŁYW NA WYBRANE ZJAWISKA DEMOGRAFICZNE ORAZ SPOŁECZNO-GOSPODARCZE W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM
Pandemia COVID-19 i jej wpływ na wybrane zjawiska demograficzne oraz społeczno-gospodarcze w województwie dolnośląskim
Instytut Rozwoju Terytorialnego ul. J. Wł. Dawida 1A 50-527 Wrocław www.irt.wroc.pl Dyrektor Maciej Zathey Zastępcy dyrektora Bogusław Molecki Agnieszka Wałęga Autor Sławomir Książek Skład tekstu i redakcja Magdalena Pietrukiewicz Fotografia na okładce pixabay
SPIS TREŚCI 1. Wstęp..........................................................................................................................................5 2. Pandemia COVID-19 - podstawowe informacje..................................................................7 3. Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim.......................................10 3.1. Zakażenia...........................................................................................................................11 3.2. Zgony..................................................................................................................................18 3.3. Podsumowanie..................................................................................................................19 4. Wpływ pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno- gospodarczego w województwie dolnośląskim........................................21 4.1. Demografia i zagadnienia społeczne.............................................................................22 4.1.1. Liczba ludności...........................................................................................................22 4.1.2. Urodzenia i zgony oraz przyrost naturalny..............................................................24 4.1.3. Małżeństwa, rozwody i separacje............................................................................33 4.1.4. Ruch migracyjny ludności.........................................................................................36 4.1.5. Zachowania przestrzenne ludności.........................................................................37 4.2. Gospodarka........................................................................................................................45 4.2.1. Rynek pracy.................................................................................................................45 4.2.2. Klimat koniunktury gospodarczej............................................................................48 4.2.3. Podmioty gospodarki narodowej.............................................................................51 4.2.4. Przemysł i budownictwo...........................................................................................55 4.2.5. Rynek nieruchomości................................................................................................58 4.2.6. Handel.........................................................................................................................59 4.2.7. Gastronomia..............................................................................................................60 4.2.8. Opieka zdrowotna i lecznictwo uzdrowiskowe......................................................62 4.2.9. Turystyka....................................................................................................................65 4.2.10. Transport..................................................................................................................69 4.2.11. Kultura i rozrywka....................................................................................................73 4.3. Podsumowanie..................................................................................................................76 5. Wybrana działalność Zarządu Województwa Dolnośląskiego w zakresie przeciwdziałania skutkom pandemii COVID-19...............................................................83 Literatura....................................................................................................................................87
Wstęp 1
6 Wstęp 1. Wstęp Od czasu oficjalnego potwierdzenia pierwszych przypadków choroby COVID-19 wywoływanej koronawirusem SARS-CoV-2 w chińskim mieście Wuhan pod koniec 2019 roku, lokalne ognisko tej choroby przekształciło się w ogólnoświatową pandemię wywierającą przemożny wpływ na bardzo szerokie spektrum zjawisk demograficznych i społeczno-gospodarczych, zarówno w skali mikro, mezo jak i makro. Oprócz oczywistego bezpośredniego oddziaływania na ludzkie zdrowie i życie, system opieki zdrowotnej, zjawiska demograficzne, pandemia wpłynęła również na gospodarkę, kontakty społeczne, ludzkie zachowania, środowisko przyrodnicze, ustawodawstwo, sferę polityki oraz szereg innych zjawisk. Wieloaspektowy wpływ pandemii COVID-19 na sferę społeczną i gospodarczą został odnotowany również w województwie dolnośląskim, którego dotyczy niniejszy raport. W skład opracowania, oprócz wstępu i zakończenia, wchodzą cztery główne części. W pierwszej z nich przedstawiono poglądowe informacje na temat pandemii zwracając uwagę na jej początki, rozprzestrzenianie się jak również wskazano na szerokie spektrum zjawisk społeczno-gospodarczych, na których przebieg miała wpływ. Przytoczono również podstawowe informacje o chorobie COVID-19 oraz wywołującym ją koronawirusie SARS-CoV-2. W kolejnym rozdziale opisano przebieg pandemii w województwie dolnośląskim biorąc pod uwagę zakażenia SARS-CoV-2 oraz zgony powiązane z chorobą COVID-19. W następnej, najbardziej rozbudowanej, części pracy zaprezentowano szeroki zestaw danych statystycznych, których analiza pozwoliła na ukazanie jak pandemia, w bezpośredni i pośredni sposób, wpłynęła na kształtowanie się zjawisk demograficznych oraz życie społeczno-gospodarcze regionu. Ze względu na dostępność danych większość analiz odniesiono do przedziału czasowego obejmującego lata 2015-2021, w ramach którego można wyróżnić dwa lata pandemiczne – 2020 i 2021 oraz lata 2015-2019 – poprzedzające opisywaną pandemię. Główną część opracowania kończy rozdział opisujący wybrane działania podjęte przez Zarząd Województwa, które miały na celu przeciwdziałanie pandemii COVID-19 i jej negatywnym skutkom.
2Pandemia COVID-19 - podstawowe informacje
8 Pandemia COVID-19 – podstawowe informacje 2. Pandemia COVID-19 – podstawowe informacje Ogólnoświatowa pandemia choroby COVID-19 wywoływanej przez wirusa SARS-CoV-2 stała się ogromnym wyzwaniem przed jakim stanęła ludzkość oraz światowa gospodarka w 2020 i 2021 roku. Jej bardzo szerokie spektrum oddziaływania na wiele dziedzin życia społeczno-gospodarczego stało się tematem wielu artykułów i analiz naukowych oraz doniesień medialnych na całym świecie urastając do rangi najważniejszego i najszerzej komentowanego wydarzenia lat 2020-2021. Pierwsze oficjalnie potwierdzone przypadki wystąpienia choroby, o wtedy jeszcze nieznanej etiologii, mogącej wywoływać zapalenie płuc o ciężkim przebiegu, zagrażającym ludzkiemu życiu, datuje się na początek grudnia 2019 roku (Duszyński et al., 2020; Wu et al., 2020; Wu, McGoogan, 2020). Przypadki te odnotowano w chińskim mieście Wuhan będącym stolicą prowincji Hubei. Początkowo wszystkie przypadki były odnotowywane tylko w Chinach, głównie we wspomnianej powyżej prowincji. Dnia 31 grudnia 2019 roku chińskie władze poinformowały Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization; WHO) o wystąpieniu przypadków zapalenia płuc o nieznanej etiologii. Pierwszy potwierdzony przypadek poza Chinami został odnotowany w Tajlandii 13 stycznia 2020 roku. W następnych tygodniach przestrzenny zasięg występowania nowego koronawirusa i wywoływanej przez niego choroby dynamicznie się powiększał obejmując swoim zasięgiem w okresie kilku miesięcy cały świat. Dnia 30 stycznia 2020 roku, WHO w związku ze wzrastającą liczbą zakażeń i zachorowań ogłosiła stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym. W Polsce pierwszy przypadek potwierdzono 4 marca 2020 roku, a dwa dni później, 6 marca 2020 roku, pierwszy przypadek ujawniono również w województwie dolnośląskim. Dnia 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia określiła rozprzestrzenianie się nowego koronawirusa i wywołującej go choroby jako ogólnoświatową pandemię. Chorobę COVID-19 wywołuje koronawirus SARS-CoV-2 (ang. severe acute respiratory syndrome coronavirus 2; pol. drugi koronawirus ciężkiego ostrego zespołu oddechowego). Nazwa ta została nadana mu oficjalnie przez Międzynarodowy Komitet Taksonomii Wirusów 11 lutego 2020 roku (WHOb, 2020b) ustalając ją w oparciu o filogenezę, taksonomię oraz stosowaną praktykę (Gorbalenya et al., 2020). Wcześniejsza robocza nazwa nowego koronawirusa zaproponowana przez Światową Organizację Zdrowia brzmiała 2019-nCoV (ang. 2019 novel coronavirus) (Liu et al., 2020). Opisywany wirus jest siódmym rozpoznanym dotychczas koronawirusem posiadającym zdolność do zakażania ludzi. Wraz z koronawirusami SARS-CoV-1 i MERS-CoV może on powodować ciężkie zapalenie płuc zagrażające ludzkiemu życiu, podczas gdy cztery pozostałe ludzkie koronawirusy – HKU1, NL63, OC43 i 229E – charakteryzują się niską patogennością i wywołują przeważnie łagodne infekcje dróg oddechowych w postaci przeziębienia (Andersen et al., 2020; Guo et al., 2020; Zawilińska, Szostek, 2020; Zhu et al., 2020). SARS-CoV-2 cechuje się dużą zakaźnością a jego transmisja może następować poprzez bezpośredni lub pośredni kontakt z zakażoną osobą głównie drogą kropelkową (WHO, 2021; Zawalińska, Szostek, 2020). SARS-CoV-2 należy do rodzaju β-koronawirusów, rodziny Coronaviridae, podrzędu Cornidovirineae, rzędu Nidovirales i królestwa Riboviria (Gorbalenya et al., 2020; Liu et al., 2020; Stobnicka-Kupiec et al., 2020). Jest to wirus otoczkowy posiadający pojedynczą nić RNA o dodatniej polarności (ssRNA(+)) (Liu et al., 2020). Długość jego genomu wynosi około 30 tysięcy nukleotydów (Bai et al., 2022). SARSCoV-2 podobnie jak inne koronawirusy zbudowany jest z czterech następujących białek strukturalnych: białka szczytowego (ang. spike) (S), białka otoczki (E), białka błonowego (M) oraz białka nukleokapsydu (N) (Nowakowska, Michalak, 2020). Pojedynczy wirion ma kulisty kształt z pewnym pleomorfizmem a jego średnica waha się w granicach od 60 do 140 nanometrów (Zhu et al., 2020). Opisywany koronawirus podobnie jak SARS-CoV-1 używa tego samego receptora w celu wniknięcia do komórki gospodarza. Jest nim konwertaza angiotensyny II (ang. angiotensin-converting enzyme 2, ACE2) (Hoffmann et al., 2020). Zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2 jest odpowiedzialne za wywoływanie choroby COVID-19 (ang. coronavirus disease 2019), której pełne rozwinięcie w języku polskim można tłumaczyć jako choroba koronawirusowa 2019. Podobnie jak w przypadku wirusa, który ją wywołuje, nazwa choroby została
9 Pandemia COVID-19 – podstawowe informacje przyjęta przez Światową Organizację Zdrowia 11 lutego 2020 roku (WHO, 2020b). Zakażenie SARS-CoV-2 może powodować objawy chorobowe od łagodnych do ciężkich, w tym takie zagrażające ludzkiemu życiu, lub przebiegać bezobjawowo (Liu, 2020). Wpływ na charakter przebiegu zakażenia u poszczególnych osób ma szerokie spektrum czynników, które ze względu na niemedyczny charakter niniejszego opracowania nie będą przedstawiane. Według informacji podanych na stronie Światowej Organizacji Zdrowia do najczęściej występujących objawów chorobowych przy COVID-19 należą: gorączka, kaszel, zmęczenie, utrata smaku i zapachu. Do rzadziej występujących objawów można zaliczyć: ból gardła, ból głowy, bóle mięśni i stawów, biegunkę, wysypkę na skórze lub odbarwienie palców u rąk lub nóg, czerwone lub podrażnione oczy. Do poważnych i niepokojących objawów zaliczono natomiast trudności w oddychaniu lub duszności, utratę mowy lub zdolności poruszania się, dezorientację oraz ból w klatce piersiowej (WHO, 2020a). W publikacji Zrozumieć COVID-19 przygotowanej przez Zespół ds. COVID-19 przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk do pozapłucnych objawów powyżej wspomnianej choroby zaliczono: cechy zapalenia mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, ostre zespoły wieńcowe, kardiomiopatię takotsubo, ostre serce płucne, majaczenie, bóle głowy, udar mózgu, zaburzenia krzepnięcia krwi i zmiany naczyniowe, uszkodzenie nerek i wątroby, objawy żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności i wymioty, utrata łaknienia), objawy oczne oraz zmiany skórne (Duszyński et al., 2020). Według danych Światowej Organizacji Zdrowia biorąc pod uwagę stan na dzień 17 sierpnia 2022 roku na świecie potwierdzono 589 680 368 przypadków COVID-19 oraz 6 436 519 spowodowanych tą chorobą przypadków śmiertelnych (WHO, 2022a). W Polsce, posiłkując się danymi Ministerstwa Zdrowia, przyjmując ten sam dzień za punkt odniesienia, stwierdzono 6 128 006 przypadków zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 oraz 116 826 przypadków śmiertelnych spowodowanych COVID-19 i współwystępujących z nim innymi chorobami, w tym w województwie dolnośląskim odpowiednio 464 707 i 7 466 przypadków (Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, 2022). Zarówno w Polsce jak i na Dolnym Śląsku do czerwca 2022 roku wystąpiło 5 okresów wzrostu zakażeń powszechnie nazywanymi falami COVID-19. Ich bardziej szczegółowy opis zostanie przeprowadzony w rozdziale 3. Pandemia COVID-19 wywarła przemożny wpływ na sytuację społeczno-gospodarczą na świecie. Do pierwszych bezpośrednich jej skutków zaliczało się niespotykane od dawna obciążenie systemu ochrony zdrowia oraz wzrost śmiertelności, szczególnie wśród najstarszych grup wiekowych. Wprowadzone już w pierwszych miesiącach trwania pandemii zalecenia oraz obostrzenia, w tym tzw. lockdowny, wpłynęły z jednej strony na codzienne życie poszczególnych osób, a z drugiej na złożone globalne zjawiska takie jak zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki światowej. W wybranych okresach trwania pandemii kontakty społeczne zostały ograniczone do minimum. Podobnie sytuacja wyglądała biorąc pod uwagę ograniczenia w przemieszczaniu się, co doprowadziło m.in. do bardzo dużego ograniczenia popytu na usługi transportowe. Praca oraz nauka na niebywałą dotąd skalę zaczęła być realizowana w sposób zdalny. Zmiany w codziennym funkcjonowaniu mogły negatywnie wpływać na ludzką psychikę. Ten problem podkreślano m.in. w odniesieniu do dzieci i młodzieży pozbawionych kontaktu z rówieśnikami. Wprowadzone obostrzenia i lockdowny były przyczyną zamykania całych działów gospodarki takich jak gastronomia i zakwaterowanie czy wybrane obszary handlu. Zakłócenia w produkcji przemysłowej oraz transporcie jakie wystąpiły podczas pandemii COVID-19 doprowadziły do przerwania globalnych łańcuchów dostaw i problemów z zaopatrzeniem w wiele rodzajów produktów. Wprowadzane ograniczenia i lockdowny, szczególnie w krajach szeroko pojmowanego Zachodu, były negatywnie odbierane przez część społeczeństw, co prowadziło w niektórych sytuacjach do protestów i niepokojów społecznych. Pandemia COVID-19 stała się również ważnym elementem kształtującym politykę wewnętrzną poszczególnych krajów jak również ważnym zagadnieniem w polityce międzynarodowej w tym tak zwanej dyplomacji szczepionkowej. Początkowe doniesienia zwracały również uwagę na poprawę stanu środowiska spowodowaną ograniczeniami działalności gospodarczej. Późniejsze informacje unaoczniły jednak problem wzrostu ilości produkowanych odpadów związanych z trwającą pandemią, takich jak maseczki, lateksowe rękawiczki czy opakowania po płynach do dezynfekcji. Podane powyżej wybrane skutki pandemii COVID-19 stanowią jedynie niewielką część bardzo szerokiego spektrum dziedzin życia na jakie miała ona lub ma nadal mniejszy lub większy wpływ.
3Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim
11 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim 3. Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim 3.1. Zakażenia Pierwsze zakażenie wirusem SARS-CoV-2 zostało wykryte w Polsce 4 marca 2020 roku u podróżnego powracającego z Niemiec. Dwa dni później, 6 marca 2020 roku, odnotowano pierwszy przypadek zakażenia SARS-CoV-2 w województwie dolnośląskim. Początkowy etap epidemii COVID-19 w Polsce i w województwie dolnośląskim, cechował się łagodnym przebiegiem pod względem liczby zakażeń koronawirusem, jak i zachorowań oraz zgonów na COVID-19. Była to sytuacja odmienna w porównaniu m.in. do wielu krajów Europy Zachodniej i Południowej, w których to przypadki zakażeń i zgonów w wiosennych miesiącach 2020 roku utrzymywały się na bardzo wysokim poziomie, z wyraźnym falowym ich przebiegiem. Pomimo braku zauważalnie zaznaczonej fali zakażeń i zgonów w Polsce, jak i województwie dolnośląskim, często przyjmuje się okres wiosny 2020 roku jako czas wystąpienia I fali COVID-19 w Polsce. Część krajowych ekspertów nie traktuje jej jednak jako fali, a raczej jako zaczątek faktycznej pierwszej fali jaka wystąpiła jesienią 2020 roku (Dąbek, 2021). Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że I fala COVID-19 trwała w województwie dolnośląskim od 6.03.2020 do 21.06.2020 (ryc. 1 A-B). W określonym powyżej przedziale czasowym największą liczbę zakażeń odnotowano 19 kwietnia oraz 10 maja 2020 roku, odpowiednio 98 i 99 zakażeń. Liczba zakażeń w tym okresie w województwie dolnośląskim wyniosła 2 853 (średnia dzienna - 26). Po okresie notowania bardzo niewielu przypadków zakażeń SARS-CoV-2 oraz zachorowań i zgonów na COVID-19, szczególnie w lipcu 2020 roku, od sierpnia i września następował powolny wzrost liczby zakażeń w województwie dolnośląskim, zwiastując pojawienie się II fali COVID-19. Jej szczyt w regionie, po bardzo dynamicznych wzrostach liczby zakażeń obserwowanych w październiku 2020 roku, wystąpił w połowie listopada. Największa liczba zakażeń na Dolnym Śląsku podczas II fali została odnotowana 13 listopada 2020 roku i wyniosła 2 823 zakażenia. W opracowaniu przyjęto, że II fala COVID-19 w województwie dolnośląskim trwała od 28 września do 20 grudnia 2020 roku. W okresie tym stwierdzono w opisywanym regionie 78 391 zakażeń koronawirusem (średnia dzienna – 933). W styczniu i w 1. połowie lutego 2021 roku liczba stwierdzonych zakażeń utrzymywała się na niższym poziomie po czym zaczęła znów przyrastać rozpoczynając tym samym III falę COVID-19, obserwowaną zarówno w Polsce jak i na Dolnym Śląsku. W niniejszym raporcie przyjęto, że trwała ona w województwie dolnośląskim od 15 lutego do 16 maja 2021 roku. Podczas niej największą liczbę zakażeń – 3 302 - odnotowano 1 kwietnia 2021 roku. W okresie tym na Dolnym Śląsku stwierdzono w sumie 106 357 zakażeń (średnia dzienna – 1 169). Od czerwca do końca sierpnia 2021 roku liczba zakażeń SARS-CoV-2 utrzymywała się na bardzo niskim poziomie zarówno w Polsce jak i województwie dolnośląskim. Ponowny ich wzrost wystąpił we wrześniu, przybierając na sile w październiku, dając tym samym początek IV fali COVID-19, której przedział czasowy w województwie dolnośląskim określono umownie na okres od 11 października 2021 roku do 9 stycznia 2022 roku. Największa liczba zakażeń podczas jej trwania wystąpiła 9 grudnia 2021 roku – 2 576. Łącznie podczas określonego powyżej przedziału czasowego IV fali COVID-19 na Dolnym Śląsku stwierdzono 99 008 zakażeń, przy średniej dziennej wynoszącej 1 088 zakażeń. W wyniku rozprzestrzeniania się wariantu Omikron wirusa SARS-CoV-2 IV fala COVID-19 przeszła bezpośrednio w V falę. Była to sytuacja odmienna w porównaniu do sezonu 2020/2021 kiedy to pomiędzy II i III falą zaznaczył się wyraźny okres charakteryzujący się niższymi wartościami zakażeń i zachorowań na COVID-19. Wariant Omikron, cechujący się wyższą zakaźnością od wcześniej występujących powszechnie wariantów, spowodował, że V fala COVID-19 charakteryzowała się najwyższymi wartościami dziennych zakażeń SARS-CoV-2 notowanych od początku trwania ogólnoświatowej pandemii. W raporcie przyjęto, że wspomniana V fala trwała od 10 stycznia do 3 kwietnia 2022 roku. Łącznie podczas niej zanotowano 138 757 zakażeń (średnia dzienna – 1 652 zakażenia). We wskazanym powyżej przedziale czasowym największa dzienna liczba zakażeń wystąpiła 28 stycznia 2022 roku. Tego dnia stwierdzono na Dolnym Śląsku rekordową liczbę 4 786 zakażeń. Dzień wcześniej, 27 stycznia 2022 roku, padł ogólnopolski rekord w tym względzie – 57 659 przypadków. Od kwietnia do końca czerwca 2022 roku, na którym zakończono poniższą analizę liczba potwierdzonych przypadków zakażeń SARS-CoV-2 utrzymywała się na stosunkowo niskim poziomie.
12 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 1. Dzienna liczba zakażeń SARS-CoV-2 w Polsce i w województwie dolnośląskim od 4.03.2020 do 30.06.2022 (A) oraz od 4.03.2020 do 15.07.2020 (B). Źródło opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia. Łącznie w województwie dolnośląskim w okresie od 4 marca 2020 roku do 30 czerwca 2022 roku odnotowano 456 608 zakażeń SARS-CoV-2. Zakażenia z regionu stanowiły 7,6% wszystkich zakażeń odnotowanych we wspomnianym przedziale czasowym w Polsce. W roku 2021 liczba ludności województwa dolnośląskiego stanowiła również 7,6% ogółu populacji Polski. Można więc stwierdzić, że liczba zakażeń SARS-CoV-2 była proporcjonalna do liczby ludności zamieszkujących opisywany region.
13 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim W okresie od 6.03.2020 roku do 30.06.2022 roku wśród dolnośląskich powiatów i miast na prawach powiatu najwyższą liczbę zakażeń SARS-CoV-2, zdecydowanie wyróżniającą się na tle pozostałych jednostek, zanotowano we Wrocławiu – 136 041 przypadków. Na kolejnych miejscach znalazły się powiaty: wrocławski (33 777), świdnicki (19 684) oraz kłodzki (18 463) (ryc. 2A). Najmniejszą liczbę zakażeń, poniżej 5 000 przypadków, charakteryzowały się natomiast powiaty: górowski (4 177), kamiennogórski (4 608) i złotoryjski (4 989). Bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na liczbę notowanych zakażeń w poszczególnych powiatach i miastach na prawach powiatu była liczba mieszkańców w poszczególnych poddanych analizie jednostkach administracyjnych. Można to dostrzec na rycinie 2B ukazującej liczbę zakażeń koronawirusem w przeliczeniu na 1000 mieszkańców. W tym przypadku Wrocław oraz powiat wrocławski również mają przewagę nad pozostałymi powiatami – jedyne przekroczyły wartość 200,0 zakażeń na 1000 mieszkańców – jednak nie jest ona już tak wyraźna jak w przypadku wartości bezwzględnych. Wrocław oraz jego strefa podmiejska obejmująca swoim zasięgiem część powiatu wrocławskiego stanowią rdzeń społeczno-gospodarzy województwa dolnośląskiego charakteryzujący się dużą liczbą ludności i gęstością zaludnienia oraz największym w województwie potencjałem społeczno- gospodarczym. Obszary takie ze względu na duże skupiska ludności oraz mobilność mieszkańców mogą być bardziej narażone na szybsze i bardziej intensywne rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych w porównaniu do obszarów peryferyjnych. Inną przyczyną występowania wyższych wartości we Wrocławiu oraz powiecie wrocławskim może być większa liczba przeprowadzanych testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2. Najniższe wartości liczby zakażeń na 1000 mieszkańców wystąpiły natomiast w powiecie kamiennogórskim (109,1 zakażeń/1000 mieszkańców) i lwóweckim (115,5). W całym województwie dolnośląskim w opisywanym przedziale czasowym wskaźnik liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców ukształtował się na poziomie 158,5.
14 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 2. Liczba zakażeń SARS-CoV-2 (A) oraz liczba zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców (B) w powiatach i miastach na prawach powiatu w województwie dolnośląskim od 6.03.2020 roku do 30.06.2022 roku. Źródło opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia oraz Banku Danych Lokalnych GUS. Wyższe wartości wskaźnika przedstawiającego liczbę zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców we Wrocławiu oraz powiatach charakteryzujących się silnymi powiązaniami społeczno-gospodarczymi z nim są dobrze widoczne na rycinie 3. Do klasy o najwyższych wartościach analizowanego zjawiska został zaliczony także położony na północy regionu powiat milicki. Stosunkowo wysokie wartości były notowane również m.in. w powiatach Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego. Najniższymi wartościami wspomnianego wskaźnika charakteryzowały się natomiast powiaty położone głównie na południu województwa dolnośląskiego. Tym samym w większości przypadków wysokimi wartościami odznaczały się powiaty w obszarach silnie zurbanizowanych oraz terenach o intensywnych powiązaniach funkcjonalnych z najważniejszymi ośrodkami regionu takimi jak Wrocław. Najniższe wartości były z kolei obserwowane głównie w powiatach położonych na południu regionu, obejmujących obszary słabiej zaludnione i o mniejszym potencjale społeczno-gospodarczym.
15 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 3. Rozkład przestrzenny liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego od 6.03.2020 roku do 30.06.2022 roku. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia oraz Banku Danych Lokalnych GUS. Wartość wskaźnika zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców podczas pięciu fal charakteryzowała się zróżnicowanymi wartościami oraz ich przestrzennym rozkładem w województwie dolnośląskim na poziomie powiatowym (ryc. 4 A-E). Podczas I fali COVID-19 (od 6.03.2020 do 21.06.2020) wartość wspomnianego wskaźnika oscylowała w granicach od 0,2 do 3,0 zakażeń na 1000 mieszkańców (ryc. 4A). Najniższa wartość została stwierdzona w powiecie głogowskim, a najwyższa w powiecie oleśnickim. Powiaty o najwyższych i najniższych wartościach analizowanego wskaźnika nie tworzyły większych zgrupowań przestrzennych na obszarze województwa dolnośląskiego przyjmując mozaikową strukturę pod tym względem. Pomniejsze koncentracje powiatów należących do klasy o najwyższych wartościach (1,8-3,0) tworzyły powiaty – bolesławiecki, legnicki i wołowski oraz m. Jelenia Góra i powiat karkonoski. Powiaty odznaczające się najniższymi wartościami wskaźnika (0,2-0,4), oprócz powiatu milickiego, były zlokalizowane w zachodniej części województwa dolnośląskiego. Należały do nich powiaty: głogowski, kamiennogórski, polkowicki, zgorzelecki i złotoryjski. Bardzo niskie wartości opisywanego wskaźnika podczas I fali są dodatkowym czynnikiem utrudniającym wskazanie w tym przedziale czasowym jednoznacznych tendencji w opisywanym względzie. W trakcie II fali COVID-19 na Dolnym Śląsku (od 28.09.2020 do 20.12.2020) wartość liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców wahała się od 18,9 do 34,4 zakażeń (ryc. 4B). Były to tym samym wartości zdecydowanie wyższe od tych obserwowanych podczas pierwszej fali. Najniższa wartość została odnotowana w powiecie świdnickim, a najwyższa we Wrocławiu. Powiaty o najniższych wartościach omawianego wskaźnika (18,9-21,5) były położone w południowej części województwa. Kierując się z zachodu na wschód zaliczały się do nich następujące powiaty: zgorzelecki, lwówecki, karkonoski, wałbrzyski, świdnicki i kłodzki. Największe zgrupowanie powiatów wchodzących w skład klasy o najwyższych wartościach omawianego zjawiska (29,6-34,4) objęło swoim zasięgiem Wrocław oraz powiaty wrocławski i oławski. Dodatkowo do wspomnianej klasy wartości zostały przypisane także położone na północy regionu powiaty – głogowski, milicki i wołowski. W okresie III fali (od 15.02.2021 do 16.05.2021) analizowany wskaźnik przyjmował wartości z zakresu od 21,3 do 50,1 zakażeń/1000 mieszkańców (ryc. 4C). Najwyższą jego wartość stwierdzono w powiecie strzelińskim, a najniższą
16 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 4. Rozkład przestrzenny liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców w powiatach województwa dolnośląskiego podczas I (A), II (B), III (C), IV (D) i V (E) fali COVID-19*. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia oraz Banku Danych Lokalnych GUS. * przedziały czasowe występowania poszczególnych fal COVID-19 w województwie dolnośląskim zostały określone następująco: I fala - 6.03.2020 - 21.06.2020; II fala - 28.09.2020 - 20.12.2020; III fala - 15.02.2021 - 16.05.2021; IV fala - 11.10.2021 - 9.01.2022; V fala - 10.01.2022 - 3.04.2022.
17 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim w powiecie zgorzeleckim. Największe zgrupowanie powiatów zaliczonych do klasy o najniższych wartościach (21,3- 27,0) wystąpiło w zachodniej części województwa obejmując swoim zasięgiem powiaty – zgorzelecki, lubański, lwówecki oraz złotoryjski. Do wspomnianej klasy zaliczono także leżące na północy regionu powiaty górowski i wołowski. W klasie o najwyższych wartościach zakażeń SARS-CoV-2/1000 mieszkańców (39,0-50,1) znalazły się trzy z czterech dolnośląskich miast na prawach powiatu – Wrocław, Wałbrzych i Jelenia Góra. Do wspomnianej klasy zaliczono także powiaty wrocławski i wałbrzyski bezpośrednio przylegające do Wrocławia i Wałbrzycha oraz powiat strzeliński znajdujący się w strefie intensywnych powiązań z Wrocławiem. W przypadku IV fali COVID-19 (od 11.10.2021 do 9.01.2022) wartość opisywanego zjawiska wahała się od 11,9 do 47,9 zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców (ryc. 4D). Najniższy poziom zakażeń wystąpił w powiecie kamiennogórskim, a najwyższy w powiecie wrocławskim. Do powiatów zaklasyfikowanych do klasy o najniższych wartościach wskaźnika zakażeń (11,9-22,3) należały ponownie jednostki skupione w południowej – sudeckiej i przedsudeckiej – części województwa. Były to powiaty: karkonoski, kamiennogórski, wałbrzyski, świdnicki i kłodzki oraz miasto Wałbrzych. Do klasy skupiającej jednostki o najwyższych wartościach zakażeń (38,6-47,9) weszły z kolei Wrocław oraz silnie powiązane z nim funkcjonalnie powiaty wrocławski i oławski, a także powiaty w pasie ciągnącym się od powiatu bolesławieckiego, przez lubiński do wołowskiego. Podczas ostatniej opisywanej w niniejszym opracowaniu V fali COVID-19 (od 10.01.2022 do 3.04.2022) wartość zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców przyjmowała wartości z zakresu od 30,0 do 68,6 (ryc. 4E). Najwyższą wartością podobnie jak podczas II fali cechował się Wrocław a najniższą, tak jak w trakcie IV fali powiat kamiennogórski. Powiaty o najniższych wartościach analizowanej cechy, oprócz powiatu górowskiego, skupiały się po raz kolejny w południowej części regionu. Były to powiaty: karkonoski, kamiennogórski, wałbrzyski, dzierżoniowski i kłodzki. Powiaty o najwyższych wartościach zakażeń utworzyły natomiast dużą koncentrację przestrzenną obejmującą Wrocław oraz silnie powiązany z nim obszar, do którego zaliczały się powiaty: średzki, wrocławski, oławski i strzeliński. Do klasy grupującej jednostki o najwyższych wartościach zakażeń na 1000 mieszkańców należał również położony w północnej części województwa powiat milicki. Porównując ze sobą sytuację pod względem liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1 000 000 mieszkańców w województwie dolnośląskim i Polsce, w których przebieg epidemii wyglądał podobnie, z tą jaka wystąpiła w sąsiadujących z opisywanym regionem Niemczech i Czechach można dostrzec wyraźne różnice (ryc. 5). W porównaniu do Czech w Polsce i na Dolnym Śląsku nie zaobserwowano wyraźnego wzrostu zakażeń na przełomie lat 2020 i 2021 w okresie świąteczno-noworocznym. Podczas z każdego z zaznaczających się na wykresie wzrostów liczby zakażeń SARS-CoV-2 ich liczba w przeliczeniu na 1 000 000 mieszkańców była wyższa w Czechach. Szczególnie jest to widoczne w odniesieniu do fali jaka wystąpiła na początku 2022 roku wraz z rozprzestrzenianiem się wariantu Omikron. Ponadto jesienna fala z 2020 roku oraz wiosenna z roku 2021 rozpoczynały się szybciej w Czechach. Zestawiając sytuację epidemiczną w województwie dolnośląskim i w Polsce do tej jaka wystąpiła w Niemczech również można zauważyć wyraźne różnice. Fala z jesieni 2020 roku i z wiosny 2021 roku charakteryzowały się w Niemczech większym wypłaszczeniem i przeważnie mniejszą liczbą notowanych dziennie zakażeń SARS-CoV-2 na 1 000 000 mieszkańców. Końcem lata i początkiem jesieni 2021 roku wartość omawianego wskaźnika zaczęła szybciej wzrastać w Niemczech jednak sam przebieg fali zaobserwowanej na jesieni 2021 w Niemczech był podobny do jej przebiegu w województwie dolnośląskim i w Polsce. Także początek wzrostu zakażeń na 1 000 000 mieszkańców na wstępnym etapie fali wywołanej wariantem Omikron cechował się podobnym przebiegiem w styczniu 2022 roku, jednak w następnych miesiącach wartość wskaźnika zaczęła kilkukrotnie przewyższać wartości notowane w województwie dolnośląskim i w Polsce utrzymując się na wysokim poziomie do końca czerwca 2022 roku stanowiącym koniec analizowanego
18 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 5. Zakażenia SARS-CoV-2 na 1 000 000 mieszkańców w województwie dolnośląskim, Polsce, Czechach i Niemczech w okresie od 27.01.2020 do 30.06.2022 roku. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych: Our World in Data (https://ourworldindata.org/), Ministerstwa Zdrowia, Banku Danych Lokalnych przedziału czasowego w niniejszym opracowaniu. Duże dysproporcje jakie wystąpiły pod analizowanym względem pomiędzy Polską i województwem dolnośląskim a Czechami i Niemcami mogły być częściowo spowodowane różnicami w liczbie wykonywanych testów w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 w poszczególnych krajach. 3.2. Zgony W okresie od 6.03.2020 do 30.06.2022 roku w województwie dolnośląskim oficjalnie stwierdzono 7 433 zgony spowodowane COVID-19 oraz współwystępowaniem COVID-19 z innymi chorobami1. Na podstawie ryciny 6 można stwierdzić pewne zależności pomiędzy przebiegiem liczby zakażeń SARS-CoV-2 oraz zgonów na COVID-19 i COVID-19 wraz z chorobami współwystępującymi. Zgodnie z przewidywaniami każdemu wzrostowi liczby zakażeń towarzyszył wzrost liczby zgonów. Występowały jednak w tym względzie przesunięcia czasowe, zgodnie z którymi szczyt liczby zgonów następował po pewnym czasie od wystąpienia szczytu liczby zakażeń. Sytuacja ta jest spowodowana przebiegiem zachorowań na COVID-19 o ciężkim przebiegu kończących się zgonem pacjenta. Zjawisko to jest dobrze widoczne dla fal od II do V. W przypadku I fali ze względu na notowaną podczas niej małą liczbę dziennych zgonów formułowanie jednoznacznych wniosków w tej kwestii jest utrudnione. Podczas trwania I fali dzienna liczba zgonów na COVID-19 i współwystępowanie COVID-19 z innymi chorobami2 oficjalnie podawanych do wiadomości publicznej przez Ministerstwo Zdrowia nie przekroczyła w województwie dolnośląskim 10 zgonów. Największą ich liczbę (8 zgonów) zanotowano 3 czerwca 2020 roku. W trakcie II fali COVID-19 dzienne wartości liczby zgonów osiągały zdecydowanie wyższy poziom. Ich największa liczba wystąpiła 27 listopada 2020 roku, 14 dni po szczycie fali zakażeń, osiągając wartość 65 zgonów. 1 Ze względu na brak danych na poziomie powiatowym dotyczących liczby zgonów spowodowanych COVID-19 oraz współwystępowaniem COVID-19 z innymi chorobami od początku trwania epidemii zagadnienie to zostanie przedstawione w uproszczonej formie w odniesieniu jedynie do poziomu wojewódzkiego. 2 W dalszej części podrozdziału będą one najczęściej wspominane jako zgony bez dalszego rozwinięcia ich przyczyny.
19 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim Ryc. 6. Dzienna liczba zakażeń SARS-CoV-2 oraz zgonów na COVID-19 i COVID-19 wraz z chorobami współistniejącymi w województwie dolnośląskim od 4.03.2020 do 30.06.2022. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia. Biorąc pod uwagę III falę największa dzienna liczba zgonów – 80 – wystąpiła 8 kwietnia 2021 roku po 7 dniach od szczytu fali zakażeń. Interesująca sytuacja miała miejsce podczas IV fali COVID-19 na Dolnym Śląsku. Największa liczba zgonów wynosząca 81 została stwierdzona dnia 15 stycznia 2022 roku czyli na początku V fali związanej z rozprzestrzenianiem się wariantu Omikron. Należy jednak wnioskować, że jest ona jeszcze powiązana ze wspomnianą IV falą, chociaż od jej szczytu dziennej liczby zakażeń minęło aż 37 dni. Obraz ten jest silnie zafałszowany poprzez odnotowanie 15 stycznia 2022 roku aż 43 zgonów w powiecie kłodzkim, co zapewne było związane z uzupełnieniem statystyki poprzez dodanie do dziennej liczby zgonów w tym powiecie przypadków, które z jakiś względów nie zostały uwzględnione we wcześniejszych okresach trwania epidemii. Nie licząc wspomnianego dnia największa liczba zgonów – 62 – powiązanych z IV falą COVID-19 wystąpiła 22 grudnia 2021 roku, 13 dni po stwierdzonym szczycie zakażeń. Ostatnią z opisywanych w tym opracowaniu fal jest V fala wywołana jak już wcześniej wspomniano rozprzestrzenianiem się wariantu Omikron. Podczas niej najwięcej zgonów – 47 przypadków – odnotowano 12 lutego 2022 roku po 15 dniach od szczytu liczby zakażeń. Pomimo tego, że V fala charakteryzowała się największą liczbą stwierdzonych zakażeń SARS-CoV-2 ze wszystkich dotychczasowych fal, notowane dzienne przypadki zgonów na COVID-19 i COVID-19 wraz z chorobami współistniejącymi cechowały się niższymi wartościami w porównaniu do fal od II do IV. W dużej mierze sytuacja ta mogła być wynikiem większej zakaźności wariantu Omikron przy jego jednoczesnej mniejszej zjadliwości w porównaniu do wcześniejszych powszechnie występujących wariantów SARS-CoV-2. 3.3. Podsumowanie W województwie dolnośląskim, jak i w Polsce, w okresie od marca 2020 roku do czerwca 2022 roku można wyróżnić 5 okresów wzrostów zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 oraz zgonów powiązanych z wywoływaną przez niego chorobą COVID-19. Problematyczne jest wydzielenie I fali na wiosnę 2020 roku kiedy to notowane wartości zakażeń SARS-CoV-2 i zgonów powiązanych z COVID-19 utrzymywały się na wielokrotnie niższym poziomie w porównaniu do kolejnych wyróżnionych fal. W przypadku
20 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim następnych fal COVID-19 szczyty zakażeń SARS-CoV-2 występowały w województwie dolnośląskim w następujących miesiącach: II fala - listopad 2020 roku, III fala - marzec/kwiecień 2021 roku, IV fala - listopad/grudzień 2021 roku, V fala - styczeń/luty 2022 roku. Najwyższa liczba zakażeń koronawirusem została odnotowana podczas trwania V fali COVID-19, co było pokłosiem rozprzestrzeniania się wariantu Omikron, który charakteryzował się większą zakaźnością od wcześniej powszechnie występujących wariantów. Poza pomniejszymi różnicami można przyjąć, że przebiegi krzywych liczby zakażeń SARSCoV-2 dla województwa dolnośląskiego i Polski były w dużej mierze zbieżne ze sobą. Pod względem liczby odnotowanych zakażeń w okresie od marca 2020 roku do czerwca 2022 roku na tle wszystkich dolnośląskich powiatów i miast na prawach powiatu zdecydowanie wyróżniał się Wrocław, w którym zanotowano największą ich liczbę - ponad 136 tys. przypadków. Najmniej zakażeń wystąpiło natomiast w powiecie złotoryjskim, kamiennogórskim i górowskim - poniżej 5 000. Istotnym czynnikiem wpływającym na liczbę notowanych zakażeń w poszczególnych powiatach i miastach na prawach powiatu była liczba mieszkańców w poszczególnych poddanych analizie jednostkach administracyjnych. Tym samym, biorąc pod uwagę liczbę zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców przewaga nad pozostałymi powiatami i miastami na prawach powiatu w przypadku Wrocławia nie była już tak zdecydowana. Nadal jednak wraz z powiatem wrocławskim charakteryzował się on najwyższą wartością wspomnianego wskaźnika. Przyczyn takiego stanu rzeczy można się doszukiwać z jednej strony w znaczeniu społeczno-gospodarczym Wrocławia i jego strefy podmiejskiej. Jest to obszar o dużej liczbie ludności i gęstości zaludnienia, o największym potencjale gospodarczym w regionie, który charakteryzuje się dużą mobilnością i migracjami wahadłowymi. Z drugiej strony zaobserwowana tendencja mogła być po części spowodowana wyższym poziomem testowania w kierunku zakażenia SARS-CoV-2. Oprócz Wrocławia i powiatu wrocławskiego, także inne powiaty z bliskiego otoczenia społeczno-gospodarczego stolicy regionu, jak również powiat milicki, cechowały się najwyższymi w województwie dolnośląskim wartościami liczby zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców. Niższe, ale nadal stosunkowo wysokie wartości odnotowywane były w powiatach Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego z silnie rozwiniętym sektorem przemysłowym oraz miastami należącymi do jednych z największych w regionie dolnośląskim. Najniższymi wartościami zakażeń na 1000 mieszkańców charakteryzowały się natomiast powiaty położone na południu województwa dolnośląskiego, które często posiadały niski poziom zaludnienia oraz mniejszy potencjał społeczno-gospodarczy. Podczas kolejnych fal COVID-19 poszczególne powiaty charakteryzowały się zróżnicowanymi wartościami zakażeń SARS-CoV-2 na 1000 mieszkańców. Zmianom ulegały także obszary w województwie dolnośląskim przypisane do poszczególnych klas wartości pod względem obserwowanego zjawiska. Tym nie mniej jednak, podczas większości fal COVID-19, w województwie dolnośląskim najwyższe wartości w tym względzie odnotowywano we Wrocławiu oraz powiatach silnie powiązanych z nim pod względem społeczno-gospodarczym, a najniższe wartości były charakterystyczne dla powiatów położonych w południowej części regionu. Podobnie jak w przypadku zakażeń SARS-CoV-2 biorąc pod uwagę zgony w wyniku choroby COVID-19 lub współwystępowania jej z innymi chorobami można także wyróżnić 5 okresów charakteryzujących się wzrostem wyżej wspomnianych zgonów w okresie od marca 2020 roku do czerwca 2022 roku. Pierwszy wzrost liczby zgonów na COVID-19 zanotowany został na wiosnę 2020 roku i cechował się dużo mniejszymi wartościami w porównaniu do kolejnych fal. Cechą charakterystyczną występowania szczytów zgonów na COVID-19 było ich czasowe opóźnienie w porównaniu do występowania szczytów zakażeń SARS-CoV-2. Należy wspomnieć również o sytuacji jaka wystąpiła podczas V fali COVID-19 w zakresie obserwowanych zgonów. Pomimo najwyższych dziennych przypadków zakażeń SARS-CoV-2 pośród wszystkich dotychczasowych fal notowana liczba zgonów była niższa od tej występującej podczas fal od II do IV. Należy to wiązać z wariantem Omikron odpowiedzialnym w głównej mierze za wywołanie wspomnianej fali. Z jednej strony charakteryzował się on większą zakaźnością od występujących wcześniej powszechnie wariantów, ale z drugiej strony był od nich mniej zjadliwy co przyczyniło się do mniejszej liczby zgonów powiązanych z COVID-19.
21 Przebieg epidemii COVID-19 w województwie dolnośląskim 4Wpływ Pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno-gospodarczego w województwie dolnośląskim
22 Wpływ pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno- gospodarczego w województwie dolnośląskim 4. Wpływ pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno- gospodarczego w województwie dolnośląskim Procesy i zjawiska, które uaktywniły się w wyniku pandemii COVID-19, wywarły niejednokrotnie przemożny wpływ na wiele wymiarów życia społeczno-gospodarczego. W województwie dolnośląskim pandemia również oddziaływała na szerokie spektrum zagadnień demograficznych oraz społecznogospodarczych. Oddziaływanie to zachodziło zarówno w sposób bezpośredni, pośredni, jak i w dwójnasób. Na część zjawisk pierwszorzędny wpływ wywierała stricte pandemia COVID-19, natomiast na inne przemożny wpływ miały obostrzenia wprowadzane w ramach walki z pandemią, w tym te najdotkliwsze dla funkcjonowania życia społecznego i gospodarczego w postaci pełnych lockdownów. Przebieg wybranych zjawisk demograficznych oraz społeczno-gospodarczych można ukazać i przeanalizować na podstawie odnoszących się do nich danych statystycznych. Dzięki wieloletniej ciągłości czasowej w ich publikowaniu możliwe jest przedstawienie jak kształtowało się dane zjawisko przed nastaniem pandemii COVID-19 oraz w jej trakcie. Poniższy rozdział jest podzielony na dwie główne części poświęcone z jednej strony demografii i zagadnieniom społecznym, a z drugiej strony gospodarce. 4.1. Demografia i zagadnienia społeczne 4.1.1. Liczba ludności Pandemia COVID-19 przyczyniła się do wyraźnych zmian mających swój wyraz w liczbie ludności województwa dolnośląskiego. W latach 2015-2021 w regionie zanotowano spadek liczby mieszkańców o 23 775 osób (tab. 1). Należy dodać, że w latach 2015-2019, czyli przed pandemią COVID-19, liczba ludności w województwie dolnośląskim zmniejszyła się o 4 044 osoby, natomiast w okresie od 2019 do 2021 roku, obejmującym czas trwania pandemii, spadek liczby ludności był zdecydowanie wyższy osiągając wartość 19 731 osób. W latach 2015-2021 spadek liczby ludności w ujęciu procentowym wyniósł -0,8% i był mniejszy o 0,1 p.p. od średniej krajowej (-0,9%). Jedynie w czterech województwach we wspomnianym przedziale czasowym wystąpił wzrost liczby mieszkańców. Były to województwa: pomorskie (+1,7%), mazowieckie (+1,3%), małopolskie (1,0%) i wielkopolskie (+0,4). W województwie podkarpackim stwierdzono spadek liczby ludności o taką samą wartość procentową jak w województwie dolnośląskim. W pozostałych 10 województwach spadek liczby ludności w omawianym okresie był większy od tego zanotowanego w województwie dolnośląskim.
23 Wpływ pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno- gospodarczego w województwie dolnośląskim Tab. 1. Liczba ludności oraz jej zmiana w województwach w latach 2015-2021 Województwo Liczba ludności Zmiana liczby ludności 2015 2019 2021 20152019 20192021 20152021 2015-2021 [%] Dolnośląskie 2 904 207 2 900 163 2 880 432 -4 044 -19 731 -23 775 -0,8 Kujawsko-pomorskie 2 086 210 2 072 373 2 047 900 -13 837 -24 473 -38 310 -1,8 Lubelskie 2 139 726 2 108 270 2 076 382 -31 456 -31 888 -63 344 -3,0 Lubuskie 1 018 075 1 011 592 999 205 -6 483 -12 387 -18 870 -1,9 Łódzkie 2 493 603 2 454 779 2 416 902 -38 824 -37 877 -76 701 -3,1 Małopolskie 3 372 618 3 410 901 3 407 727 38 283 -3 174 35 109 1,0 Mazowieckie 5 349 114 5 423 168 5 419 721 74 054 -3 447 70 607 1,3 Opolskie 996 011 982 626 969 410 -13 385 -13 216 -26 601 -2,7 Podkarpackie 2 127 657 2 127 164 2 110 694 -493 -16 470 -16 963 -0,8 Podlaskie 1 188 800 1 178 353 1 165 262 -10 447 -13 091 -23 538 -2,0 Pomorskie 2 307 710 2 343 928 2 346 982 36 218 3 054 39 272 1,7 Śląskie 4 570 849 4 517 635 4 455 877 -53 214 -61 758 -114 972 -2,5 Świętokrzyskie 1 257 179 1 233 961 1 212 564 -23 218 -21 397 -44 615 -3,5 Warmińsko-mazurskie 1 439 675 1 422 737 1 405 359 -16 938 -17 378 -34 316 -2,4 Wielkopolskie 3 475 323 3 498 733 3 489 074 23 410 -9 659 13 751 0,4 Zachodniopomorskie 1 710 482 1 696 193 1 676 920 -14 289 -19 273 -33 562 -2,0 Polska 38 437 239 38 382 576 38 080 411 -54 663 -302 165 -356 828 -0,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. Przyspieszenie regresu demograficznego w województwie dolnośląskim podobnie jak w większości województw oraz całej Polsce wyraźnie widać również na rycinie 7 ukazującej zmianę liczby ludności na 1000 mieszkańców w latach 2015-2021. Podczas gdy w województwie dolnośląskim w latach 2015-2019 wskaźnik ten przyjmował ujemne wartości od -0,2 do -1,5 osoby na 1000 mieszkańców, to w latach 2020 i 2021 jego wartość spadła odpowiednio do -3,1 oraz -3,8 osoby/1000 mieszkańców. W porównaniu do średniej krajowej województwo dolnośląskie w 2021 roku zanotowało taką samą wartość analizowanego wskaźnika, a w roku 2022 o 1,0 p.p. wyższą. W większości województw przyjmował on niższe wartości niż w województwie dolnośląskim. Pomimo już wcześniej obserwowanych niekorzystnych tendencji demograficznych w województwie dolnośląskim, pandemiczne lata 2020 i 2021 pogłębiły jeszcze bardziej ten trend. Podobne zjawisko było zauważalne również w innych województwach i tym samym w całym kraju. Na obecną chwilę trudno określić jak obserwowany w ostatnich latach trend demograficzny będzie się kształtował w najbliższym czasie, m.in. ze względu na masowy napływ uchodźców i migrantów z Ukrainy od rozpoczęcia rosyjskiej inwazji 24 lutego 2022 roku.
24 Wpływ pandemii COVID-19 na wybrane zjawiska demograficzne oraz aspekty życia społeczno- gospodarczego w województwie dolnośląskim Ryc. 7. Zmiana liczby ludności na 1000 mieszkańców w województwach w latach 2015-2021. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego. 4.1.2. Urodzenia i zgony oraz przyrost naturalny Urodzenia i zgony należą do podstawowych zjawisk wchodzących w skład szerszego pojęcia jakim jest ruch naturalny ludności. Pandemia COVID-19 wywarła bezpośredni wpływ na liczbę obserwowanych zgonów w latach pandemicznych 2020 i 2021, ale pośrednio mogła również oddziaływać na decyzje prokreacyjne Dolnoślązaków. Biorąc pod uwagę współczynnik urodzeń żywych na 1000 ludności w województwie dolnośląskim w latach 2015-2021 najwyższa wartość pod tym względem została osiągnięta w 2017 roku (9,8 urodzeń żywych na 1000 ludności), a najniższa w roku 2021 (8,5) (ryc. 8). W latach 2015-2017 zauważalny był trend wzrostowy w przypadku analizowanego współczynnika, natomiast od roku 2018 nastąpiło odwrócenie tego trendu na spadkowy. Podobna sytuacja do tej zaobserwowanej w województwie dolnośląskim miała miejsce również w pozostałych regionach. W pandemicznych latach 2020 i 2021 nie widać znaczącej zmiany – tendencja spadkowa cały czas się utrzymywała, nie nastąpiło jednak jej znaczące przyspieszenie. W ostatnich dwóch latach branych pod uwagę w analizie – 2020 i 2021 – województwo dolnośląskie plasowało się na 7 miejscu wśród województw pod względem wartości analizowanego współczynnika.
RkJQdWJsaXNoZXIy MjUxOTg3